قانون کار ایران
 | در درستی این مقاله اختلاف نظر وجود دارد. |
| بخشی از رشته مقالات دربارهٔ |
| اقتصاد ایران |
|---|
| بودجه |
اولین قانون کار ایران در ۱۳۲۵ توسط مجلس شورای ملی تصویب شد. تصویب این قانون در نتیجه مبارزات پیگیر ۳ اتحادیه کارگری در ایران بود که «شورای متحده مرکزی اتحادیه‌های کارگران و زحمتکشان ایران» را تأسیس کرده بودند. دولت لایحه قانون کار را در سال ۱۳۲۳ تصویب و به مجلس فرستاد اما مجلس دو سال بعد حاضر به بررسی آن شد. شرکت نفت انگلیس حاضر به پذیرش این قانون نشد و در پی آن با اعتصاب کارگران در بخش‌های مختلف صنعت نفت درگیریهای گستردهای میان کارگران و پلیس رویداد.[۱][۲]
در سال ۱۳۳۷ دولت منوچهر اقبال با مشاوره سازمان بین‌المللی کار قانون کار جدید را تصویب و به مجلس فرستاد. این قانون در ۲۶ اسفند ۱۳۳۷ تصویب و جایگزین قانون قبلی که با تلاش اتحادیه‌های کارگری تصویب شده بود کرد.[۳]
قانون کار جمهوری اسلامی[ویرایش]
پس از انقلاب ۵۷ اصلاح قانون از خواستهای اصلی گروه‌های کارگری که سهم قابل توجهی در پیروزی انقلاب داشتند بود.
در این دوران پیش نویس‌های متعددی از جمله توسط ابوالحسن بنی صدر و احمد توکلی وزیر کار راستگرای دولت موسوی پیشنهاد شد که با اعتراض کارگران دولت آن را پس گرفت. طی سالهای ۵۸ تا ۶۹ عملاً قانون کاری در ایران وجود نداشت.
در مجلس سوم که اکثریت آن در اختیار جناح چپ بود قانون کار جدید تصویب شد، گرچه شورای نگهبان به‌دلیل آنچه که مغایرت بخش‌هایی از این قانون با احکام شرعی نامید حاضر به تأیید آن نشد. نهایتاً مجمع تشخیص مصلحت نظام توسط روح‌الله خمینی تأسیس و به بررسی این قانون پرداخت.
بررسی قانون کار در ۲۹ آبان ۱۳۶۹ در مجمع تشخیص به پایان رسید.[۴]
ممنوعیت تحصن و اعتصاب و تظاهرات و همچنین داشتن سندیکاهای کارگری از مهمترین رویدادهای پس از انقلاب ۵۷ در زمینه قوانین و شرایط کار بود. گرچه متقابلاً بخش عمده‌ای از کارخانجات و اموال سرمایه داران بزرگ مصادره گردید.
گرچه تحصن‌های کارگری در پیروزی انقلاب و فلج کردن حکومت پهلوی سهم بسزایی داشت، اما در جریان تنش‌های پس از انقلاب میان هوادارن روح‌الله خمینی و گروه‌های عمدتاً چپ‌گرا، خصوصاً پس از سال ۶۱ فعالیت اتحادیه‌های کارگری برای از بین بردن یکی از عوامل نفوذ و قدرت جریان چپ ممنوع گردید. برای پر کردن این خلأ توسط عده‌ای از اعضای شاخه کارگری خانه کارگر تأسیس گردید. این تشکل در راه‌اندازی مجدد سندیکاهای کارگری (بعنوان رقیب اصلی خود) مقاومت فراوانی به خرج می‌دهد که نمونه آن در روند حمله به سندیکای کارکنان شرکت واحد نمایان شد.[۵]
نمونه‌ای از تغییرات در قانون کار می‌توان به افزایش سنوات از ۱۵ روز به ۳۰ روز و افزایش مرخصی از یک روز در ماه به ۲/۵ روز اشاره کرد
تغییرات قانون کار جمهوری اسلامی[ویرایش]
کارفرمایان و کارگران در تمام سالهای پس از تصویب این قانون به انتقاد از آن پرداخته و برای اصلاح آن تلاش کردند گرچه این تلاشها بیشتر در پی منافع کارفرمایان بوده‌است.
از جمله مهمترین تغییرات اعمال شده در این قانون ممنوعیت هر گونه تظاهرات کارگری بود که در سال ۱۳۷۲ تصویب شد. آن سال تورم بیش از ۵۰٪ در کشور به تظاهراتهای گستردهای در چهاردانگه تهران و مشهد منتهی شد که به شدت سرکوب گردید.[نیازمند منبع]
در سالهای اخیر تلاشها و پیشنهادهایی از سوی جناح راست جمهوری اسلامی و تشکل‌های کارفرمایی ایران جهت اصلاح قانون برای بازتر کردن دست کارفرمایان صورت گرفته‌است. از جمله مجلس پنجم که اکثریت آن در اختیار جناح راست بود، کارگاه‌های کمتر از ۱۰ نفر را از شمول قانون کار به‌طور کامل خارج کرد. با این اصلاحیه صدهزار نفر از کارگران در سراسر کشور از امکان بیمه درمانی و بازنشستگی و.. محروم شدند.[۶]
قانون کار در مناطق آزاد و ویژه تجاری و صنعتی که در سال ۱۳۶۸ براساس تبصره ۱۹ قانون برنامه اول توسعه تشکیل شدند و قوانین نحوه اداره آنها درتاریخ ۲۱ شهریور ۱۳۷۲ تصویب شد؛ موضوعیت ندارد.[۷]
اتحادیه‌های کارگری[ویرایش]
در تاریخ معاصر ایران جز در دوره کوتاهی هر گونه فعالیت سندیکایی به صورت آزاد ممنوع یا تحت کنترل دولت بوده‌است. در دهه چهل دولت با ایجاد «سازمان کارگران ایران» که ریاست آن توسط وزارت کشور و سازمان ساواک تعیین می‌شد بنیان راه‌اندازی سندیکاهای فرمایشی را گذاشت. در دوران جمهوری اسلامی نیز این سازمان به خانه کارگر تغییر نام داده و تلاش داشت تا سندیکاها و اتحادیه‌های کارگری را که از پایه‌های قدرت گروه‌های چپ به‌شمار می‌رفتند را تحت کنترل دراورد. نهایتاً پس از سرکوب گسترده گروه‌های اپوزیسیون فعالیت سندیکاها متوقف شد.[نیازمند منبع]
طرح تحول اقتصادی[ویرایش]
با اجرای طرحی که دولت احمدی‌نژاد در سال ۱۳۸۷ با نام تحول اقتصادی اعلام کرد، با حذف یارانه‌ها و پرداخت نقدی بخشی از آن به بخش‌هایی از جامعه، ماده ۴۱ قانون کار که طی آن شورای عالی کار هر ساله حداقل حقوق کارگران را تعیین می‌کند نیز لغو خواهد شد و کارفرمایان در پرداخت حقوق کاملاً آزاد خواهند بود. گرچه مجلس با ابراز نگرانی‌های گسترده حاضر به تصویب این لایحه نشد و اجرای آن به سال بعد موکول شد.[۸]
نواقص قانون کار[ویرایش]
یکی از نواقص قانون کار فعلی جمهوری اسلامی این است که کارفرمایان خصوصی با عقد قراردادهای یکماهه یا بعد از گذشت هر ماه عقد قرارداد ماه گذشته انجام می‌شود و بعضاً با مبلغ غیر واقع (حداقل حقوق) که در صورت امضا نکردن کارگر با تهدید اخراج روبرو بوده که کارگر مجبورا آن را امضا می‌کند. به عنوان مثال در آذر ماه سال ۹۷ انتشارات بین‌المللی گاج که یکی از بزرگترین انتشارات ایران می‌باشد حاضر به تمدید قراردادهای پرسنل خود نشد و بیش از ۵۰۰ نفر را اخراج کرد.[۹]
لابی سرمایه داران برای تغییر قانون کار[ویرایش]
لابی های مختلفی توسط سرمایه داران و اعضای اتاق بازرگانی برای تغییر دادن قانون کار جهت منافع ایشان صورت می گیرد. این افراد گاها مخالفان خود را کمونیست می نامند.
یکی از فعال ترین افراد در زمینه تغییر قانون کار سرمایه داری بنام اکبر اخوان مقدم است.[۱۰] وی که از اعضای اتاق بازرگانی اصفهان و مدتی رئیس هیات مدیره شرکتیهای مختلفی از جمله «اصفهان مقدم» [۱۱]بوده است ، به گفته علی خدایی نماینده کارگران ، در پوشش نهادی موسوم به «خیریه نذر اشتغال» برای تغییر قانون کار لابی می کند.
وی روابط خوبی با برخی اصولگرایان دارد.
در سال ۱۴۰۲ به گفته برخی فعالان کارگری توانست اهداف خود را با دور زدن قانون کار ، در پیش نویس قانون برنامه پنج ساله توسعه بگنجاند.بر اساس این مواد «به منظور رفع موانع مؤثر بر به‌کارگیری نیروی کار جدید توسط کارفرمایان و توسعه کسب و کارها و همچنین جذب تازه واردین به بازار کار و احیای نظام استاد – شاگردی و ترویج آموزش‌های عملی حین کار، در سه سال اول ابتدای اشتغال افراد، مقررات زیر، حاکم است. الف- حداقل دستمزد و مزایا برای این افراد معادل یک دوم حداقل دستمزد و مزایای مصوب شورایعالی کار است و بر همین اساس کسورات بیمه پرداخت می‌شود در این حالت سنوات شاغل بر مبنای یک دوم محاسبه می‌شود. ب- کارفرما در طول این، دوره اختیار لغو قرارداد را به صورت یک‌طرفه دارد. تبصره اجرای بندهای فوق‌الذکر برای هر فرد صرفاً برای یک دوره سه ساله در ابتدای اشتغال یا تغییر حرفه فرد، قابل انجام است. » [۱۲]
جستارهای وابسته[ویرایش]
پانویس[ویرایش]
- ↑ جاوید، نازنین (۳۰ آوریل ۲۰۰۶)، «جنبش کارگری در ایران، بخش دوم: سندیکاها و اتحادیه‌ها»، بی ب سی فارسی بازیابی‌شده در ۱۳ مارس ۲۰۰۹.
- ↑ "Ratifications by country, ILO". Archived from the original on 2012-04-05. Retrieved 2008-12-03.
- ↑ Araghi 2002 p. 84
- ↑ (Rasaeinia, 2000 p. 95)
- ↑ آشنایی با قانون کار، باشگاه خبرنگاران جوان
- ↑ «قانون کار در ایران؛ نیم قرن نارضایتی»، رادیو فردا، ۸ آذر ۱۳۸۷[پیوند مرده] بازیابی‌شده در ۱۳ مارس ۲۰۰۹.
- ↑ «قانون کار در کیش موضوعیت ندارد»، خبرگزاری موج، ۲۰ اسفند ۱۳۸۷[پیوند مرده] بازیابی‌شده در ۱۳ مارس ۲۰۰۹.
- ↑ کرمی، نادر (۶ آذر ۱۳۸۷)، «تعیین نرخ حداقل دستمزد حذف می‌شود»، روزآنلاین[پیوند مرده] بازیابی‌شده در ۱۳ مارس ۲۰۰۹.
- ↑ «پرسنل "گاج" مدعی تعدیل بیش از ۵۰۰ نفر هستند/ابوالفضل جوکار: به مراجع گفتیم اگر وضعیت کاغذ درست نشود، تعداد بیشتری تعدیل می‌شوند». خبرگزاری ایلنا. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۲-۱۲.
- ↑ خبرگزاری کار ایران (ایلنا): پیشنهاد به دولت آینده؛ حذفِ «حداقل مزد» و ادغامِ «سازمان تامین اجتماعی»! / «اتاق بازرگانی» در جستجوی چیست؟ / «بنای ایران» یعنی اشتغال منهای رفاه، نوشته‌شده در ۸ خرداد ۱۴۰۰؛ بازدید در ۸ تیر ۱۴۰۲.
- ↑ https://davtalab.org/2021/1355/
- ↑ https://ebtekarnews.com/9546
پیوند به بیرون[ویرایش]
- وضعیت کنونی طبقه کارگر و جنبش کارگری ایران، منصور اسانلو (۲۹ بهمن ۱۳۸۵)
در ویکی‌نبشته موجود است:
