فهرست ملکه‌های ایران

ملکه ایران
ملکه ایران
	نشان رسمی فرح پهلوی، شهبانوی ایران
	فرح پهلوی; آخرین دارنده مقام (رسمی); ۲۹ آذر ۱۳۳۸–۲۲ بهمن ۱۳۵۷; ۲۱ دسامبر ۱۹۵۹–۱۱ فوریه ۱۹۷۹
جزئیات
شیوه خطاب	شهبانو; بانبشن
آغاز پادشاهی	۶۷۸ پیش از میلاد
پایان پادشاهی	۲۲ بهمن ۱۳۵۷ (۱۱ فوریه ۱۹۷۹)
سکونتگاه رسمی	آپادانا; کاخ تچر; کاخ آپادانای شوش; کاخ اردشیر بابکان; طاق کسری; عالی‌قاپو; کاخ هشت‌بهشت; کاخ گلستان; کاخ سعدآباد; کاخ نیاوران
گمارنده	پادشاهان یا حاکمان ایران
مدعیان کنونی	یاسمین پهلوی

این فهرستی از همسران سلطنتی حاکمانی است که بر ایران (ایران کنونی) قدرت داشتند. عنوان شهبانو برای فرمانروای زن یا همسر سلطنتی در دودمان‌های خاصی از جمله ساسانیان و پهلوی به کار می‌رفت.^[۱] این فهرست از زمان تأسیس شاهنشاهی ماد در حدود سال ۶۷۸ پیش از میلاد تا زمان سقوط سلطنت در سال ۱۳۵۷ خورشیدی (۱۹۷۹ میلادی) است.

مادها[ویرایش]

تصویر	نام	همسر	زادروز درگذشت	آغاز تصدی	پایان تصدی	پدر	یادداشت
پادشاهی ماد
	آرینیس	ایشتوویگو	–	۵۸۵ پیش از میلاد	۵۵۰ پیش از میلاد	الیاتس پادشاه لیدیه	^[۲]

پادشاهی هخامنشی (ح.۷۰۵–۵۵۹ پیش از میلاد)[ویرایش]

تصویر	نام	همسر	زادروز درگذشت	آغاز تصدی	پایان تصدی	پدر	یادداشت
چیش‌پیشیان
	ماندانا	کمبوجیه یکم	-	-	-	ایشتوویگو پادشاه ماد	^[۳]

شاهنشاهی هخامنشی (۵۵۹–۳۳۴/۳۲۷ پیش از میلاد)[ویرایش]

تصویر	نام	همسر	زادروز درگذشت	آغاز تصدی	پایان تصدی	پدر	یادداشت
شاهنشاهی هخامنشی
	کاساندان	کوروش بزرگ	؟ حدود ۵۳۸ پ. م	۵۵۰ پیش از میلاد	۵۳۸ پیش از میلاد	فرناسپ نجیب‌زاده پارسی (همچنین خواهر هوتن هخامنشی)
	فیدیما	کمبوجیه دوم	- -	۵۲۶ پیش از میلاد	۵۲۲ پیش از میلاد	هوتن هخامنشی
	آتوسا	کمبوجیه دوم داریوش بزرگ	- حدود ۴۷۶ پ. م	۵۲۲ پیش از میلاد	۴۸۶ پیش از میلاد	دختر کوروش بزرگ و کاساندان	مادر خشایارشا
	آرتیستون	داریوش بزرگ	- -	۵۱۹ پیش از میلاد	-	کوروش بزرگ	^[۴]
	رته‌بامه		- -	۵۱۹ پیش از میلاد	-	گئوبروه (گوبریاس) متحد داریوش بزرگ	^[۵]
	پارمیس		- -	۵۱۹ پیش از میلاد	-	کمبوجیه دوم	^[۶]
	آماستری یکم	خشایارشا	- ۴۲۴ پ. م	۴۸۶ پیش از میلاد	۴۶۶ پیش از میلاد	هوتن هخامنشی
	داماسپیا	اردشیر یکم	- ۴۲۴ پ. م	۴۶۶ پیش از میلاد	۴۲۴ پیش از میلاد		مادر خشایارشای دوم
	پروشات	داریوش دوم	- -	۴۲۴ پیش از میلاد	۴۰۴ پیش از میلاد	اردشیر یکم
	استاتیرای یکم	اردشیر دوم	- ۴۰۰ پ. م	۴۰۴ پیش از میلاد	۴۰۰ پیش از میلاد	ویدرنه سوم (دودمان یرواندی)	مادر اردشیر سوم
	آماستری دوم	اردشیر دوم	- -	-	-	اردشیر دوم
	آتوسا	اردشیر سوم	- ۳۵۸ پیش از میلاد	-	-	اردشیر دوم
	استاتیرای دوم	داریوش سوم	- ۳۳۲ پ. م	۳۳۶ پ. م	۳۳۲ پ. م		^[۷]

امپراتوری مقدونی (۳۳۶–۳۰۶ پیش از میلاد)[ویرایش]

تصویر	نام	همسر	زادروز درگذشت	آغاز تصدی	پایان تصدی	پدر	یادداشت
امپراتوری مقدونی
	روشنک	اسکندر سوم	- ۳۱۰ پیش از میلاد	۳۲۷ پیش از میلاد	۳۱۰ پیش از میلاد	وخش‌ارد	مادر اسکندر چهارم^[۸]
	استاتیرا		- ۳۲۳ پیش از میلاد	-	۳۲۳ پیش از میلاد	داریوش سوم	^[۹]
	پروشات		- ۳۲۳ پیش از میلاد	-	۳۲۳ پیش از میلاد	اردشیر سوم	^[۱۰]
	یوریدیکا	فیلیپ سوم	۳۳۷ پیش از میلاد ۳۱۷ پیش از میلاد	۳۲۳ پیش از میلاد	۳۱۷ پیش از میلاد	آمونتاس چهارم	^[۱۱]

سلوکیان[ویرایش]

اشکانیان[ویرایش]

نام	همسر	زادروز درگذشت	آغاز تصدی	پایان تصدی	پدر
شاهنشاهی اشکانی
رینو	مهرداد یکم	- -	-	-	همسر مهرداد یکم و ملکه مادر به عنوان مادر فرهاد دوم.
آریازاد	گودرز یکم	- -	-	-	همسر گودرز یکم و مادر ارد یکم.
لائودیکه	ارد دوم	- -	-	-	همسر ارد دوم و مادر پاکور یکم.
موزا	فرهاد چهارم	- ۴ میلادی	۱۹ پیش از میلاد	۴ پس از میلاد	همسر فرهاد چهارم از سال ۱۹–۲ پ. م و ملکه مادر و شریک سلطنت از ۲ پ. م تا ۴ میلادی به عنوان مادر فرهاد پنجم.

ساسانیان[ویرایش]

نام	همسر	زادروز درگذشت	آغاز تصدی	پایان تصدی	یادداشت
شاهنشاهی ساسانی
مورود بانو	اردشیر بابکان	- -	-	-	همسر اردشیر بابکان و ملکه مادر به عنوان مادر شاپور یکم.
خوریم گودرز	شاپور یکم	- -	-	-	همسر شاپور یکم و مادر هرمز یکم و [احتمالاً] بهرام یکم و نرسه.
شاپوردختک یکم	بهرام دوم	- -	-	-	همسر بهرام دوم و مادر بهرام سوم.
شاپوردختک دوم	نرسه	- -	-	-	همسر نرسه و مادر هرمز دوم.
ایفرا هرمز	هرمز دوم	- -	-	-	همسر هرمز دوم و نایب‌السلطنه به عنوان مادر شاپور دوم و مادر شاپور دوم و آذرنرسه.
سیثیل هورا	شاپور دوم	- -	-	-	همسر شاپور دوم.
شوشان‌دخت	یزدگرد یکم	- -	-	-	همسر یزدگرد یکم و مادر بهرام پنجم و شاپور چهارم.
سپینود	بهرام پنجم	- -	-	-	همسر بهرام پنجم و مادر یزدگرد دوم.
دینگ	یزدگرد دوم	- -	-	-	همسر و شریک سلطنت یزدگرد دوم و ملکه مادر به عنوان مادر هرمز سوم، پیروز یکم و بلاش.
پیروزدخت	قباد یکم	- -	-	-	همسر قباد یکم.
نیون‌دخت	قباد یکم	- -	-	-	همسر قباد یکم و مادر خسرو انوشیروان.
شهبانو زند	همسر خسرو انوشیروان	- -	-	-	همسر خسرو انوشیروان و مادر خوانده هرمز چهارم.
مریم	خسرو پرویز	- -	-	-	همسر خسرو پرویز و مادر شیرویه.
شیرین	خسرو پرویز	- -	-	-	همسر خسروپرویز و [احتمالاً] مادر فرخزاد خسرو پنجم.
پوران‌دخت	–	۵۹۰ ۶۳۲ میلادی	۱۷ ژوئن ۶۲۹ (دوره اول) – ۶۳۱ (دوره دوم)	۱۶ ژوئن ۶۳۰ (دوره اول) – ۶۳۲ (دوره دوم)	شاهدخت ایران به عنوان دختر خسرو پرویز و شاهنشاه ایرانشهر به عنوان ملکه فرمانروای ایران.
آزرمی‌دخت	–	- ۶۳۱ میلادی	۶۳۰	۶۳۱	شاهدخت ایران به عنوان دختر دیگر خسرو پرویز و شاهنشاه ایرانشهر به عنوان ملکه فرمانروای ایران.

سلجوقیان[ویرایش]

صفویان[ویرایش]

نام	همسر	زادروز درگذشت	آغاز تصدی	پایان تصدی	یادداشت
ایران صفوی
مارتا	شیخ حیدر	- -	-	-	ملکه مادر ایران به عنوان مادر شاه اسماعیل یکم.
تاجلی بیگم	شاه اسماعیل یکم	- -	-	-	همسر شاه اسماعیل یکم و مادر شاه تهماسب یکم.
سلطانم بیگم	شاه تهماسب یکم	- -	-	-	همسر شاه تهماسب یکم و مادر شاه اسماعیل دوم و شاه محمد خدابنده و مادربزرگ شاه عباس بزرگ.
پری‌پیکر بیگم	شاه اسماعیل دوم	- -	-	-	همسر شاه اسماعیل دوم.
دلارام خانم	محمدباقر میرزا	- -	-	-	همسر محمدباقر میرزا و ملکه مادر به عنوان مادر شاه صفی یکم.
نکهت خانم	شاه عباس دوم	- -	-	-	همسر شاه عباس دوم.

قاجاریان[ویرایش]

نام	همسر	زادروز درگذشت	آغاز تصدی	پایان تصدی	یادداشت
ایران قاجاری
آسیه‌خانم دولو	فتحعلی شاه	- -	-	-	همسر فتحعلی شاه.
ملک‌جهان خانم	محمد شاه	- -	-	-	همسر محمد شاه و ملکه مادر به عنوان مادر ناصرالدین شاه.
شکوه‌السلطنه	ناصرالدین شاه	- -	-	-	همسر ناصرالدین شاه و مادر مظفرالدین شاه.
تاج‌الملوک	مظفرالدین شاه	- -	-	-	همسر مظفرالدین شاه و مادر محمدعلی شاه.
ملکه جهان	محمدعلی شاه	- -	-	-	همسر محمدعلی شاه.
بدرالملوک	احمد شاه	- -	-	-	اولین همسر احمد شاه.

پهلوی (۱۳۰۴–۱۳۵۷ خورشیدی)[ویرایش]

تصویر	نام	همسر	زادروز درگذشت	آغاز تصدی	پایان تصدی	پدر	یادداشت
دودمان پهلوی
	تاج‌الملوک آیرملو	رضاشاه	۲۷ اسفند ۱۲۷۴ ۱۹ اسفند ۱۳۶۰	۲۴ آذر ۱۳۰۴	۲۵ شهریور ۱۳۲۰	تیمورخان آیرملو	مادر محمدرضا پهلوی
	فوزیه فؤاد	محمدرضا پهلوی	۱۴ آبان ۱۳۰۰ ۱۱ تیر ۱۳۹۲	۲۵ شهریور ۱۳۲۰	۲۵ آبان ۱۳۲۷	فؤاد یکم، پادشاه مصر
	ثریا اسفندیاری		۱ تیر ۱۳۱۱ ۳ آبان ۱۳۸۰	۲۳ بهمن ۱۳۲۹	۲۴ اسفند ۱۳۳۶	خلیل اسفندیاری
	فرح دیبا		۲۲ مهر ۱۳۱۷ -	۲۹ آذر ۱۳۳۸	۲۲ بهمن ۱۳۵۷	سهراب دیبا	آخرین شهبانوی ایران

جستارهای وابسته[ویرایش]

منابع[ویرایش]

↑ Sciolino, Elaine (2000-10-03). Persian Mirrors: The Elusive Face of Iran (به انگلیسی). Simon and Schuster. p. 254. ISBN 978-0-7432-1453-7.
↑ Schmitt, Rüdiger (1987). "ASTYAGES". Encyclopædia Iranica. Retrieved 2022-05-08.
↑ Schmitt, Rüdiger (January 1, 2000). "Mandana". Encyclopaedia Iranica (به انگلیسی). Encyclopaedia Iranica Foundation. Retrieved 2021-06-06.
↑ Brosius, M. (1998): Woman in Ancient Persia, p. 60, 62.
↑ Brosius, M. (1998): Woman in Ancient Persia, p. 60, 62.
↑ Brosius, M. (1998): Woman in Ancient Persia, p. 60, 62.
↑ Daryaee, Touraj (2016-08-18), "Persian Empire", in McNeill, William H (ed.), Berkshire Encyclopedia of World History (به انگلیسی), Berkshire Publishing Group, doi:10.1093/acref/9780190622718.001.0001, ISBN 978-1-933782-65-2, retrieved 2022-02-16
↑ de Mauriac, Henry M. (1949). "Alexander the Great and the Politics of "Homonoia"". Journal of the History of Ideas. 10 (1): 111. doi:10.2307/2707202. ISSN 0022-5037. JSTOR 2707202.
↑ Anson, Edward M. (2014-07-14). Alexander's Heirs: The Age of the Successors (به انگلیسی). John Wiley & Sons. pp. 11–12. ISBN 978-1-4443-3962-8.
↑ O'Brien, John Maxwell (2001), Alexander the Great: The Invisible Enemy - A Biography, New York: Routledge, p. 197, ISBN 0-415-10617-6
↑ Photius, ibid.; Diodorus Siculus, Bibliotheca, xviii. 39

پیوند به بیرون[ویرایش]

[1] Sciolino, Elaine (2000-10-03). Persian Mirrors: The Elusive Face of Iran (به انگلیسی). Simon and Schuster. p. 254. ISBN 978-0-7432-1453-7.

[2] Schmitt, Rüdiger (1987). "ASTYAGES". Encyclopædia Iranica. Retrieved 2022-05-08.

[3] Schmitt, Rüdiger (January 1, 2000). "Mandana". Encyclopaedia Iranica (به انگلیسی). Encyclopaedia Iranica Foundation. Retrieved 2021-06-06.

[4] Brosius, M. (1998): Woman in Ancient Persia, p. 60, 62.

[5] Brosius, M. (1998): Woman in Ancient Persia, p. 60, 62.

[6] Brosius, M. (1998): Woman in Ancient Persia, p. 60, 62.

[7] Daryaee, Touraj (2016-08-18), "Persian Empire", in McNeill, William H (ed.), Berkshire Encyclopedia of World History (به انگلیسی), Berkshire Publishing Group, doi:10.1093/acref/9780190622718.001.0001, ISBN 978-1-933782-65-2, retrieved 2022-02-16

[8] Mauriac, Henry M. (1949). "Alexander the Great and the Politics of "Homonoia"". Journal of the History of Ideas. 10 (1): 111. doi:10.2307/2707202. ISSN 0022-5037. JSTOR 2707202.

[9] Anson, Edward M. (2014-07-14). Alexander's Heirs: The Age of the Successors (به انگلیسی). John Wiley & Sons. pp. 11–12. ISBN 978-1-4443-3962-8.

[10] O'Brien, John Maxwell (2001), Alexander the Great: The Invisible Enemy - A Biography, New York: Routledge, p. 197, ISBN 0-415-10617-6

[11] Photius, ibid.; Diodorus Siculus, Bibliotheca, xviii. 39

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]