عباس عبدی

برای داستان‌نویسی با این نام عباس عبدی (داستان‌نویس) را ببینید.

عباس عبدی
عبدی در سال ۱۳۹۴
زادهٔ	۱ تیر ۱۳۳۵ (۶۶ سال) تهران، ایران
ملیت	ایرانی
تحصیلات	دانش‌آموختهٔ مهندسی پلیمر
محل تحصیل	دانشگاه امیرکبیر
پیشه	روزنامه‌نگار، فعال سیاسی
شناخته‌شده برای	مشارکت در گروگان‌گیری در سفارت آمریکا سردبیری روزنامه سلام
حزب سیاسی	جبهه مشارکت ایران اسلامی دانشجویان مسلمان پیرو خط امام
فرزندان	۶

عباس عبدی (زاده ۱ تیر ۱۳۳۵ تهران) پژوهشگر اجتماعی، روزنامه‌نگار اصلاح‌طلب و فعال سیاسی-اجتماعی است.

وی فارغ‌التحصیل رشته مهندسی پلیمر از دانشگاه امیرکبیر تهران است و از رهبران دانشجویان حمله‌کننده به سفارت آمریکا در سال ۱۳۵۸ و عضو شورای سردبیری روزنامه‌های سلام و صبح امروز و عضو شورای مرکزی جبهه مشارکت ایران اسلامی بوده‌است. عضویت در هیئت هفت نفره فارس، بخش اطلاعات خارجی دفتر اطلاعات و تحقیقات نخست‌وزیری، مسئول دفتر پژوهش‌های اجتماعی در معاونت سیاسی دادستان کل کشور، معاون فرهنگی مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری و عضویت در انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران از دیگر سوابق وی است.

گروگانگیری سفارت آمریکا

عبدی از دانشجویان پیرو خط امام بود که در جریان گروگان‌گیری در سفارت ایالات متحده آمریکا حضور داشت که به گروگان گرفتن ۴۴۴ روزه دیپلمات‌های آمریکایی در تهران و بحران در روابط بین ایران و آمریکا منجر شد. او به همراه علی‌اصغر زحمتکش، سیدمحمد هاشمی اصفهانی، اکبر رفان، محمدرضا خاتمی، محسن امین‌زاده، رحمان دادمان، شمس‌الدین وهابی، وفا تابش، محمد نعیمی‌پور، حسین شیخ‌الاسلام و فروز رجایی‌فر عضو شورای بازو به عنوان یک شواری کناری و ارگان فکری و اجرایی دانشجویان پیرو خط امام محسوب می‌شد.

دیدار با باری روزن

عبدی سال ۱۳۷۸ به دعوت سازمان آموزشی و تربیتی سازمان ملل (یونسکو) به پاریس رفت و در جریان سفر خود با «باری روزن» آخرین وابسته فرهنگی سفارت آمریکا در تهران که از گروگان‌های دانشجویان پیرو خط امام بود، دیدار کرد. روزنامه لوموند نوشت: «آشتی گروگان و گروگانگیر، باید اصلاحات سیاسی ایران را باور کرد.» باری روزن پس از این دیدار اعلام کرد که عباس عبدی از بابت گروگانگیری از او پوزش خواسته‌است. اما عباس عبدی این موضوع را تکذیب کرد.

باز جویی از عباس امیرانتظام

پس از اشغال سفارت آمریکا و گروگانگیری اعضای سفارت توسط دانشجویان مسلمان پیرو خط امام به رهبری بیطرف، میردامادی و اصغرزاده. دانشجویان پیرو خط امام اتهامات خود را به سمت عباس امیرانتظام نشانه رفته و او که با فراخوان جعلی توسط خرازی معاون وقت وزیر خارجه به ایران بازمی‌گردد. توسط دانشجویان دستگیر شده و در خانه ای تحت نظر آنان نگهداری و باز جویی می‌شود.

عباس امیرانتظام در مصاحبه‌های خود و در کتاب آن سوی اتهام- خاطرات امیرانتظام بازجوی روزنامه نخستین خود را عباس عبدی دانسته که بنا به گفته وی با نفرتی تمام به او ناسزا می‌گفت.
عبدی این مطلب را تکذیب کرد و در مصاحبه‌ای ادعا کرد که «امیرانتظام وی را با شخصی به نام حسن عباسی که نامش نه مستعار بلکه واقعی است اشتباه گرفته‌است.»
در آن نامه عباس عبدی به عنوان یکی از دانشجویان اشغال‌کننده سفارت آمریکا در تهران، با اشاره به رأی دادگاه دربارهٔ جرم جاسوسی امیرانتظام نوشت: «آقای امیرانتظام مرتکب جرمی شده که مجازات آن را باید تحمل کند.»

عبدی همچنین بعد از درگذشت عباس امیرانتظام طی مصاحبه ای با روزنامه اعتماد بار دیگر بر جاسوس بودن وی تأکید کرده و میزان زندانی حدود ۵ سال کافی دانست: «به نظر من آقای امیرانتظام بیش از آنچه حقش بود در زندان مانده، حدود پنج سال زندان برایش کافی بود»

زندان برای درج خبر بیماری حسینعلی منتظری

وی در سالهای دهه ۷۰ هنگامی که به عنوان سردبیر روزنامه سلام فعالیت می‌کرد، به خاطر درج خبر بیماری حسینعلی منتظری دستگیر و زندانی شد.

دستگیری به اتهام جاسوسی

همچنین ببینید: مؤسسه پژوهشی آینده

وی در آستانه سالگرد تصرف سفارت آمریکا توسط دانشجویان پیرو خط امام در تاریخ ۱۲ آبان ۱۳۸۱ به اتهام جاسوسی به حکم سعید مرتضوی بازداشت شد. خانواده وی از جمله همسر و دخترش نیز در معرض اتهام قرار گرفتند. وی عضو هیئت مدیره مؤسسه پژوهشی آینده بود و در کنار سایر اعضای این مؤسسه از جمله دکتر حسین قاضیان و بهروز گرانپایه دستگیر شد. او نهایتاً پس از مدت‌ها حبس از اتهامات وارده تبرئه شد. او در سال ۱۳۷۳ نیز مدتی توسط وزارت اطلاعات بازداشت شده بود.

دادگاه

با توجه به آنکه عبدی یکی از روزنامه‌نگاران و فعالان سیاسی برجسته اصلاح‌طلب به‌شمار می‌رفت و سابقه زندان در سال‌های اول انقلاب را نیز داشت، اصلاح طلبان عمدتاً منتظر دفاعیه جدی او از خود در دادگاه همچون اکبر گنجی بودند اما وی در دفاعیات خود گفت:

«اگر اثبات شود که از این پژوهش‌ها ضررهایی متوجه جامعه شده باشد به نسبت سهم خودم در جریان کار، مسوولیت آن را می‌پذیرم و در صدد جبران اشتباهات برخواهم آمد»

دادگاه نهایتاً وی را به اتهام فروش اطلاعات به خارج و تبلیغ علیه نظام به ۸ سال زندان محکوم کرد. مؤسسه پژوهشی آینده به دلیل همکاری با مؤسسات پژوهشی غیر ایرانی مؤسسه گالوپ، وی ام و زاگبی به جاسوسی متهم شد.

عباسعلی علیزاده، رئیس کل دادگستری استان تهران، نیز گفت:

«عبدی و قاضیان با دادگاه همکاری کردند و این همکاری در حکم آن‌ها لحاظ شده‌است، همکاری صمیمانه و خوبی داشتند.»

درعین حال رمضان حاجی مشهدی وکیل وی گفت:

«فروش اطلاعات به مؤسسات نظرسنجی خارجی به صورت علنی و در چارچوب قراردادی مشخص و معین صورت گرفته‌است، یعنی مفاد اطلاعات محرمانه و سری نبوده‌است، بلکه اطلاعاتی معمولی بوده که امکان دسترسی به آن برای هر شخص داخلی یا خارجی مقدور بوده‌است.»

بند موسوم به «د» پرونده که عبدی و همکارانش را متهم به نگهداری اسناد سری می‌کرد همچنان مفتوح ماند. به گفته مقامات قضایی برخی مدیران دولت خاتمی نیز در این بخش متهم هستند و به گفته اصلاح طلبان مفتوح گذاردن این بخش و متهم کردن مدیران دولت خاتمی برای تداوم فشار بر اصلاح‌طلبان در سال‌های آخر دولت خاتمی بوده‌است.

افشای فشارها و شکنجه‌ها

یک سال پس از محکوم شدن عباس عبدی و قاضیان به زندان و پذیرش تمامی اتهامات در دادگاه، عباس عبدی طی نامه‌ای مراحل مختلف شکنجه و آزار در جریان بازجویی‌ها، متهم کردن اعضای خانواده وی که به سرپرستی سعید مرتضوی قاضی پرونده و دادستان تهران روی داد و او را وادار به پذیرش اتهامات در دادگاه کردند را افشا کرد. وی در بخشی از این نامه می‌نویسد:

کلیه تعلق خاطرم را به حکومتی که سه دهه برایش فعالیت کردم از دست داده‌ام که دیگر بخواهم برای اصلاحش انتقاد کنم.

وی در پایان‌نامه گفت که هنوز ناگفته‌های فراوانی پیرامون آنچه در زندان روی داده دارد. وی در این نامه تأکید کرد که بازجویان در مجموع رفتار مناسبی با وی داشته‌اند ولی فشارها از جانب سعید مرتضوی دادستان تهران و قاضی پرونده بر وی وارد می‌شده‌است.

وی نامه دیگری نیز به دیوان عالی کشور پیرامون بخش اصلی پرونده موسوم به بند «د» نوشت و آن را یک فاجعه ملی خواند. وی در این نامه سعید مرتضوی را متهم کرد که خود یک سند محرمانه را جعل کرده و به عنوان سند کشف شده از منزل عبدی در پرونده وی قرار داده‌است.

سخنان قاضیان

حسین قاضیان نیز یک سال بعد و پس از تبرئه و آزادی از زندان به دلیل تداوم یافتن فشارها از طرف دادستان تهران بخش‌هایی از آنچه بر وی رفته بوده‌است را منتشر ساخت:

در آغاز بازداشت بعد از پیاده کردنم از خودرویی که با دستبند و چشم‌بند من را سوار آن کرده بودند، بلافاصله پس از رسیدن به محوطه زندان اختصاصی داخل زندان اوین، چهار یا احتمالاً پنج نفر من را مورد ضرب و شتم قرار دادند و در مراحل بازجویی نیز، سرکرده گروه بازجویان من را وادار کرد فاصله سلول خود تا اتاق بازجویی را چهار دست و پا و بسان حیوانات طی کنم. در سه شبانه روز اول بازجویی به من بیخوابی می‌داده و سرپا نگاهم می‌داشتنه‌اند، با یک لباس نازک در معرض سرما و هوای آزاد قرارم می‌داده‌اند. تهدید مکرر قاضی به اعدام و دستور به همکارانش برای فراهم آوردن مقدمات آن و تشکیل جلسه محاکمه صوری و اعدام با جرثقیل.

تلاش برای اعتراف‌گیری علیه سایر رهبران اصلاح‌طلب، تهدید به بازداشت اعضای خانواده، متهم کردن به اتهامات جنسی و مخدوش بودن رویه قانونی بازداشت در کنار سایر شکنجه‌های جسمی و روحی به سرپرستی سعید مرتضوی از مشترکات نامه عبدی و حسین قاضیان بود.

تبرئه

عباس عبدی و حسین قاضیان پس از تحمل دو سال زندان در دیوان عالی کشور از اتهام جاسوسی و فروش اطلاعات به بیگانگان تبرئه شدند.

حواشی و واکنش‌ها

واکنش به ناپاک و انحرافی‌بودن خود

سید احمد علم‌الهدی در یکی از سخنرانی‌های خود عباس عبدی را ناپاک و انحرافی و فاصله گرفتن از اصل نظام توصیف می‌کند. در بخشی از آن می‌گوید: «منطق رضا پهلوی، موجود ناپاک جریان ارتجاع که می‌گوید مسئله سلطنت برگردد و تکرار شود، اخیرأ در یکی از اظهاراتش گفته مردم رفراندوم کنند که آیا حکومت را با دین می‌خواهند یا بی‌دین؛ یک عنصر انحرافی شاغل در فتنه ۸۸ و زاویه دار با رهبری، عباس عبدی نیز اظهار می‌کند امروز در مردم رفراندوم کنیم که آیا مردم حکومت لیبرال دموکراسی می‌خواهند یا حکومت دینی که در رأسش ولایت فقیه باشد، این هم منطق یک فرصت طلب.»

عباس عبدی دربارهٔ انحرافی بودن خود توضیح می‌دهد: «دربارهٔ اتفاقات ۸۸ فارغ از ماهیت آن، نظرات بنده روشن است و در این مورد از منشی‌های خود بخواهید که آنها را در کانال تلگرامی بنده یافته و در اختیار قرار دهند. دربارهٔ زاویه با مقام رهبری هم باید عرض کرد که نه ایشان زاویه داشتن را محکوم کرده و نه این که از سوی افرادی که خود را بدون زاویه با رهبری می‌دانند خیری به این جایگاه می‌رسد.»

انتقاد به سرود سلام فرمانده

عباس عبدی در انتقادی به سرود سلام فرمانده می‌نویسد: «از آنجا که نظام نتوانست از طریق سازوکارهای مدنی مثل انتخابات در فرایند ادغام اجتماعی شرکت کنند و نظام آموزشی هم ویران‌تر از آن بود که چنین نقشی را ایفا کند، لذا اکنون با نسل دهه هشتادی مواجه هستیم که حکومت قادر نیست آن را کنترل کند و طرفداران حکومت با نادیده گرفتن واقعیت خود را با ساختن سرود سلام فرمانده سرگرم کرده‌اند گویی سرود جای واقعیت می‌نشیند. در هر حال یک احتمال دارد که دیر یا زود این آتش نیز خاموش شود. قطعاً زمانی خواهد رسید که این آتش خاموش نشود، ولی در هر صورت هزینه‌های آن گریبان همه را خواهد گرفت. آیا باز هم پشت گوش خواهید انداخت یا این بار برای اصلاحات اساسی‌تر آماده می‌شوید؟»

واکنش به فوت مهسا امینی

عبدی در واکنش به فوت مهسا امینی بارها به حکومت توصیه کرد که نظام از حجاب عقب‌نشینی کند. همچنین ادعا کرد نظام در همه حال همه حقوق زنان نادیده می‌گیرد. در یکی از واکنش‌های او به فوت مهسا امینی می‌گوید: «دربارهٔ خانم مهسا امینی چه باید گفت؟ نه قانونش مربوز مطابق خواست عمومی است نه دراجرا می‌توانند متعادل رفتار کنند.» همچنین به رییسی توصیه کرد تماس گرفتن و همدردی با خانواده فوت شده کافی نیست و باید از موضع خود دربارهٔ حجاب عقب‌نشینی کند.

کتاب‌شناسی

• صدایی که شنیده نشد. با همکاری محسن گودرزی (جامعه‌شناس)، نشر نی
• چهار پژوهش در جامعه‌شناسی فرهنگ، نشر ثالث
• مقدمه‌ای بر پژوهش در جامعه‌شناسی خانواده در ایران، نشر نی
• تحولات فرهنگی در ایران با همکاری محسن گودرزی (جامعه‌شناس)، نشر علم
• قدرت، قانون، فرهنگ، انتشارات طرح نو
• انقلاب علیه تحقیر، نشر و تحقیقات ذکر
• در مسیر آزادی ، انتشارات نگاه امروز
• مباحثی در جامعه‌شناسی حقوق در ایران ، انتشارات آموزش انقلاب اسلامی
• عیار جامعه‌شناس در بوته نقد با همکاری حسن محدث ، انتشارات بهمن برنا
• تحول در نامگذاری کودکان تهرانی ۴۵ تا ۷۴ و ۷۵ تا ۹۴(دوکتاب) پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات
• تأثیر زندان بر زندانی؛ آسیب‌شناسی اجتماعی، مؤسسه تحقیقاتی و انتشاراتی نور
• سرمه کشیدن یا کور کردن؛ یادداشتهایی دربارهٔ جامعه‌شناسی حقوقی ، انتشارات تیسا
• تحلیل محتوای مطالب امام خمینی ۱۳۴۱ تا ۱۳۶۸، عروج (مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)
• از لس‌آنجلس تا قزوین ، انتشارات حنانه
• انتخاب نو؛ تحلیل‌های جامعه‌شناسی از واقعه دوم خرداد، با همکاری عبدالعلی رضایی، انتشارات طرح نو
• جنبش دانشجویی پلی‌تکنیک ۱۳۳۷ تا ۱۳۵۷، نشر نی
• آزمون فرضیه در علوم رفتاری ، انتشارات حنانه
• معمای حاکمیت قانون؛ با همکاری اسماعیل خلیلی، انتشارات طرح نو
• جرم، مجرم، مجازات در ایران، نشر علم
• در نفی وارونه خوانی سیاست
• اصلاحات به مثابه یک روش

جستارهای وابسته

• تصرف سفارت آمریکا
• سلام (روزنامه)
• اصلاح طلبان

پیوند به بیرون

• وبسایت عباس عبدی
• متن نامه عباس عبدی درباره شیوه‌های بازجویی از او بایگانی‌شده در ۱۱ مارس ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine (بی‌بی‌سی فارسی)