عابس بن ابی‌شبیب

عابس بن ابی شبیب شاکری از یاران حسین بن علی بود که در کربلا در روز عاشورا به قتل رسید.

عابس ابن ابی شبیب
زادهٔ	عراق
درگذشت	عاشورای ۶۱ ه‍. ق کربلا، عراق
شناخته‌شده برای	حضور در نبرد کربلا
مخالف(ها)	بنی امیه
دین	اسلام

زندگی‌نامه

عابس بن ابی شبیب بن شاکر بن ربیعه بن مالک بن صعب بن معاویه بن کثیر بن مالک بن جشم بن حاشد همدانی شاکری، از قبیله بنو شاکر تیره‌ای از قبیله همدان از اعراب قحطانی است و به همین سبب به شاکری مشهور است. نام پدر او در برخی منابع شبیب آمده‌است که خویی آن را صحیح دانسته‌است.

قبیله بنو شاکر از یاران علی بن ابیطالب بودند و در جنگ صفین او را یاری رساندند. به همین سبب علی بن ابیطالب آنان را با اوصافی نیکو ستوده و دربارهٔ آنان فرموده‌است: «لَو تَمَّت عِدَّتُهُم اَلفاً لَعُبِدَ اللهُ حَقَّ عِبادَتِهِ، اگر بنی شاکر هزار نفر بودند، خداوند به درستی و حقیقتاً عبادت می‌شد.» همچنین در اشعاری که در مدح آنان سرود، چنین فرمود:«من این قوم را فراخواندم و گروهی زبده از شهسواران همدان که دور از فرومایگی هستند، دعوتم را لبیک گفتند. شهسوارانی همدانی از بنی شاکر و بنی شبام که به گاه پیکار گوشه‌گیر و تن‌آسای نیستند. چون آتش جنگ بین اقوام برافروزد با هر نیزه و تیغ آبدیده به پیکار آیند. بنی همدان را اخلاقی والا و دینی است که بدان آراسته‌اند و چون به نبرد آیند، تند و با مهابت و دشمن شکارند.»

گفته شده عابس در صفین حضور داشت و پیشانی‌اش شکافی برداشته بود.

خصوصیات

عابس از متقدمین شیعه، حافظ، حامل و راوی حدیث بود. شیعیان به خانه‌اش می‌آمدند و از او کسب حدیث و علم می‌کردند.

حضور در واقعه کربلا

بیعت با مسلم بن عقیل

پس از مرگ معاویه به سال ۶۰ هجری، عابس از جمله کسانی بود که برای بیعت با مسلم بن عقیل، نماینده حسین بن علی در خانه مختار بن ابی عبیده ثقفی در کوفه گرد آمدند. او در این مجلس به‌پا خاست و در سخنانی حمایت کامل خویش را از حسین بن علی اعلام کرد. او گفت: «من از دل‌های این مردم خبری ندارم و از جانب آنان وعده فریبنده نمی‌دهم. به خدا سوگند من از چیزی که دربارهٔ آن تصمیم گرفته‌ام، سخن می‌گویم. وقتی دعوت کنید، می‌پذیرم. همراه شما با دشمنانتان می‌جنگم و با شمشیرم از شما دفاع می‌کنم تا به پیشگاه خدا روم و از این کار جز رضا و خشنودی خدا چیزی نمی‌خواهم.»

از سخنان عابس چنین برمی‌آید که او چندان به بیعت مردم کوفه اطمینان نداشته‌است. اما خود شخصی با اراده و همسو با جهت انقلاب بوده‌است. این سخنان موجب شد حبیب بن مظاهر و سعید بن عبدالله نیز به‌پا خیزند و همراهی خویش را با حسین بن علی اعلان کنند و بگویند که ما نیز روشی مانند روش این مرد داریم. حبیب گفت: «ای عابس! خدا تو را رحمت کند. همانا آنچه که در دل داشتی به مختصر قولی ادا کردی. قسم به خداوندی که نیست جز او خداوندی به حق، من نیز مثل عابس و بر همان عزم هستم.»

پس از بیعت مردم کوفه، مسلم نامه‌ای به حسین بن علی نوشت و از آمادگی مردم کوفه خبر داد و آن را به عابس سپرد تا به حسین بن علی برساند. این حادثه پیش از دگرگونی و تغییر موضع اهالی کوفه اتفاق افتاد. عابس به همراه شوذب کوفه را ترک و در مکه به حسین بن علی رسید و نامه را تحویل داد. آن دو به کاروان حسین بن علی پیوستند و از ملتزمین رکاب آن حضرت تا کربلا بودند.

روز عاشورا

در روز عاشورا و به هنگام آغاز جنگ او از پیشتازان جنگ بود. بنا به قولی نماز ظهر عاشورا را با حسین بن علی خواند و پس از کشته شدن دو جوان جابری، ابتدا شوذب به اجازه حسین بن علی به میدان رفت. عابس به او گفت: «امروز روزی است که باید برای سعادت خویش با هرچه در توان داریم، تلاش کنیم زیرا بعد از امروز حساب است و عمل به کار نیاید.» شوذب جنگید تا کشته شد. پس از آن عابس، خطاب به حسین بن علی گفت: «یا اباعبدالله! به خدا سوگند روی زمین چه در نزدیک یا دور کسی عزیزتر و محبوب‌تر از تو نزد من نیست. اگر من چیزی عزیزتر از جانم داشتم که فدایت کنم و کشته شدن را از تو دفع کنم، هر آینه تقدیم می‌کردم. سلام بر تو ای اباعبدالله! من گواهی می‌دهم که بر راه شما و پدر شما استوارم و به راه راست هدایت می‌یابم.» او پس از کسب اجازه از حسنین بن علی و وداع با آن حضرت به جانب میدان شتافت و هماورد طلبید. عابس همین‌طور که به سپاه سی هزار نفری دشمن و شمشیرهای آخته آنان نگاه می‌کرد، نگاهش مثل نگاه انسان به دیوار بود و برق شمشیر دشمن کوچک‌ترین تأثیری در روح پرصلابت او نداشت. از آن‌جا که او جنگجویی دلیر بود، لشکریان عمر بن سعد از مبارزه رودررو با او پروا داشتند.

رُبَیع بن تمیم همدانی گوید: «من دلیری عابس را در جنگ‌ها دیده بودم از این‌رو فریاد زدم این شیر شیران، فرزند بوشبیب است. تنهایی به او نزدیک نشوید.»

به دستور عمر بن سعد، از هر سوی او را سنگ‌باران کردند. عابس که چنین دید، زره و کلاه‌خود را بر زمین افکند و به سوی آنان یورش برد و به تنهایی دویست تن را دنبال نمود. کوفیان نیز با ازدحام و یورش او را کشتند و سرش را از بدن جدا کردند. جمعی از آنان ادعای قتل او را کردند. عمر بن سعد گفت: «او را یک سرنیزه نکشته‌است.»

حسین بن علی پیکر بی سر او را به خیمه شهدا منتقل کرد که بعداً افرادی از قبیله بنی اسد آنان را به خاک سپردند. اکنون آرامگاهش در قسمت پایین پای حسین بن علی در قسمت جنوب شرقی حرم مطهر قرار دارد.

نام او در منابع دیگر

منابع با عظمت از او یاد کرده‌اند: شیخ محمد سماوی از او چنین نام برده: ”مِن رِجالِ الشِّیعَةِ کانَ رِئیساً شُجاعاً خَطیباً ناسِکاً مُتِهَجِّداً وَ کانَ مِن اَعظَمِ النَّوارِ اِخلاصاً وَ حَماساً . . . “

شیخ طوسی، تفرشی، اردبیلی و خویی نام عابس و غلامش شَوذَب را در شمار اصحاب حسین بن علی آورده‌اند.

در زیارت رجبیه و زیارت ناحیه مقدسه به عابس و غلامش شوذب سلام داده شده‌است: «السَّلامُ عَلَی عابِسِ بنِ اَبی شَبیبٍ الشّاکِرِی السَّلامُ عَلَی شَوذَبٍ مَولَی شاکِرٍ»

منابع

• مرضیه محمدزاده، شهیدان جاوید، نشر بصیرت، ص ۳۶۷-۳۷۱.
• دانشنامه تخصصی حسین بن علی.