شه‌بخش

شه‌بخش یا اسماعیل زهی(به بلوچی: سُمالزی) از طوایف بلوچ است که اکثریت آن‌ها در سرحد بلوچستان زندگی می‌کنند. طایفه اسماعیل زهی از شش تیرهٔ مختلف تشکیل شده‌است که عبارتند: دارو زهی، فقیر زهی، رادو زهی، جمشید زهی (با طایفه جمشیدزهی اشتباه گرفته نشود)، و بلوچ زهی و قنبرزهی؛ که بنابر روایات محلی و قبیله ای پسران شخصی بنام اسماعیل بوده‌اند. معروف‌ترین سردار طایفه اسماعیل زهی سردار عبدل خان هست که در کنار دیگر اقوام بلوچ با نیروهای انگلیسی جنگید.

قاضی گل محمد نوتی زهی که داماد سردار جما خان و عالم وقت بود حکم جهاد بر علیه نیروهای استعمارگر انگلیس را صادر کرد. در این نبرد تلفات سنگینی به انگلیسی‌ها وارد نمودند آن هم در شرایطی که حکومت مرکزی منفعل عمل می‌کرد و کشور کاملاً به صورت نیمه مستعمره در اختیار بریتانیا بود، وی در زمان رضاشاه مدتی با سیاست‌های دولت وقت مخالفت کرد. جما خان و متحدانش ناگریز به مهاجرت به بلوچستان شرقی شدند و پایگاهی نظامی در آنجا تأسیس کردند تا همچنان علیه قوای بیگانه بجنگند، اما نیروهای انگلیسی نهایتاً با برنامه‌ریزی‌های گسترده توانستند سربازان بلوچ را که تجهیزات کمی داشتند اسیر کرده و سردار جما خان را به همراه تعدادی از همراهانش به دولت وقت ایران تحویل دادند. بلوچ‌ها به تواضع و فروتنی شهرت دارند و در مردم داری نمونه هستند، کمتر پیش آمده وارد نزاع شوند ولی هربار که دست به اسلحه برده‌اند سخت به صلح و سازش روی آورده‌اند، دلبستگی مذهبی بیشتری دارند و شخصیتهای بزرگ دینی از میان آن‌ها مطرح شده‌اند. در بین شه بخش‌ها بیش از هر قوم بلوچی آداب و رسوم قدیمی بلوچستان و اتحاد بین طایفه ای به چشم می‌خورد.رضا خان با وجود درگیری‌های سردار جماخان اسماعیل زهی و طایفهٔ سمال زهی را بنابر سیاست مصالحه با مردم بلوچ مورد بخشش قرار داد و اسماعیل زهی‌ها را «شه بخش» نامید.تیره‌ای از قوم شه‌بخش(اسماعیل زایی) نیز در منطقه سیستان و در روستاهای قلعه کهنه، علی آباد و روستای کربلایی ساکن میباشند.

مولانا عبدالحمید اسماعیل زهی نیز از افتخارات این طایفه و رهبر اهل سنت می باشند.

منابع

• طوایف بلوچستان، ایرج افشار سیستانی
• تاریخ بلوچستان، محمود همت
• حکایت بلوچ، محمود زند مقدم

روایات شفاهی مردم بومی