شهرستان دهگلان

شهرستان دهگلان(لیلاخ)
اطلاعات کلی
کشور	ایران
استان	کردستان
سایر شهرها	دهگلان
بخش‌ها	مرکزی،
نام‌های پیشین	له‌یلاخ، دێولان
مردم
جمعیت	۸۵ هزار نفر
جغرافیای طبیعی
مساحت	۲۰۵۰ کیلومتر مربع
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه	۱۲
بارش سالانه	۷۵۰
روزهای یخبندان سالانه	۱۲۰
داده‌های دیگر
پیش‌شمارهٔ تلفن	۸۷۳۵۱۲

شهرستان دهگلان یکی از شهرستان‌های استان کردستان ایران به مرکزیت شهر دهگلان است که بخش غربی دشت لیلاخ را در برمی‌گیرد.

جمعیت این شهرستان ۸۵۰۰۰ نفر می‌باشد که بالغ بر ۵۰۰۰۰ نفر از این جمعیت در مرکز شهر دهگلان ساکن هستند.(برآورد ۱۴۰۰ خ)

مساحت شهرستان ۲۰۵۰ کیلومتر مربع است.

بزرگترین شهرک صنعتی استان کردستان با نام شهرک صنعتی دهگلان، در این شهرستان و در کیلومتر ۱۵ جاده سنندج واقع گردیده است.

عمده فعالیت اهالی شهرستان و یکصد و بیست روستای تابعه، کشاورزی می‌باشد. گندم سیب زمینی نخود پیاز هویج وخیار از مهمترین محصولات شهرستان می‌باشد.

اهالی شهرستان دهگلان کردزبان می‌باشند و به زبان کردی اردلانی گویش لیلاخی تکلم میکنند

موقعیت جغرافیایی

حدود جغرافیایی: شهرستان دهگلان از شمال به شهرستان بیجار و شهرستان دیواندره از شرق به شهرستان قروه، از جنوب به شهرستان کامیاران و از غرب به شهرستان سنندج محدود می‌شود.

این شهرستان که بخش غربی دشت لیلاخ را در برگرفته توسط کوههای شیدا در شمال، کوه پنجه‌علی در شرق، کوه خاتون شیشه رێ در غرب و کوه سلطان سراج و سورمه‌لی در جنوب، احاطه گردیده است.

دو رودخانه سورهال و سنگ‌سیاه از کوههای جنوبی شهرستان سرچشمه گرفته و بعد از عبور از دشت لیلاخ در ادامه به قزل اوزن می‌ریزند.

سد سورهال با حجم ۱۲میلیون مترمکعب در جنوب شهرستان بر روی رودخانه سورال و سد سنگ‌سیاه با حجم ۱۵میلیون متر مکعب بر روی رودخانه سنگ‌سیاه در شرق شهرستان احداث گردیده است.

مقبره کوه شیدا/ گنبد شیدای نازدار یکی از مهمترین بناهای یادمانی استان کردستان است که در شهرستان دهگلان قرار دارد. این بنا، گنبدی سنگی مربوط به دوره ساسانی بوده که بعدها در قرون میانی اسلامی گنبدی نو با مصالح آجری در آن اجرا شده که از هر جهت جغرافیایی تا ده ها کیلومتر بر راه های ارتباطی منطقه تسلط داشته است.این مکان همچنین محل دفن سبحان وردی خان والی کردستان در زمان نادر شاه افشار است. و به احتمال زیاد محل دفن یک شاعر متخلص به شیدای نازدار هم باشد که بر اساس روایات آثار او هنگام هجوم مغولان معدوم گردیده است.

کوه هفت سواران/ این کوه در ده کیلومتری جنوب شهر دهگلان واقع شده و در کوهپایه آن روستای مبارک آباد (کوله ره‌ش) قرار داد. هفت سوار دلاور که نماد مقاومت اهالی لیلاخ در برابر هجوم سپاهیان مغول به کردستان هستند در این کوه تدفین شده‌اند. هفت سواران کوهی مقدس برای لیلاخ و کردستان به شمار میرود و اهالی منطقه اغلب برای عبادت و پاسداشت دلاوری و مقاومت این هفت سوار به این کوه پناه میبرند . غارتگران میراث باستانی آسیبهای جبران ناپدیری به این کوه و مقبره‌ها وارد نموده‌اند.

یکی دیگر از جاذبه های طبیعی و گردشگری شهرستان دهگلان کوه خاتون شیشەڕێ با دهانه آتشفشانی آن است. این کوه در کیلومتر بیست جاده سنندج و در گردنه لیلاخ واقع شده است و به دماوند کردستان معروف است(به دلیل چشم انداز و تشابه ظاهری آن با کوه دماوند).

تقسیمات کشوری

بخش مرکزی شهرستان دهگلان: دهستان حومه دهگلان(دێولان) به مرکزیت خود دهگلان (تنها دهستان از این نظر در تمام ایران است که مرکز شهرستان، مرکز بخش و دهستان نیز هست).

دهستان ئیلاق جنوبی به مرکزیت روستای بلبان آباد(بڵواناوا).

دهستان ئیلاق شمالی به مرکزیت روستای بله دستی(بەلەیەسی).

دهستان ئیلاق غربی به مرکزیت روستای قوری چای(قۆڕی چیا).

دهستان سیس به مرکزیت روستای سیس.

منابع

• درباره دهگلان