شَمع یا در فارسی شَماله،[۱]کِندیل[۲] یا سپندار برای منبعنور و گاهی برای تولید گرما به کار می‌رود و شامل یک ریسمان یا فتیلهٔ جاسازی‌شده و یک تودهٔ جامد از سوخت (معمولاً موم) است. امروزه اکثر شمع‌ها از پارافین ساخته می‌شوند.
قبل از اختراع لامپ، شمع و چراغ‌های نفتی برای روشنایی استفاده می‌شدند. اما امروزه از شمع برای روشنایی اضطراری در هنگام قطع برق یا برای ایجاد یک محیط رمانتیک یا در مراسممذهبی و یاد بودها نیز استفاده می‌شود (به عنوان مثال در رسوم ازدواج ایرانی، آینه و شمعدان یک عضو جدانشدنی سفرهٔ عقد و مراسم‌های بعد از آن بوده و بعدتر در خانه‌ای که زن و شوهر با هم در آن زندگی می‌کنند، به عنوان نشانه‌ای از عهدی که با هم بسته‌اند و معمولاً در جایی از دکوراسیون خانه که جلب توجه کند، تا زمان دوام عهدشان، با توجهی ویژه نگهداری می‌شود. (کارکرد نوستالژیک شمع)
شمع معطر در رایحه‌درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
شمع مومی را برای اولین بار فنیقی‌ها ساختند. در قرن هجدهم شمع از روغننهنگ ساخته می‌شد[۳] و چون روشنایی این شمع، که معروف به شمع کافوری بود، خوب و ثابت بود، بعداً «بالِن» به عنوان واحد روشنایی انتخاب شد. در سال ۱۸۲۳ شمع‌های گچی و پارافینی نیز به بازار آمد.[۴] سازندگان این دو شمع، دو مخترع فرانسوی به نام سیمونَن (Simonin) و مانژو (Manjot) بودند.
در یهودیت، جمعه‌شب‌ها یک جفت شمع را پیش از برگزاری جشنشبات روشن می‌کنند.
تقریباً در همهٔ خانههایهندو، لامپ‌ها روزانه و گاهی در مقابلِ یک محراب روشن هستند. در برخی از خانه‌ها لامپ یا شمع در زمان طلوع، و در برخی خانه‌های دیگر، دو بار در روز (زمان طلوع و غروب) روشن می‌شوند.
