شرایع‌الاسلام
شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام با نام کوتاه شرائع الاسلام یا شرائع اثر ابوالقاسم نجم‌الدین جعفر بن حسن معروف به محقق حلی (۶۷۶–۶۰۲ ه.ق) کتابی است در مورد فقه امامیه که از زمان نگارش تاکنون (حدود ۷۵۰ سال) از مهم‌ترین کتاب‌های آموزشی فقهی در حوزه‌های علمیه شیعه به‌شمار می‌رود و موجب شده تا نویسندهٔ آن به صاحب شرائع معروف شود.
شرح‌ها و حاشیه‌ها[ویرایش]
به نوشته شیخ آقا بزرگ در الذریعه بیش از صد شرح و حاشیه بر شرائع نوشته شده که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مسالک الافهامِ شهید ثانی (۹۶۶ ق) در ۱۵ جلد
- مدارک الاحکامِ سید محمد عاملی (۹۴۶ ق) در ۸ جلد
- جواهرالکلامِ شیخ محمدحسن نجفی (۱۲۶۱ ق) در ۴۳ جلد
- مصباح الفقیهِ رضا همدانی (۱۳۲۲ ق) در ۱۴ جزء
- حقایق‌الفقه شیخ محمدرضا محقق تهرانی در بیش از ۵۰ جلد
- حاشیهٔ محقق کرکی (۹۴۰ ق)، حاشیه شهید ثانی در دو جلد
- حاشیه سید محمدمهدی بحرالعلوم (۱۲۱۲ ق)
از میان این‌ها جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام خود از کتاب‌های مرجع فقهی است. انصاری قمی هم در فصلنامهٔ مشکوة مشخصات ۱۰۴ شرح بر این کتاب را می‌نویسد که این به جز کتاب هایی‌ست که نام خاصی ندارند و فقط با عنوان شرح شرایع الاسلام شناخته می‌شوند. شرایع همچنین به زبان‌های انگلیسی، روسی، فرانسوی، ترکی و فارسی هم ترجمه شده‌است.
محقق حلی خلاصه‌ای از این کتاب را نیز با عنوان النافع فی مختصر الشرائع یا المختصر النافع فی مختصر الشرائع نگاشته‌است.
بخش‌ها[ویرایش]
شرائع در چهار کتاب عبادات، عقود، ایقاعات و احکام تقسیم می‌شود:
بخش عبادات شامل ۱۰ کتاب طهارت، صلاة، زکات، خمس، صوم، اعتکاف، حج، عمره، جهاد، امر به معروف و نهی از منکر است.
بخش عقود شامل ۱۵ کتاب تجارت، رهن، ضمان، صلح، مضاربه، مزارعه و مساقاة، ودیعه، عاریه، اجاره، وکالت، وقف، صدقات، هبات، سبق و رمایه، وصایا و نکاح است. کتاب‌های مفلس، حجر، شرکت، سکنی و حبس نیز در این بخش آورده شده‌است.
بخش ایقاعات از ۱۱ کتاب طلاق، خلع و مبارات، ظهار، ایلاء، لعان، عتق، تدبیر و مکاتبه و استیلاء، اقرار، جعاله، أیمان و نذر تشکیل شده‌است.
بخش احکام شامل ۱۲ کتاب صید، ذباحه، اطعمه و اشربه، غصب، شفعه، احیای موات، فرایض، قضا، شهادات، حدود و تعزیرات، قصاص و دیات است.
منابع[ویرایش]
- شرایع الاسلام از محقق حلی (د ۶۷۶ ق)[پیوند مرده] نشریه افق حوزه
- انصاری قمی. کتابشناسی شروح شرایع الاسلام)[پیوند مرده] فصلنامه مشکوة، شمارهٔ ۴۳
- همدانی، سید رضا. جواهر الکلام (یا جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام) دانشنامه جهان اسلام
- انصاری قمی. شرایع‌الاسلام مؤسسه فرهنگی جام طهورشمارهٔ ۴۳
- متن کامل شرائع به همراه توضیحات