لیلةالرغائب

لیلة الرغائب (نامی عربی به معنی: شب بخشش بسیار) به نخستین شب جمعهٔ ماه رجب گفته می‌شود. در آموزه‌های اسلامی آمده است که در این شب فرشتگان بر زمین نزول می‌کنندتا رحمت الهی را به جامعه بشری عرضه نمایند.

پیرامون واژه

کلمهٔ «رغائب» جمع «رغیبه» به معنای چیزی که مورد رغبت و میل است و نیز به معنای عطا و بخشش فراوان می‌باشند. بنابر معنای اول «لیله الرغائب» شبی است که میل و توجه به عبادت و بندگی در آن بسیار است و بندگان خدا در این شب گرایش زیادی به رفتن به در خانه خدا و ارتباط و انس با او دارند. بر پایهٔ معنای دوم «لیله الرغائب» شبی است که در آن عطاء و بخشش خدا بسیار است و بندگان خداوند با رو آوردن به بارگاه خدا و خشوع در برابر بزرگی خدا، شایستهٔ دریافت انعام و عطا و بخشش بی کرانهٔ خدا می‌شوند.

اعمال این شب

به نقل از پیامبر اسلام اعمالی برای این شب ذکر شده‌است:

روز پنج شنبه اول ماه رجب - در صورت امکان و بلا مانع بودن - روزه گرفته شود. چون شب جمعه شد مابین نماز مغرب و عشا دوازده رکعت نماز اقامه شود که هر دو رکعت به یک سلام ختم می‌شود و در هر رکعت یک مرتبه سوره حمد، سه مرتبه سوره قدر، دوازده مرتبه سوره توحید خوانده شود.
چون دوازده رکعت به اتمام رسید، هفتاد بار ذکر «اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ الاْمِّیِّ وَعَلی آلِهِ» گفته شود. پس از آن در سجده هفتاد بار ذکر «سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلائِکَةِ وَالرُّوحِ» گفته شود. پس از سر برداشتن از سجده، هفتاد بار ذکر «رَبِّ اغْفِرْ وَارْحَمْ وَتَجاوَزْ عَمّا تَعْلَمُ اِنَّکَ اَنْتَ الْعَلِیُّ الاَعْظَمُ» گفته شود. دوباره به سجده رفته و هفتاد مرتبه ذکر «سُبُّوحٌ قُدّوُسٌ رَبُّ الْمَلائِکَةِ وَالرُّوحِ» گفته شود.

در اینجا می‌توان حاجت خود را از خدای متعال درخواست نمود.

پیامبر اسلام در فضیلت این نماز گفته‌است که:

کسی که این نماز را بخواند، شب اول قبرش خدای متعال ثواب این نماز را با زیباترین صورت و با روی گشاده و درخشان و با زبان فصیح به سویش می‌فرستد. پس او به آن فرد می‌گوید: ای حبیب من، بشارت بر تو باد که از هر شدت و سختی نجات یافتی. میّت می‌پرسد تو کیستی؟ به خدا سوگند که من صورتی زیباتر از تو ندیده‌ام و کلامی شیرین تر از کلام تو نشنیده‌ام و بویی، بهتر از بوی تو نبوئیده‌ام. آن زیباروی پاسخ می‌دهد: من ثواب آن نمازی هستم که در فلان شب از فلان ماه از فلان سال به جا آوردی. امشب به نزد تو آمده‌ام تا حق تو را ادا کنم و مونس تنهایی تو باشم و وحشت را از تو بردارم و چون در صور دمیده شود و قیامت بر پا شود، من سایه بر سر تو خواهم افکند.

اسناد روایت لیله الرغائب

سید ابن طاووس در اقبال الاعمال این نماز را آورده است. ایشان در قبل از نقل روایت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله که این نماز در آن بیان شده می‌گویند: من آن را در کتاب‌های عبادات به نقل از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله دیده‌ام و خودم آن را از از برخی کتاب‌های راویان شیعه امامیّه-رحمهم اللّه نقل می‌کنم.

معنی سخن ایشان این است که روایت مربوط به این نماز در کتابهای مربوط به عبادات سنی و شیعه آمده است و ایشان آن را به نقل از یکی از کتابهای شیعه آورده‌اند. البته کتابهایی که سید بن طاووس بدانها اشاره نموده است به دست ما نرسیده است.

کفعمی نیز در بلد الامین این نماز را نقل کرده است و ایشان آن را از کتاب اختیار المصباح الکبیر و ما اضیف الیه من الادعیه نوشته ابن باقی قرشی، علی بن حسین (قرن ۷ق) نقل کرده است. البته این دعا در بخش اضافات ابن باقی آمده است یعنی بخشی که ابن باقی بعد از نقل گزینش خود از کتاب مصباح المتهجد شیخ طوسی آورده است.

شیخ عباس قمی نیز در مفاتیح الجنان می‌آورد: بدان‌که اولین شب جمعه ماه رجب را «لیلة الرغاب» (یعنی شب دلدادگان) می‌گویند و برای آن عملی با فضیلت بسیار از حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله وارد شده که آن را سیّد در کتاب «اقبال» و علاّمه حلی در «اجازه بنی زهره» نقل کرده‌اند.

مطابق با آنچه در توضیح نسخه خطی «اجازه بنی زهره» در سایت کتابخانه مجلس شورای اسلامی آمده است. اجازه مبسوطی است که در ۱۵ شعبان ۷۲۳ق، برای پنج تن از خاندان بنی زهره صادر شده است: علاءالدین علی بن محمد بن حسن بن ابی المحاسن زهره و پسرش شرف الدین حسین و برادر وی بدرالدین محمد و دو پسر برادرش امین الدین احمد و عزالدین حسن

منابع

• لیله الرغائب چگونه شبی است؟