شبه فلسفه

شبه فلسفه اصطلاحی است که به یک ایده یا نظام فلسفی که مجموعه ای از استانداردهای فلسفی مورد انتظار را برآورده نمی‌کند گفته می‌شود. هیچ مجموعه ای از استانداردهای پذیرفته شده جهانی درمورد شبه فلسفه وجود ندارد، اما شباهت‌ها و برخی نقاط مشترک را می‌توان در یک شبه فلسفه یافت.

تعریف‌ها

به گفته محققی قرن هجدهمی با نام کریستوفر هیومن شبه فلسفه دارای شش ویژگی است که ششمین آنها اعتبار ۵ مورد اول را از به چالش می‌کشد:

1. در شبه فلسفه ترجیحی برای گمانه زنی‌های بی فایده وجود دارد
2. در شبه فلسفه فقط به اقتدار انسانی متوسل می‌شود
3. به جای عقل به سنت متوسل می‌شود
4. فلسفه را با خرافات ترکیب می‌کند
5. شبه فلسفه زبانی و نمادگرایانه، مبهم، و رمزآلود را ترجیح می‌دهد
6. شبه فلسفه غیراخلاقی است

به گفته مایکل اوکشات، شبه فلسفه «نظریه‌پردازی است که تا حدی در درون و تا حدودی خارج از یک روش استعلامی پیش می‌رود».

جوزف پایپر خاطرنشان می‌کند که نمی‌توان یک نظام و سیستم بسته فلسفی وجود داشته باشد و هر نظام فلسفه‌ای که ادعا می‌کند «یک فرمولی کیهانی و جهانی» را کشف کرده‌است، یک شبه فلسفه است. او از ایمانوئل کانت پیروی می‌کند. کانت فرض «والاترین اصل» را که از آن می‌توان ایدئالیسم استعلایی را توسعه داد، رد کرد و آن را شبه فلسفه و عرفان‌گرایی نامید.

نیکلاس رشر، در کتاب «The Oxford Companion to Philosophy»، شبه فلسفه را اینگونه توصیف می‌کند: «انواعی از ژرف‌اندیشی که خود را فلسفی جلوه می‌دهند، اما نالایق، ناتوان، فاقد جدیت فکری و نشان دهنده تعهد ناکافی به دنبال حقیقت هستند». رشر اضافه می‌کند که این اصطلاح به ویژه زمانی مناسب است که برای «کسانی که از منابع عقلی برای اثبات این ادعا استفاده می‌کنند که عقلانیت در مسائل استعلامی غیرقابل دستیابی است» به کار رود.

تاریخچه

اصطلاح «شبه فلسفه» ظاهراً توسط جین آستین ابداع شده‌است.

در فلسفه قاره ای

سوسیو اشاره می‌کند که فیلسوفان متمایل به فلسفه تحلیلی تمایل دارند که فلسفه مارتین هایدگر را به عنوان نوعی شبه فلسفه رد و نقد کنند. به گفته کریستنسن، هایدگر خود فلسفه هوسرل را فلسفه اسکین نامیده است.

استفاده‌های دیگر

واژه «شبه فلسفه» در نقد بسیاری از مکتب‌ها و تفکرات فلسفی چون نازیسم[۹]، مارکسیسم[۱۲]، رمانتیسیسم[۳]، جزم‌اندیشی[۱۴]، افلاطون‌گرایی[۱۵]، فلسفه مدرسی، فلسفه قاره‌ای[۱۶]، اثبات‌گرایی، داروینیسم اجتماعی، عرفان[۱۹]، روان‌کاوی[۲۰] و … استفاده شده‌است.

جستارهای وابسته

• ظلمت‌پرستی
• سوفسطایی‌گری

منابع

• Adler, Philip J.; Pouwels, Randall Lee (2010), World Civilizations vol. 2: Since 1500: Since 1500, Volume 2, Cengage Learning
• Baur, Michael; Dahlstrom, Daniel O. (1999), The Emergence of German Idealism, CUA Press
• Bunge, Mario (2010), Matter and Mind: A Philosophical Inquiry, Springer
• Bunge, Mario (2012), Evaluating Philosophies, Springer
• Christensen, Bruin Carleton (2008), Self and World: From Analytic Philosophy to Phenomenology, Walter de Gruyter
• Clark, James M. (2013), The Great German Mystics: Eckhart, Tauler and Suso, Dover Publications
• Clarke, John James (1992), In Search of Jung: Historical and Philosophical Enquiries, Routledge
• Fletcher Luther, Sara; Neumaier, John J.; Parsons, Howard Lee (1995), Diverse Perspectives on Marxist Philosophy: East and West, Greenwood Publishing Group
• Hackett, Jeremiah (2012), A Companion to Meister Eckhart, Brill
• Hanegraaf, Wouter (2012), Esotericism and the Academy: Rejected Knowledge in Western Culture, Cambridge University Press
• Honderich, Ted, ed. (1995), The Oxford Companion to Philosophy, Oxford University Press
• Inglis, John (1998), Spheres of Philosophical Inquiry and the Historiography of Medieval Philosophy, BRILL
• Irwin, William; Gracia, Jorge J.E. (2007), Philosophy and the Interpretation of Popular Culture, Rowman & Littlefield
• Johnson, Claudia L.; Tuite, Clara (2011), A Companion to Jane Austen, John Wiley & Sons
• Kearney, Richard; Rainwater, Mara (1996), The Continental Philosophy Reader, Routledge
• Kolinsky, Martin; Paterson, William Edgar (1976), Social and Political Movements in Western Europe, Taylor & Francis
• Kritzman, Lawrence D.; Reilly, Brian J. (2007), The Columbia History Of Twentieth-Century French Thought, Columbia University Press
• Lepenies, Wolf (2009), The Seduction of Culture in German History, Princeton University Press
• McGinn, Bernard (2001), The Mystical Thought of Meister Eckhart, New York: Crossroad Publishing Company
• McGrath, S.J. (2006), The Early Heidegger and Medieval Philosophy: Phenomenology for the Godforsaken, CUA Press
• Nardin, Terry (2001), The Philosophy of Michael Oakeshott, Penn State Press
• Nichols, Aidan (1997), Dominican Gallery: Portrait of a Culture, Gracewing Publishing
• Pieper, Josef (2006), For the Love of Wisdom: Essays on the Nature of Philosophy, Ignatius Press
• Pigliucci, Massimo; Boudry, Maarten (2013), Philosophy of Pseudoscience: Reconsidering the Demarcation Problem, University of Chicago Press, hdl:1854/LU-3161824, ISBN 978-0-226-05179-6
• Schopenhauer, Arthur (1965), On the Basis of Morality, Translated by E.F.J.Payne, Indianapolis: Bobbs-Merrill
• Soccio, Douglas J. (2011), Archetypes of Wisdom: An Introduction to Philosophy, 8th ed. : An Introduction to Philosophy, Cengage Learning
• Taylor, Andrew; Kelly, Áine (2013), Stanley Cavell, Literature, and the Idea of America, Routledge
• Tobin, Kenneth G. (2012), The Practice of Constructivism in Science Education, Routledge
• Von Hildebrand, Dietrich (1960), What Is Philosophy?, Taylor & Francis
• Wiener, Jacob (2010), Time of Terror-Road to Revival: One Person's Story: Growing Up in Germany, Negotiating with Nazis, Rebuilding Life in America, Trafford Publishing

پیوند به بیرون

• Ernest Newman, Pseudo-philosophy at the end of the nineteenth century. Vol. 1. An irrationalist trio: Kidd – Drummond – Balfour