سید محمدمهدی میرباقری

آیت‌الله سید محمدمهدی میرباقری
نماینده مجلس خبرگان رهبری دوره پنجم
متصدی
آغاز به کار ۴ خرداد ۱۳۹۵
حوزه انتخاباتی	البرز
اکثریت	۳۴۸٬۴۳۱ (۴۳٫۵٪)
اطلاعات شخصی
زاده	۱۳۴۰ قم، ایران
ملیت	ایرانی
پیشه	فقیه، فیلسوف
تخصص	اجتهاد
وبگاه	وبگاه رسمی
پیشینه فقهی
فقه	امامیه
محل تحصیل	حوزه علمیه قم
زمینه‌های فعالیت	کلام، فلسفه، حدیث
سال‌های فعالیت	۱۳۵۴–اکنون
مؤسسه‌ها	حوزه علمیه قم فرهنگستان علوم اسلامی
تأثیرگرفته از	سید منیرالدین حسینی
برادر	محسن میرباقری

سید محمدمهدی میرباقری (زادهٔ ۱۳۴۰ در قم)، روحانی ایرانی، رئیس فرهنگستان علوم اسلامی قم و از نظریه‌پردازان در باب نسبت بین علم و دین است. او معتقد به جهت‌داری علوم از نظر معرفت‌شناختی است که براساس آن می‌توان علوم را به دینی و غیردینی تقسیم کرد. وی در اسفند ۱۳۹۴ از سوی مردم استان البرز به عنوان نماینده این استان در مجلس خبرگان رهبری انتخاب شد. او از مدرسان دروس خارج فقه نیز به‌شمار می‌رود.

تحصیلات

از مهم‌ترین استادان او در فقه و اصول میرزا جواد تبریزی، وحید خراسانی، محمد تقی بهجت، سیدموسی شبیری زنجانی و جعفرسبحانی و در منطق و فلسفه حسن‌زادهٔ آملی، عبدالله جوادی آملی، محمدتقی مصباح یزدی و سید منیرالدین حسینی الهاشمی را می‌توان نام برد.

از چپ: بیژن عبدالکریمی، علی‌اکبر رشاد و محمدمهدی میرباقری در همایش علم دینی، ۹ خرداد ۱۳۹۱، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

فعالیت‌های سیاسی

میرباقری را مردم به سخنرانی های مذهبی می شناسند اما او یک روحانی فعال در عرصه های سیاسی و فرهنگی نیز هست و برای جوانان طرفدار انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ به عنوان یک روحانیِ متفکر اجتماعی که مخالف هاشمی رفسنجانی و سید محمد خاتمی و حسن روحانی است، شناخته می شود. وی در اصل ادامه دهنده راه متفکر دیگری از متفکران انقلاب ۱۳۵۷ ایران به نام سید منیرالدین حسینی الهاشمی و مکتب سیاسی و فرهنگی اوست. اولین بار در سال ۹۱ نسبت به طرح غرب برای «با سواد شدن زنان خاورميانه تحت يک تعريف خاص» هشدار داد. طی سه دهه گذشته برای مهار تحصیل دختران و «اسلام حداکثری» طرح و ایده داد و در میانه‌ی جنبش زن‌زندگى‌آزادى به تلویزیون آمد و در برنامه جهان‌آرا گفت: «آنهایی که اسلام حداقلی را پیاده کرده‌اند عامل اتفاقات این روز‌ها هستند» و افزود «ما مخالف تحصیل و اشتغال زنان نیستیم، اما با الگوی غربی آن مخالفیم». میرباقری در سال ۱۳۹۲ از ریاست جمهوری سعید جلیلی و در سال ۱۳۹۶ از ریاست جمهوری سید ابراهیم رئیسی حمایت کرد. میرباقری برای اولین بار در ۱۳۹۵ یک منصب حکومتی را در ایران قبول کرد و از طریق انتخابات، به عنوان نماینده استان البرز در مجلس پنجم خبرگان رهبری انتخاب شده‌است. او در انتخابات بر این نکته تاکید اشت که ماموریت مجلس خبرگان این است که بازوی تکمیلی برای نهاد ولایت فقیه که نظریه سیاسی شیعه است، باشد.

میرباقری مخالف ارتباط منفعلانه با جهان غرب است و معتقد است که انقلاب اسلامی ایران، آغاز احیاء مجدد اسلام از لحاظ اجتماعی و بازگشت آن به عرصه تمدنی است و برای این کار به یک انقلاب فرهنگی و علمی نیازمند هستیم نه مبارزات سیاسی و نظامی.

اندیشه‌شناسی

او نظرات متنوع خود را دربارهٔ «علم و دین» «دین و تکنولوژی»، «دین و توسعه» و «چگونگی اسلامی سازی علوم» در مقالات، کتاب‌ها، سخنرانی‌ها و مصاحبه‌های مختلف بیان کرده‌است. او دربارهٔ «نسبت بین دین و علم» معتقد است که هماهنگی بین منابع معرفت، به صورت قهری اتفاق نمی‌افتد، لذا برای اسلامیت علوم، نیازمند مقید شدن معارف نقلی، عقلی و تجربی، در منزلت منطق و روش تحقیق هستیم. میرباقری معتقد است این مهم نیز امکان‌پذیر نیست، مگر اینکه مسئله «دلالت» به عنوان عنصر مشترک تمامی عرصه‌های معرفت مورد توجه قرار گیرد و عوامل دخیل در آن شناسایی شود.

مهدی میرباقری معتقد است که مثنوی مولوی نمی تواند منبع حکمت عملی متناسب برای حضور فعال مسلمانان در جهان معاصر باشد چرا که نمی تواند مفاهیمِ دینی حق و باطل و نور و ظلمت را به نحوی توضیح دهد که تقابل بین آنها معنا دار باشد. او به عنوان نمونه به این بیتی از بخش 121 دفتر اول مثنوی اشاره می کند که «چونک بی‌رنگی اسیر رنگ شد موسیی با موسیی در جنگ شد» و آن را شاهدی می گیرد که تفکر مثنوی توان توضیح تقابل انبیاء با فرعون ها و نمرودها را ندارد و نمی تواند آن را به درستی معنا کند. لذا انقلاب اسلامی نمی تواند با این نوع حکمت عملی نمی تواند به این طرق عرفانی تکیه کند.

میرباقری و فرهنگستان علوم اسلامی از آنجایی که معتقدند که دین اسلام یک دین اجتماعی و تمدنی است و برای ساخت تمدن نیز باید دستگاه علمی داشت که از آن طرح حمایت کند و آن ویژگی ها را به ساختار و روابط تبدیل کند، از جمله تلاشگران مهم برای اسلامی‌کردن دانشگاه و علوم می‌باشند. یعنی به دنبال آن هستند که دانشگاه ها، به دنبال پیدا کردن معادلات اجتماعی باشند که برای انسان متدین و مومن، جامعه را ساختار بندی کند و او را به بهینگی در ارتباط با طبیعت و دیگر انسانها برساند لذا معتقدند که مثلا در تحلیل مسائل اخیر پیش آمده در سال 1401 معتقدند: اکتفا به برخورد با رستوران‌دار و راننده و آن جوان و خانومی که مرتکب بی حجابی شده است ظلم به آنهاست. چرا که این امور فقط «ارتکاب به جرم» است اما آن کارشناسان تصمیم سازی که با تبعیت از کارشناسی غربی، ساختار جامعه را تغییر داده اند و بی عفتی در جامعه دینی اقامه شده است، چهار دهه است که به عنوان دانشمند و کارشناس مدال هم می گیرند و مدام در مشکلات به همان ها رجوع میشود. [۱]

ایشان در مورد نقش حوزه‌های علمیه چنین گفته‌است :« امروز نیز وظیفه و رسالت حوزه های علمیه این است جلوی نفوذ دشمن در دنیای اسلام و جامعه مسلمین را بگیرند».

تقاریر ایشان از علم، متفاوت از سایر اندیشمندان بوده و ریشه در معارف دینی دارد. همچنین هدفی که ایشان از علم ترسیم کرده‌است نیز دارای نکاتی اختصاصی است. ایشان در یکی از سخنرانی‌های شان اینگونه گفته‌اند :« علم حقیقی را به کسی می دهند که عبد شود، اگر انسان طالب بندگی باشد، علم به او عنایت می شود و می تواند از اسرار و معارف کتاب آسمانی قرآن کریم که نزد امام زمان (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه) است، بهره مند شود».

کتاب‌شناسی

• رویکردی نو در پایگاه وضع و دلالت‌های زبانی (۱۳۸۱)
• جهت‌داری علوم از منظر معرفت‌شناختی (مناظره) (۱۳۸۷)
• گفتارهایی پیرامون تحول در علوم انسانی (۱۳۸۹)
• بینش تمدنی، تقریری از کلام اجتماعی سید محمدمهدی میرباقری ۱۳۹۳)
• جستارهایی در معانی ولایت فقیه (۱۳۹۴)
• نسبت اخلاق و فناوری اطلاعات (۱۳۸۶)
• کالبدشکافی فرهنگی فتنه 88 (1392)
• هنر، دین، تجدد (۱۳۹۴)
• مشکات ولاء (1396)
• انقلاب اسلامی و تداول قدرت
• مجموعه «تأملات قرآني در پرتو معارف اهل بيت» در تفسير سوره‌هاي قرآن (۱۳۹۵)
• نهر عظیم 《در رابطه با نحوه حدیث خوانی و ارتباط با حدیث طلاب علوم دینی》
• تربیت ولایی (۱۴۰۲)

پیوند به بیرون

• علم دینی
• دو مقاله از میرباقری
• سخنان استاد میرباقری در مراسم آیت‌الله بهجت (ره)

سِمَت‌های علمی
پیشین: سید منیرالدین هاشمی	رئیس فرهنگستان علوم اسلامی ۱۳۷۹–تاکنون	در حال تصدی
کرسی پارلمانی
حوزه انتخاباتی جدید	نماینده مجلس خبرگان رهبری نمایندهٔ استان البرز ۱۳۹۵–تاکنون متصدی همزمان: محسن کازرونی	در حال تصدی