سفیداب
سفیداب یا روشور، نوعی لایه بردار و سفیدکننده پوست بدن است که بهطور سنّتی در ایران به شکل توپهای کوچک سفیدرنگ تولید و عرضه شده و در هنگام استحمام به کار گرفته میشود.[۱] این فراورده با مالیده شدن بر سطح پوست به جمعآوری و زدودن سلّولهای مرده کمک میکند و باعث پاکیزگی و روشن دیده شدن یا سفید شدن رنگ پوست میشود.
ساختار سنّتی سفیداب معمولی چیزی بیش از ترکیب گل سفید و نخاع برخی جانوران نیست.[۲] انواع دیگر سفیداب عبارت است از سپیداب قلع و سپیداب سرب که از سوزاندن فلزات قلع و سرب تهیه میشوند.
کاربرد سنّتی[ویرایش]
استفاده این فراورده منحصر به هنگام استحمام نیست بلکه در گذشته، به همراه سرخاب، سرمه، حنا، وسمه، زرک و غالیه یکی از ستونهای هفتگانه بَزَک (آرایش سنّتی زنانه در ایران) بودهاست و به سبب همین همراهی همیشگی، اصطلاح سرخاب ـ سفیداب به فرهنگ عامّه پارسی وارد شد که اشاره به ادوات و لوازم آرایش زنانه دارد و سرخاب ـ سفیداب کردن، به معنای آرایش کردن بانوان به کار میرود. البتّه سفیداب در مقام یک فراورده صرفاً آرایشی و فارغ از کاربرد متداول آن یعنی پاک کنندگی، دارای تعریفی مجزّا و اندکی متفاوت نیز میباشد که عبارت است از گَرد سفیدی که زنان برای آرایش و سفید کردن بر پوست صورت خود میمالند.[۳][۴]
تولید صنعتی[ویرایش]
امروزه بر پایه سفیداب، شامپوهایی تولید و در بازار ایران به فروش میرسند[۵] امّا خود این فراورده تا به امروز به همان شیوه سنّتی تولید و عرضه شدهاست و هیچ گونه دگرگونی چه از دید فرمولی و چه از دید کیفیّت عرضه و بستهبندی نداشته و از جمله فراوردههای صنعتی بسیار ابتدایی و تا حدودی در دست فراموشی میباشد.[۶] معصومه ویک کارشناس ایرانی پوست و زیبایی در سالیان اخیر در پی یک سلسله بررسیهای آزمایشگاهی و دستکاری در ترکیب و نیز نوآوری در بستهبندی و بازاریابی، موفّق به تولید و عرضه فراوردهای بر پایه سفیداب سنّتی ایرانی، با نام تجاریِ BOA در بازار لوازم آرایشی و بهداشتی آمریکا شدهاست.[۲][۷]
موارد منفی[ویرایش]
در کنار دیدگاههای مثبت در مورد خواصّ این فراورده سنّتی (بخشیدن لطافت و شفافیّت به پوست به واسطه زدودن سلّولهای مرده سطح آن) و توصیه به استفاده از آن به شیوههای گوناگون و به جای ماسکها و لایه بردارهای شیمیایی، این اظهارنظر نیز عنوان شدهاست که سفیداب و استفاده از آن نه تنها فایدهای در برندارد بلکه میتواند موجب انتقال بیماری تب مالت شود و بر این اساس استفاده از سفیداب را عملی غیر علمی توصیف کرده و از انجام آن به ویژه به شکل مرسوم در ایران (به وسیله کیسههای خشک و ضخیم حمّام) مخصوصاً برای کودکان و نوجوانان و باز بهطور ویژه در مورد پوست صورت، منع مینماید.[۸]
سفیداب سرب که حاوی فلز سرب است به علت سمی بودن سرب میتواند برای سلامتی انسان خطر جدی باشد.
سفیداب قلع[ویرایش]
سپیداب اَرزیر یا سفیداب ارزیز یا سپیداب قلع، از رنگهای غیرشفاف و حاجب ماوراء است و بهجایِ رنگ سفید بهکار میرود. این سپیداب در بسیاری از منابع به اشتباه با «سپیداب شیخ» (نام دیگر «سپیداب سرب») یکی انگاشته شدهاست.[۹] در کتاب بیان الصناعات، درمورد ساختِ «سفیداب ارزیز» آمده: بستانَد یک وقیه[۱۰] ارزیز و بگدازدش و مثقالی سرمهٔ سوده با وی بیامیزد و چندان رهاش کند که مرده شود. پس بیرونش آرَد و به آبنمک وی را بساید وزآنپس بجویدش، یعنی آب بر وی ریزد و زمانی رهایش کند. چون آب صافی شود، آب را بر وی همیریزد، باری چند همچنین کند تا شسته گردد، و چون خشک شود، بستانَد از وی چندانکه خواهد، و همچندِ وی ژیوه با وی بیامیزد و هر دو را به هم نیک بساید. پس شیشه را به گل حکمت محکم بیَنداید و آن داروی سوده در وی کند و سه شبانهروز بر آتش نرم بریانش کند، پس از آن بیرونش آورَد و به آبنمک وی را بساید تا سپید و پاکیزه گردد چون خشک شود.[۱۱]
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- ↑ «روشور». لغتنامه دهخدا.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ «در سفید آب چه خواصّی هست». وبگاه پرشین وی.
- ↑ «معرّفی کتاب کلثوم ننه». وبگاه انسانشناسی و فرهنگ.
- ↑ «بزک کردن». لغتنامه دهخدا.
- ↑ «شامپو سفیدآب». شرکت فروشگاههای زنجیرهای رفاه.
- ↑ «آگهی». وبگاه ایران تجارت.
- ↑ «سفیداب ایرانی در بازار آمریکا». سلامت نیوز.
- ↑ «نظافت پوست با سفیداب». وبگاه پرشین وی.
- ↑ رک: فرهنگ فارسی معین
- ↑ وقیه برابر هفت مثقال یا چهل درهم سنگ است (رک: لغتنامهٔ دهخدا)
- ↑ حبیش تفلیسی، بیانالصّناعات، تصحیح ایرج افشار در مجلّهٔ فرهنگ ایرانزمین، سال ۱۳۳۶، ص۳۰۳