سفیداب

سفیداب یا روشور، نوعی لایه بردار و سفید کننده پوست بدن است که به طور سنّتی در ایران به شکل توپهای کوچک سفیدرنگ تولید و عرضه شده و در هنگام استحمام به کار گرفته می‌شود. این فراورده با مالیده شدن بر سطح پوست به جمع‌آوری و زدودن سلّولهای مرده کمک می‌کند و باعث پاکیزگی و روشن دیده شدن یا سفید شدن رنگ پوست می‌شود.

ساختار سنّتی سفیداب معمولی چیزی بیش از ترکیب گل سفید و نخاع برخی جانوران نیست. انواع دیگر سفیداب عبارت است از سپیداب قلع و سپیداب سرب که از سوزاندن فلزات قلع و سرب تهیه می‌شوند.

کاربرد سنّتی

استفاده این فراورده منحصر به هنگام استحمام نیست بلکه در گذشته، به همراه سرخاب، سرمه، حنا، وسمه، زرک و غالیه یکی از ستون‌های هفت‌گانه بَزَک (آرایش سنّتی زنانه در ایران) بوده‌است و به سبب همین همراهی همیشگی، اصطلاح سرخاب ـ سفیداب به فرهنگ عامّه پارسی وارد شد که اشاره به ادوات و لوازم آرایش زنانه دارد و سرخاب ـ سفیداب کردن، به معنای آرایش کردن بانوان به کار می‌رود. البتّه سفیداب در مقام یک فراورده صرفاً آرایشی و فارغ از کاربرد متداول آن یعنی پاک کنندگی، دارای تعریفی مجزّا و اندکی متفاوت نیز می‌باشد که عبارت است از گَرد سفیدی که زنان برای آرایش و سفید کردن بر پوست صورت خود می‌مالند.

تولید صنعتی

امروزه بر پایه سفیداب، شامپوهایی تولید و در بازار ایران به فروش می‌رسند امّا خود این فراورده تا به امروز به همان شیوه سنّتی تولید و عرضه شده‌است و هیچ گونه دگرگونی چه از دید فرمولی و چه از دید کیفیّت عرضه و بسته‌بندی نداشته و از جمله فراورده‌های صنعتی بسیار ابتدایی و تا حدودی در دست فراموشی می‌باشد. معصومه ویک کارشناس ایرانی پوست و زیبایی در سالیان اخیر در پی یک سلسله بررسی‌های آزمایشگاهی و دستکاری در ترکیب و نیز نوآوری در بسته‌بندی و بازاریابی، موفّق به تولید و عرضه فراورده‌ای بر پایه سفیداب سنّتی ایرانی، با نام تجاریِ BOA در بازار لوازم آرایشی و بهداشتی آمریکا شده‌است.

موارد منفی

در کنار دیدگاه‌های مثبت در مورد خواصّ این فراورده سنّتی (بخشیدن لطافت و شفافیّت به پوست به واسطه زدودن سلّول‌های مرده سطح آن) و توصیه به استفاده از آن به شیوه‌های گوناگون و به جای ماسکها و لایه بردارهای شیمیایی، این اظهارنظر نیز عنوان شده‌است که سفیداب و استفاده از آن نه تنها فایده‌ای در برندارد بلکه می‌تواند موجب انتقال بیماری تب مالت شود و بر این اساس استفاده از سفیداب را عملی غیر علمی توصیف کرده و از انجام آن به ویژه به شکل مرسوم در ایران (به وسیله کیسه‌های خشک و ضخیم حمّام) مخصوصاً برای کودکان و نوجوانان و باز به طور ویژه در مورد پوست صورت، منع می‌نماید.

سفیداب سرب که حاوی فلز سرب است به علت سمی بودن سرب می‌تواند برای سلامتی انسان خطر جدی باشد.

سفیداب قلع

سپیداب اَرزیر یا سفیداب ارزیز یا سپیداب قلع، از رنگ‌های غیرشفاف و حاجب ماوراء است و به‌جایِ رنگ سفید به‌کار می‌رود. این سپیداب در بسیاری از منابع به اشتباه با «سپیداب شیخ» (نام دیگر «سپیداب سرب») یکی انگاشته شده‌است. در کتاب بیان الصناعات، درمورد ساختِ «سفیداب ارزیز» آمده: بستانَد یک وقیه ارزیز و بگدازدش و مثقالی سرمهٔ سوده با وی بیامیزد و چندان رهاش کند که مرده شود. پس بیرونش آرَد و به آب‌نمک وی را بساید وزآن‌پس بجویدش، یعنی آب بر وی ریزد و زمانی رهایش کند. چون آب صافی شود، آب را بر وی همی‌ریزد، باری چند همچنین کند تا شسته گردد، و چون خشک شود، بستانَد از وی چندان‌که خواهد، و همچندِ وی ژیوه با وی بیامیزد و هر دو را به هم نیک بساید. پس شیشه را به گل حکمت محکم بیَنداید و آن داروی سوده در وی کند و سه شبانه‌روز بر آتش نرم بریانش کند، پس از آن بیرونش آورَد و به آب‌نمک وی را بساید تا سپید و پاکیزه گردد چون خشک شود.

جستارهای وابسته

• سفیداب سرب