سد هراز

سد هراز
رودخانه هراز
موقعیت سد هراز در ایران
نام رسمی	سد هراز
کشور	ایران
محل	آمل
آغاز ساخت	۱۳۸۹
گشایش	در دست احداث
سد و سرریزها
گونه سد	سنگریزه‌ای
بر روی رود	هراز
ارتفاع از پی	۱۵۱ متر
طول تاج	۱۵۱ متر
عرض تاج	۳۷۳ متر
مخزن
حجم کل مخزن	۶۵۰ میلیون مترمکعب در سال
حوضه آبریز	۶۵۰/۲۰ میلیون متر مکعب
درازای مخزن	۹ کیلومتر
سد پایین‌دست و سرریزها
گونه سد	سنگریزه‌ای

سد هراز سدی خاکی با هسته رسی در حال ساخت در ۲۰ کیلومتری جنوب آمل بر روی رودخانه هراز است. سد هراز به عنوان بزرگترین سد خاکی شمال کشور و چهارمین سد بزرگ خاکی در ایران در بیست کیلومتری جنوب آمل از سال ۱۳۸۹ در دست ساخت است.

در سال ۱۴۰۲ پیشرفت فیزیکی ساخت سد هراز به ۸۰ درصد رسید و پیشبینی می شود تا انتهای سال ۱۴۰۳ آبگیری شده و به بهره برداری برسد. ساخت سد هراز در صورت مساعد بودن تمام شرایط تنها به ۳-۲ سال زمان نیاز داشت، اما وجود برخی از مشکلات سبب شد که ساخت سد هراز بیش از حد به طول بینجامد. از مشکلات و علل طولانی شدن روند ساخت در این طرح عمرانی می توان به تخصیص قطره چکانی و خارجی از برنامه زمانی بودجه ساخت توسط دولت، خرج کردن بخشی از بودجه در جاهای دیگر، عدم استفاده از تجهیزات پیشرفته جهت حفر تونل برای جاده جایگزین (همانند تجهیزات حفر تونل مترو) و ضعف‌های مدیریتی پروژه اشاره کرد. از دیگر حواشی و چالش های مهم ساخت این سد، می توان به هزینه های مالی و تبلیغاتی جهت کند کردن روند ساخت سد هراز توسط صاحبان برخی از معادن شن و ماسه در بالادست و پایین دست سد هراز اشاره کرد.

در آبان سال ۱۴۰۲ سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری ایران در پیامی مستقیما دستور به حذف موانع ظرف مدت ۱۵ روز و تسریع در اتمام ساخت سد هراز را صادر کرد. با این وجود نه تنها ضرب العجل صادر شده نادیده گرفته شد بلکه روند ساخت سد هراز بسیار کندتر از قبل شد.

اهداف

سهم بالای آب‌های زیرزمینی در تامین آب شرب در استان مازندران (۸۸٪ آب شرب و ۴۵٪ آب کشاورزی) موجب کاهش سطح آب‌های زیرزمینی در برخی مناطق و برخورد با مشکل کاهش کیفیت آب شرب شده است. از طرف دیگر فقط از طریق رودخانه هراز سالانه صدها میلیون متر مکعب آب شیرین در استان به دریا ریخته و غیرقاب استفاده می‌شود. لذا شرکت آب منطقه‌ای مازندران در طرح جامع تامین آب استان برای افزایش سهم آب‌‌های سطحی از تامین آب هدف گذاری کرده و ساخت زیرساخت‌های لازم را در دستور کار قرار داده. سد هراز با تنظیم ۶۵۰ میلیون متر مکعب از آب رود هراز، ۱۴٪ از روان آب‌های استان که پیش از این به دریا می‌ریخت را کنترل کرده و سهم بزرگی در هدف آب منطقه‌ای استان برای تامین آب استان از آب‌های سطحی خواهد داشت.

با بهره‌برداری از سد هراز آمل در مرحله نخست ۲۵ مگاوات برق تولید خواهد کرد و حدود ۱۰۰ هزار هکتار از شالیزارهای کم‌آب شهرستان‌های آمل، بابل، بابلسر، فریدون‌کنار، نور و محمودآباد را تحت پوشش خواهد برد و همچنین سیلاب رودخانه کنترل و ظرفیت‌های اقتصادی، گردشگری و توریستی منطقه توسعه می‌یابد.

تاریخچه ساخت سد

ساخت سد هراز در سال‌های ۱۳۶۹ و ۱۳۷۰ ردیف اعتباری در بودجه ملی کشور دریافت کرده بود ولی کار خاصی انجام نشد بود.

ساخت تونل انحراف سد هراز در سال ۱۳۸۹ شروع شد و مطالعات طراحی بدنی و نیروگاه سد در سال ۱۳۹۲ تکمیل شد و در سال ۱۳۹۴ ساخت بدنه سد شروع شد.

ساخت سد هراز در صورت مساعد بودن تمام شرایط تنها به دو الی سه سال زمان نیاز داشت. اما وجود برخی از مشکلات سبب شد که ساخت سد هراز بیش از حد به طول بیانجامد. از مشکلات و علل طولانی شدن روند ساخت سد هراز می توان به تخصیص قطره چکانی بودجه، خرج کردن بخشی از بودجه در جاهای دیگر، عدم استفاده از تجهیزات پیشرفته جهت حفر تونل برای جاده جایگزین (همانند تجهیزات حفر تونل مترو) و ضعف های مدیریتی در این پروژه اشاره کرد. همچنین از دیگر حواشی و چالش های مهم ساخت این سد، می توان به هزینه های مالی و تبلیغاتی، جهت کند کردن روند ساخت سد هراز توسط صاحبان برخی از معادن شن و ماسه در بالادست و پایین دست سد هراز اشاره کرد.

توقف ساخت سد

در سال ۱۳۹۷ بعد از سال‌ها تخصیص قطره چکانی اعتبارات پیش بینی شده در طرح، پیمانکار طرح ۵۰۰ نفر از ۷۰۰ نفر نیروی کار طرح که ۳ ماه هم حقوق نگرفته بودند را تعدیل کرد و تا فرآیند ساخت تقریبا تعطیل شود. در این باره عزت‌الله یوسفیان، نماینده وقت آمل در مجلس نیز بیان کرد که قرار بود ۸۰ میلیارد تومان برای پیشرفت طرح اختصاص دهیم که با اینکار پیمانکار فقط مطالبات (عقب افتاده) پیمانکار پرداخت می‌‌شود. اما وزیر نیروی وقت توقف ساخت سد هراز را تکذیب کرد در شهریور سال ۱۳۹۸ استاندار مازندران در بازدید از سد هراز خبر از پیشرفت مناسب طرح ساخت سد را داد.

در آبان سال ۱۴۰۲ سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور وقت در پیامی دستور به حذف موانع و تسریع در اتمام ساخت سد هراز را صادر کرد.

ویژگی‌های طرح و کارهای انجام شده

• بلندترین تاج سد شمال ایران
• بهره‌برداری از اولین مدل هیدرولیکی و اصلاح‌شده سامانه تخلیه سیلاب ایران
• چهارمین سد بزرگ از نوع خاکی با هسته رسی ایران
• تأمین آب شرب و کشاورزی شش شهر مرکزی استان مازندران
• رونق ۹۶ هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان مازندران
• نصب نیروگاه ۲۵ مگاواتی با توان تولید انرژی ۱۵۵ مگاوات ساعت در سال
• احداث جاده و مسیر جایگزین جهت تردد وسائل نقلیه به طول ۱۱ کیلومتر
• احداث چندین تونل در مسیر جاده جایگزین
• ایجاد طرح‌های گرشگری
• بهسازی منطقه

نگارخانه

• 
• 
• 

پیوند به بیرون

• سد هراز در مدیریت منابع آب ایران
• سد هراز در مهاب قدس