زلمی خلیل‌زاد

زلمی خلیل‌زاد

شناسنامه
زادروز	۲۲ مارچ، ۱۹۵۱
زادگاه	مزار شریف، افغانستان
نام همسر	چریل بنارد
دین	مسلمان سنی
اطلاعات سیاسی
تاریخ سفارت	۱۷ آوریل، ۲۰۰۷ تا ۲۰ جنوری (ژانویه) ۲۰۰۹
ترتیب	۲۶مین سفیر آمریکا در سازمان ملل متحد
قبل از	-
بعد از	الخاندرو دانیل ولف
جناح سیاسی	جمهوری خواه
پست های دیگر	{{{پست های دیگر}}}

زَلمِی خلیل‌زاد (به پشتو: ځلمی خلیل زاد)(متولد: ۲۲ مارچ ۱۹۵۱) نماینده پیشین ایالات متحده آمریکا در سازمان ملل متحد. وی بالاترین مقام مسلمان در دولت جورج دبلیو بوش بود.

اوایل زندگی و تحصیلات

زلمی خلیل‌زاد متولد مزار شریف افغانستان و از پدر پشتون و مادر تاجیک است. زبان رسمی وی فارسی دری است. وی در جوانی به عنوان دانشجو به آمریکا مهاجرت کرد و بعداً شهروند این کشور شد. خلیل‌زاد در کابل، افغانستان بزرگ شد. والدینش اهل ولایت لغمان بودند، و زمانی که پدر او در زمان سلطنت محمد ظاهرشاه از مقامات دولتی بود به مزار شریف نقل مکان کرده بودند.

خلیل‌زاد تحصیلات خود را در مدرسه دولتی لیسه قاضی در کابل شروع کرد. مدتی را در چارچوب برنامه‌های بین‌المللی تبادل فرهنگی در دبیرستان کرس، کالیفرنیا سپری کرد. بعدتر، لیسانس و فوق لیسانس خود را از دانشگاه آمریکایی بیروت در لبنان دریافت کرد. خلیل‌زاد پی اچ دی خود را در دانشگاه شیکاگو در آمریکا دریافت کرد، در آنجا او با البرت ولستتر از متفکرین و استراتژیست‌های برجسته بازدارندگی هسته‌ای مطالعه کرد و او خلیل‌زاد را با ارتباطات خود در دولت و مؤسسه رند مرتبط کرد.

زندگی شغلی

خلیل‌زاد اولین آمریکایی افغان الاصل و شاید اولین مسلمانی باشد که در پله‌های قدرت آمریکا به قلب دستگاه حاکمه آن کشور راه یافته‌است.

بین سال‌های ۱۹۷۹ تا ۱۹۸۹ خلیل‌زاد به عنوان استادیار علوم سیاسی در مدرسه روابط عمومی و بین‌المللی دانشگاه کلمبیا فعالیت کرد. در این دوره، او ارتباط کاری نزدیکی با زیبیگنیو برژینسکی، معمار سیاست دولت کارتر در حمایت از مقاومت مجاهد در برابر اشغال افغانستان به دست شوروی، داشت. (همچنین ببینید: عملیات سایکلون.)

در ۱۹۸۴ خلیل‌زاد، فلوشیپ یک ساله‌ای را از شورای روابط خارجی قبول کرد تا به وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکا بپیوندد، او در آنجا مشاور دفتر خاورنزدیک و جنوب آسیا به ریاست ریچارد مرفی بود. خلیل‌زاد از ۱۹۸۵ تا ۱۹۸۹ در دولت رئیس جمهور رونالد ریگان به عنوان یکی از مسئولین ارشد وزارت امور خارجه فعالیت می‌کرد و در خصوص جنگ شوروی در افغانستان و جنگ ایران و عراق مشاوره می‌داد.

او به آرامی به عنوان یکی از طراحان برنامه بلند پروازنه تغییر منظر سیاسی خلیج فارس و آسیای مرکزی شاخص شد. پیشرفت خلیل‌زاد تا اندازه‌ای با نقش او در سالهای ۱۹۸۰ و اوایل سالهای ۱۹۹۰ میلادی به عنوان مشاور عمده وزارت خارجه و پنتاگون در جنگ ضد شوروی در افغانستان و مسایل منطقه بستگی داشت. سالهای ۱۹۹۰ و در دوران حکومت بیل کلینتون، این خلیل‌زاد بود که با تهیه سندی به نام «کتاب سفید درباره افغانستان» خواستار دخالت مجدد آمریکا برای تغییر وضع در افغانستان شد.

زلمی خلیل‌زاد پس از حملات ۱۱ سپتامبر و سقوط رژیم طالبان مهم‌ترین چهره دولت آمریکا در سیاستهای آن کشور در ارتباط با افغانستان بوده و به عنوان فرستاده ویژه آمریکا در افغانستان خدمت کرده‌است. وی موضع سختی در قبال بقایای جنبش طالبان در افغانستان اتخاذ کرد و در آخرین سمت خود به عنوان سفیر آمریکا در افغانستان نقشی کلیدی در تحکیم دولت حامد کرزی بازی کرده‌است.

وقتی جورج بوش برای ساقط کردن حکومت طالبان در افغانستان و بعداً حذف صدام حسین از عرصه سیاسی عراق نیاز به کمک و مشورت داشت زلمی خلیل‌زاد دائماً حاضر بود.

خلیل‌زاد که با چندین دولت جمهوری‌خواه همکاری داشته به عنوان یکی از عوامل نزدیک به دیک چینی و طرف اعتماد گروه معروف به «بازها» در دولت بوش محسوب می‌شود.

در محافل واشنگتن به او «شاه زل» می‌گویند و در دوران سفارت اخیرش در کابل بسیاری او را «نایب السلطنه» می‌خواندند. او در این شغل به تثبیت حکومت حامد کرزی کمک زیادی کرده‌است.

اما تجربیات او در عراق هم بسیار گسترده‌است. درست پیش از حمله نیروهای آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ او در رأس هیأتی برای شرکت در نشست مخالفان دولت صدام به مناطق کرد نشین شمال عراق سفر کرد.

خلیل‌زاد در ۲۱ جون ۲۰۰۵ کارش را به‌عنوان سفیر آمریکا در عراق آغاز کرد. در ۱۲ فبروری ۲۰۰۷، کاخ سفید وی را به‌عنوان سفیر آمریکا در سازمان ملل متحد تعیین کرد.

حدس و گمان‌هایی در مورد احتمال نامزد شدن زلمی خلیل‌زاد در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۴ افغانستان وجود داشت، هر چند که خود وی نه این شایعات را رد و نه تأیید کرد.

منابع

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «زلمی خلیل‌زاد». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۸ سپتامبر ۲۰۰۷.
• وب‌گاه فارسی بی‌بی‌سی