زبیده بیگم

شاه صفی درحال نشان دادن سر قطع شده پسرهای زبیده بیگم به وی (پیترون دِرآن ۱۶۹۸)

زبیده بیگم، دختر دوم شاه عباس یکم از ملکه فخرجهان بیگم، شاهزاده خانم گرجی بود. زبیده بیگم محبوب‌ترین دختر شاه عباس بزرگ بود.

زندگی‌نامه

زبیده بیگم به‌خوبی تربیت شد و زینب بیگم درتربیت زبیده بیگم نقش اساسی داشت. زبیده بیگم، درسال ۱۶۰۳ برخلاف میلش با عیسی خان صفوی ازدواج کرد، اما به وی علاقه‌ای نداشت و حتی به‌صورت همسرش نگاه نمی‌کرد و حتی براو خنجر کشیده بود، عیسی خان به‌نزد شاه عباس شکایت برد و شاه عباس زبیده بیگم را نصیحت کرد و پس‌از آن زندگی سرشار ازعشق میان زبیده بیگم و همسرش شکل گرفت. او درسال ۱۶۰۵ اولین فرزندش، جهان‌بانو بیگم را به‌دنیا آورد و درسال ۱۶۱۱ پسرش محمد میرزا را به‌دنیا آورد و به‌دنبال آن دو پسر دیگر علی میرزا و معصوم میرزا را به‌دنیا آورد.

عیسی خان صفوی، درسال ۱۶۲۱ به‌مقام قورچی‌باشی رسید و تاسال ۱۶۴۱ براین مقام باقی ماند، زبیده بیگم و همسرش درنزد شاه عباس بسیار عزیز بودند. درسال ۱۶۲۹ شاه عباس ازدنیا رفت و اختلاف برسر جانشینی آن شکل گرفت، زینب بیگم و زبیده بیگم می‌خواستند امامقلی میرزا را به‌سلطنت برسانند یا اینکه محمد میرزا، پسر ارشد زبیده بیگم که از طرف پدر و مادر به‌خاندان صفوی می‌رسید، برتخت بنشیند اما بامخالفت‌های عیسی خان و خلیفه سلطانی، سام میرزا، پسر محمدباقر میرزا که شاه عباس او را ولیعهد اعلام کرده بود به‌سلطنت رسید. شاه صفی درسال ۱۶۴۱ با تحریک یکی از درباریان دستور اعدام سه پسر زبیده بیگم و عیسی خان و کور کردن تمامی دخترزاده‌های شاه عباس را صادر کرد و مقام عیسی‌خان را از وی گرفت و او را به شیراز تبعید کرد، اما در راه به‌فرمان شاه صفی به‌قتل رسید. درسال ۱۶۴۲ در حرم‌سرا توطئه‌ای برای کشتن شاه صفی برپا شد، زبید بیگم نیز درآن دست داشت به‌همین دلیل شاه صفی دستور داد تا زبیده بیگم را زندانی و سپس وی را مسموم کردند. زبیده بیگم درسن ۴۵ سالگی کشته شد و در ستی فاطمه، درکنار فرزندانش دفن گردید.

آرامگاه

مقبره زبیده بیگم و فرزندانش، بقعه امام‌زاده ستی فاطمه در حیاط این امامزاده ستی فاطمه، دوتن از شاهان بداقبال صفوی (شاه اسماعیل سوم و شاه عباس سوم) که پس از رفتن افاغنه برای مدت کوتاهی به تخت نشستند و دو نفر از وزرای اعظم دربار صفوی به خاک سپرده شده‌اند که تا چند سال پیش نیز سنگ قبرشان موجود بود. اما در پی چندین عملیات بهسازی که در محوطهٔ امامزاده صورت گرفت، نه از قبرها نشانی مانده و نه از سنگ قبرها. هم‌اکنون تنها نشان باقیمانده از خاندان صفوی در این امامزاده، اتاقک کوچکی است که زبیده بیگم، دختر شاه عباس بزرگ و فرزندانش در آن به خاک سپرده شده‌اند. در ضلع جنوبی صحن امامزاده ستی فاطمه و چسبیده به گوشه جنوب خاوری حرم، بقعه زیبایی از آثار دوران صفوی با گنبد آجری کاشی‌کاری شده قرار دارد. در این مکان چندین قبر از شاهزادگان صفوی وجود دارد. بقعه از آثار دوره شاه عباس دوم است و کتیبه آن به خط محمد رضا امامی به تاریخ ۱۰۶۷ ق است. در داخل بقعه چهار سنگ قبر مرمری بزرگ دارای نقوش و خطوط زیبا و یک سنگ قبر کوچک و یک سنگ بدون نام وجود دارد.
۱و۲و۳ – قبور سه برادر به نامهای سید علی خان، سید محمد خان، سید معصوم خان فرزندان عیسی خان قورچی باشی (رئیس گارد شاهی) که در آخر ماه رجب ۱۰۴۱ ق به دستور شاه صفی کشته شدند.
۴- زبیده بیگم دختر دوم شاه عباس اول و مادر سه برادر نامبرده شده.
۵- سنگ قبر کوچک، بدر جهان بیگم دختر سید محمد خان متوفی ۱۰۶۲ ق
۶- سنگ قبر بدون نام مربوط به فرزندی خردسال از سید محمد خان است.

منابع

• زندگی‌نامه شاه عباس، نصرالله فلسفی، صفحه ۱۹۸ تا ۲۰۰
• کتاب زبور آل داوود، صفحه‌های ۲۹ و ۳۰
• سیاحت نامه شاردن، سفرنامه تاجرو جهانگرد فرنسوی.

پیوند به بیرون

• گزارش تصویری بازدید از امامزاده ستی فاطمه و مقبره شاهزادگان صفوی