زبیده بنت جعفر

زبیده بنت جعفر زبیده هاشمیّه
زادروز	۷۶۶م بغداد
درگذشت	۸۳۱م/ ۲۱۶ق بغداد

زُبَیْده بنت جعفر (۷۶۶ - ۸۳۱م)، همچنین شناخته‌شده به زبیده هاشمیّه (نسب:زبیده بنت جعفر بن منصور) دختر عمو، همسر هارون الرشید و مادر امین بود وی یکی از تواناترین و زیرک ترین زنان عصر خود بود. نامش «أمة العزیز» بود، اما به زبیده مشهور شد؛ گویند پدربزرگش منصور او را برای سفیدرویی، زیبائی و تابناکی، «زبیده» نامید. عین زبیده در مکه به او منسوب است. پس از مرگ هارون الرشید و قتل امین، مردان مأمون او آزار دادند، سپس زبیده به مأمون شکایت‌نامه‌ای نگاشت و مأمون او را اکرام کرد و در کاخِ دارالخلافه اسکان داد.

زبیده بسیار به حجاج رسیدگی می‌کرد و بناهایی در راهِ حج به دستور او ساخته می‌شد، او را باتقوا، پرهیزکار و نیکوکار توصیف کردند. ۱۰۰ ندیمهٔ حافظ قرآن داشت. اخبار و حکایت‌های بسیاری از او در کتاب‌های ادبیات عربی و فارسی هست. نشست‌های حفظ و قرائت قرآن در محافل ادبی نزد او برگزار می‌شد و نویسندگان و مورّخان، زمزمهٔ کنیزان زبیده که قرآن را تلاوت می‌کردند را به صدای زنبورها تشبیه کرده‌اند.