زاویه (زرندیه)

زاویه
کشور	ایران
استان	مرکزی
شهرستان	زرندیه
بخش	مرکزی
سال شهرشدن	۱۳۶۲
مردم
جمعیت	۶٬۰۲۷ نفر (۱۳۹۵)
اطلاعات شهری
شهردار	مهندس احمدی
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۸۶
شناسهٔ ملی خودرو	ایران
کد آماری	۱۱۰۸
زاویه روی نقشه ایران ۳۵٫۳۸۳۰۵۶°شمالی ۵۰٫۵۶۵۸۳۳°شرقی / 35.383056; 50.565833

زاویه شهری در بخش مرکزی شهرستان زرندیه استان مرکزی ایران است. جمعیت این شهر در سال ۱۳۹۵ برابر با ۶٬۰۲۷ نفر بوده‌است. زاویه در لغت به معنای گوشه مهد پرورش علما می‌باشد.

عنوان این شهر واژه ای از ریشه عربی است و علاوه بر اشاره به معنی گوشه، به معنی کنج که محلی خاص در خانقاه‌ها است، می‌باشد. کنج در خانقاه‌ها به قطب و شیخ آن خانقاه اختصاص داشته یا محل مخصوص ریاضت سالکان خانقاه بوده‌ است و حتی به معنای خود خانقاه نیز به کار رفته‌است (معین، ۱۳۷۹، ذیل: زاویه).

زاویه در طول جغرافیایی ۵۰ درجه و ۵۶ دقیقه شمالی و در عرض جغرافیایی ۳۵ درجه و ۳۸ دقیقه شرقی قرار گرفته‌است.

شهر زاویه

زاویه شهری کوچک اما با قدمت بسیار بالا است که در مرکز ایران واقع شده‌است. در مورد وجه تسمیه این شهر نظرات گوناگونی وجود دارد:

نخست این که این نام به دلیل وجود زاویه ای مشهور و بقعه ای از مشایخ متصوفه در این شهر بوده که به موسی خاموش معروف بوده‌است. البته امروز چیزی از آن به جز نام باقی نمانده‌است اما می‌تواند یکی از این زوایا بوده باشد و محتمل است که زاویه به این شخص اخیر منسوب باشد.

دوم در مورد عنوان زاویه گفته می‌شود که زاویه به دلیل موقعیت جغرافیایی این شهر است که در سر راه تهران (یا ری) و ساوه، در حالت گوشه و کنج و زاویه قرار گرفته‌است.

نظری دیگر آن است که این واژه در اصل زاوه بوده و سه شهر آوه، ساوه و زاوه شهرهای مهم این منطقه را تشکیل می‌داده‌اند. چنان‌که در خراسان قدیم نیز شهری به این نام بوده که مطابق با تربیت حیدریه امروزین است (ابن بطوطه، ۱۳۷۶، ج۱ ص ۴۷۰) و البته این نظر دست کم با توجه به منابع و متون شناخته شده نیست.

با شواهد موجود چنین به نظر می‌رسد که نظر اول صحیح تر و مقرون به واقعیت باشد. پیشه بیشتر مردم این شهر در گذشته کشاورزی و دامداری بوده‌است اما امروزه با وجود شهرک‌های صنعتی در پیرامون این شهر دیگر کشاورزی مثل گذشته در این شهر رونق ندارد.

شهر زاویه در استان مرکزی، در ۴۵ کیلومتری شهر ساوه و حدود ۷۰ کیلومتری شهر تهران واقع شده‌است. شهرک صنعتی زاویه به دلیل فاصله مناسب از این شهرها و در اراضی عمومی منطقه‌ای به نام هاشم‌آباد، مورد توجه سرمایه گذارانی مانند کارخانه فولاد دشتستان و کارخانه‌های سازنده اتوبوس و آمبولانس بوده‌ است.

زاویه از سمت شمال شرقی به کوه قناق، قره قویی جازانک و تَکّه داغی و از شمال به کوه قلیچ می‌رسد. در جنوب آن رودخانه شورک آباد، شرق آن روستای سلطان آباد و غرب آن روستای رحمت آباد واقع شده‌است.

از چشمه های منطقه می توان به چشمه زه کش و یقین آباد اشاره کرد که هم اکنون خشک شده اند. زاویه فاقد رودخانه دائمی است اما در گذشته نه چندان دور از مجموع قنات های به هم پیوسته (در برخی منابع تعداد این قنات ها 8 و 16 رشته گزارش شده است)، بستر دائمی و جریان رودی به وجود آمده بود که از میانه شهر (حدود مسجد جامع شهر) می گذشت و در اصطلاح محلی به آن "قوشه دیرمان" می گفتند. قوشه دیرمانه لفظی ترکی است و گویا به معنی لشکر آسیاب معنی می دهد. به نظر قوشه همان واژه قوش به معنای پرنده شکاری و دیرمان نیز به معنی آسیاب است. البته به گفته اهالی کهنسال زاویه، قوشه به معنای نیروی نظامی و و لشکر یا قشون بوده است. در گذشته آب زاویه از طریق آب انبار تامین می شده است و بنای آب انبار آن بر اثر بی توجهی رو به ویرانی نهاده است.

کشاورزی و دامداری

از گذشته نچندان دور، کشت عمده در این منطقه شامل غلات، پنبه، چغندر قند، شاهدانه، کرچک و انگور و به صورت مختصر زراعت گندم و جو بوده‌است. به نظر می‌رسد که زاویه وضعیت یاد شده را تا حدودی حفظ کرده ولی بیشتر تحت تأثیر آب و هوای منطقه بوده‌است. با این حال تحت تأثیر شهرک‌های صنعتی و تمایل شدید مردم به رفاه شهرنشینی رونق کشاورزی تحت شعاع قرار گرفته‌است.

دامداری در زاویه به شکل محدود با پرورش گوسفند و گاو و در برخی موارد پرورش بز انجام می‌شود. در برخی موارد پرورش مرغ و ماکیان نیز انجام می‌گیرد اما در مقادیر قابل توجهی نیست.

تولیدات زاویه تا چند دهه پیش محدود به گلیم بافی، تولید قالیچه، نخ ریسی، جوراب بافی بود. همچنین زاویه مرکز تولیدات روستایی و عشایری منطقه بود و بازار آن بر اساس این تولیدات و این مبادلات تنظیم شده بود. با توجه به این که زاویه در طول دوره معاصر، فاقد بازار و مرکز عمده مبادلات بوده به نظر می‌رسد که حجم اقتصادی در این شهر به زاویه محدود بوده‌است. در حال حاضر نیز بازار موجود بیشتر به خدمات محلی می‌پردازد و حتی برخی نیازهای بومی در شهرهای دیگر برطرف می‌شود.

غذا و پوشاک

در زاویه غذاهای محلی تفاوت چندانی با مناطق دیگر ندارد و شامل انواع آش رشته و دم پختک (به لفظ محلی دمیگ) و غذاهای مشهور ایرانی مانند قورمه سبزی، خورشت قیمه، آبگوشت و غیره است.

شیرینی فطیر

از شیرینی های سنتی زاویه که در مراسم مختلف مانند عید نوروز یا اعیاد مذهبی پخته می شود، شیرینی فطیر می باشد که در سایر شهرهای استان مرکزی و به خصوص در اراک نیز بسیار معروف است.

آبگوشت سنتی

در گذشته نه چندان دور لباس مردم عادی این منطقه، لباس عمومی دوره قاجاریه بوده است. زنان با چارقد، دامن بلند، گاهی شلیته و چاقچور و در بیرون همراه با چادر و مردان نیز با کلاه نمدی یا بافتنی، کفش‌های گیوه، تنبان‌های گشاد از پارچه‌های مختلف می‌پوشیدند.

به‌طور کلی ویژگی و مشخصه ای متمایز از مناطق دیگر برای پوشاک این منطقه گزارشی در دست نیست.

زندگی جانوری و گیاهی منطقه

از جانوران این منطقه می‌توان به شغال، گرگ و گراز وحشی (به لفظ محلی دونقوز) اشاره کرد.

هم چنین نوعی کبک در این منطقه وجود دارد که به لفظ محلی ترکی به آن "باقله قارا" گفته می‌شود.

کلاغ‌های سفید و سیاه نیز در این شهر "آلا قارغا" و "آلجه قارغا" گفته می‌شود.

زاویه مشابه سایر بخش های عمده ای از استان مرکزی، در منطقه آب و هوایی صحرایی سرد قرار گرفته است.

این شهر در دشتی هموار با پوشش نیمه بیابانی واقع شده است از اینرو فاقد مراتع و علف زار و یا پوشش جنگلی بوده است. عمده رستنی های زاویه از نوع گیاهان و درختان بیابانی و نیمه بیابانی است. درختانی چون انار، مو، چنار و توت، پسته از نمونه های رستنی این شهر به شمار می رود. همچنین باید به گیاهی با عنوان محلی «اَلْقون» اشاره کرد.

آب و هوا

زاویه در ارتفاع ۲۱۴۰ متری از سطح دریا، دارای آب و هوای کویری در عرض جغرافیایی متوسط است. دمای سالانه این منطقه ۱۷٫۱۶ درجه سانتیگراد (۶۲٫۸۹ درجه فارنهایت) و ۱٫۲۷- درصد کمتر از میانگین دمای ایران است.

زاویه به طور معمول حدود ۲۲٫۵۳ میلی متر بارندگی دارد و ۴۶٫۸۱ روز بارانی در سال (۱۲٫۸۲ درصد مواقع) دارد.

دمای هوا در شهر زاویه

آداب و رسوم محلی

آداب و تشریفات برگزاری عروسی‌ها در زاویه با قدری تفاوت در نام مراسم و جزئیات آن تقریباً مشابه با دیگر مناطق ایرانی است. از جمله کوچوک قند، بیوک قند، حنا، گلین چِخَر و دوواخ، رسوم عمده و معمول را تشکیل می‌داده‌است. هر یک از واژه‌ها به آداب مختلفی اشاره دارد که در زمان مجزایی برگزار می‌شد. دو مرحله نخست محتوا و مضمونی همچون شیرینی خوران و مراسم نامزدی اشاره دارد که امروزه در شهرهای بزرگ معمول است. سپس در مراسم حنا بندان معمول بود که به میهمانان آش شله داده شود. در گلین چخر که شب اصلی عروسی بود، معمولاً با دادن چلو به میهمانان انجام می‌شد و عروس را به خانه داماد می‌بردند. مرحله نهایی یعنی دوواخ نیز معادل مراسم پاتخت است که در روز بعد از عروسی انجام می‌گرفت.

از اعتقادات رایج در میان عموم مردم زاویه که تا چندی پیش انجام می‌شد قربانی کردن و کشتن به ویژه شتر برای دفع بلاهایی است که در شهر به صورت پیاپی روی می‌داد. برای نمونه روی دادن خشکسالی، کشتن شدن افراد به دنبال هم در مدتی محدود و زلزله و سایر بلاهای طبیعی مردم زاویه را به قربانی کردن جهت دفع آن واداشته است.

در زاویه مراسم‌های شب چله با میهمانی و دید و بازدید برگزار می‌شده‌است. این شب برای نو عروسان شب ویژه ای بود و خویشان و بستگان با هدایایی نخستین سال زندگی مشترک او را تبریک می‌گفتند.

همچنین اسفند ماه در زاویه در نگاه مردم شکل ویژه ای داشت که نشان می‌داد آنها مشتاق طی شدن زمستان بودند و از همان زمان به تدریج به استقبال نوروز می‌روند. آنها از این رو ماه اسفند را به چهار بخش تقسیم می‌کنند. پنج روز نخست «هوت» پنج روز بعدی «پوت»، ده روز بعدی اَهمن و ده روز آخر نیز بهمن خوانده می‌شود.

مراسم عزاداری محرم در زاویه به صورت ویژه برگزار می‌شود. از آغاز محرم مصیبت خوانی‌ها و تعزیه‌هایی در بازسازی حادثه کربلا در میان شهرهای استان مرکزی بسیار مشهور است. سنت برگزاری مراسم عاشورا و دهه محرم سابقه کهنی در این شهر دارد و چنان‌که در بخش مذهب زاویه اشاره شد دارای تعزیه خوانان بسیار مشهوری است و گرمی خاصی به مراسم‌های دهه محرم می‌دهد. و این مراسمات تا پایان ماه صفر ادامه دارد.

دین ومذهب

در شهر زاویه عموم مردم به دین اسلام و تشیع اثنی عشری اعتقاد دارند و در حال حاضر تنوعی در دین یا مذهب اهالی دیده نمی‌شود. با این حال امروزه زاویه به دلیل وجود تعلقات مذهبی و برگزاری مراسم‌های خاص شیعی، در منطقه به دارالمومنین ملقب و مشهور شده‌است. یکی از میدان‌های مرکزی این شهر که در جوار مسجد جامع است، ملقب به میدان عاشورا، محوطه ای پهن و گشاده است که تعزیه، مراسم سوگواری و مناسبت‌های مختلف شیعیان در این محله انجام می‌گیرد و حتی از شهرهای دیگر به خصوص روز عاشورا به این محل می‌آیند و سابقه طولانی داشته‌است.

عکس قدیمی از مراسم تعزیه در زاویه

در حال حاضر این شهر از تعزیه خوانان به نام و مشهوری برخوردار است که حتی فعالیت‌های آنان به خارج از کشور نیز کشیده شده‌است. از جمله آنان می‌توان به آقای یحیی تنها اشاره کرد که مصیبت خوانی و تعریه سابقه دیرپایی در خانواده ایشان داشته‌است. وی در سال ۱۳۸۵ ش به همراهی هیاتی ایرانی از تعزیه خوانان به نام ایرانی برای اجرای مراسم تعزیه به روسیه اعزام شد.

زاویه فاقد امامزاده است اما از مراکز معنوی قابل توجه این شهر مقبره ایست که با عنوان «موسی خاموش» مشهور شده‌است و گرد این شخص روایات مبهمی و اغراق‌آمیزی در میان است. از جمله این که گفته می‌شود وی از پیروان بسیار معتقد حسن و حسین بوده و در این راه وی بسیار گریه می‌کرده که حسین به خواب وی می‌آید و او را به آرامش دعوت می‌کند و به قول اهالی زاویه امام به او گفته‌است: "موسی! خاموش!"

روایت مفصل تر و به لحاظ تاریخی دقیق تری در مورد موسی خاموش وجود دارد که در مجموعه کتاب «چتنه» اثر حاج محمد حسین صفایی نقل شده‌است. مطابق این روایت شخص اخیر از ایل خاموشلو بوده که در زمان حکومت اوزون حسن آق قویونلو (فرمانروایی از ۸۷۲ تا ۸۸۲ هـ ق) می‌زیسته که به دلیل تعلقات به مذهب تشیع دوازده امامی تحت تعقیب حکومت قرار می‌گیرد و به خلجستان قم و سپس به زاویه پناهنده می‌شود و به گوشه نشینی و انزوا می‌پردازد. بر اساس این روایت نام زوایه از این هنگام بر زاویه نهاده می‌شود. (صفایی تنها، ۱۳۸۴: ۶) این روایت گرچه به اشخاص و دوره تاریخی مشخصی اشاره دارد اما هنگامی که به کشته شدن موسی خاموش توسط یکی از مغولان به نام "ببرک خان" اشاره می‌شود، اهمیت و دقت تاریخی روایت تا حدی مخدوش می‌شود. به هر حال کلیت روایت در مورد بی مهری حکومت آق قویونلو دربارهٔ تشیع و رواج گسترده این مذهب در میان قبایل ترک موضوعی است که با واقعیات تاریخی این دوره همخوانی دارد با این همه باید در پذیرش جزئیات آن احتیاط کرد. شکی نیست که موسی خاموش شخصیت تاریخی تأثیر گذار و پراهمیتی در رشد تشیع و حتی تصوف در این شهر بوده‌است.

آنچه اکنون از مقبره موسی خاموش برجای مانده بنای کوچک و تازه سازی است و از قرار معلوم بنای خشت و گل آن در طول زمان و با بی‌توجهی‌ها رو به ویرانی نهاده‌است. گفته می‌شود که مقبره او دارای گنبد و حتی گلدسته بوده با این حال امروزه حتی سنگ قبر اصلی آن سالهاست که مفقود شده‌است. در محوطه همین مقبره به تازگی (در سال۱۳۸۳ش) حسینیه ای تأسیس شده که به حسینیه سید الشهدا مسمی شده‌است

تاریخ زاویه

در مورد تاریخ و پیشینه تمدنی زاویه اطلاعاتی علمی و دقیقی در دست نیست. گذشته از اشاره‌هایی که از حضور مأموران آق قویونلو که در تعقیب موسی خاموش به زاویه آمده بودند و درگیری میان او و مأموران حکومت گزارش شده‌است، تا دوره قاجاریه اطلاعات تاریخی مشخصی در مورد زاویه در دسترس نیست. اما با فوت کریم خان زند و روی کار آمدن آقا محمد خان قاجار و انتخاب تهران به پایتختی در سال۱۲۰۰ هجری، در کشاکش جنگ‌های قومی در ایران و انقراض باقی مانده شاهزادگان زندیه، شاه قاجار در سرکوبی مخالفین در شیراز دو سرداری را که طرفداری خود را به شاه اثبات کرده بودند (حسینعلی خان و نظرعلی خان) را با خود به تهران آورد. چون فلات مرکزی ایران گریبانگیر هرج و مرج بود، این دو سردار را در زاویه که محلی پر رونق از لحاظ آب و هوا و کشاورزی بود، انتقال و اسکان داد. حسینعلی خان، فرمانده فوج زرند و نظر علی خان حکمرانی زرند را بر عهده می‌گیرد.

بنای بازمانده از چهار برج قلعه در زاویه

پس از فوت خان قاجار و روی کار آمدن فتحعلی شاه که در بسط و توسعه زاویه دقت داشته، برج و بارویی برای استراحت خود ساخت. در شمال زاویه، محلی را به نام سان تپه سی انتخاب کرده بود که از فوج زرند بازدید می‌نمود و قناتی به اسم شاه باغی، حفر کرد که در مسیر استراحت گاه به محل سان بوده‌است.

در دوره فتحعلی شاه حکومت زاویه در دست محمد حسین میرگلّو بوده و سپس به منوچهر خان واگذار شده‌است. در عهد محمد شاه شخصیت سیاسی نظامی زاویه بابا بیگ یاور است که با مرادخان بیات به موفقیت‌های نظامی در داخل کشور شدند. در عهد ناصرالدین شاه زاویه همچنان زیر نظر زرند (مأمونیه) قرار داشته و نعمت‌الله خان به عنوان نایب الملوک زرند در زاویه حکومت می‌کرد.

در تاریخ سیاسی و رجال زاویه از کسی به نام میرزا علی اصغر خان سرهنگ یاد می‌کنند که از ایل بیات بوده و اجداد او در حکومت قاجاریه دارای نفوذ و مناصب مهمی بودند. از جمله پدر وی اسکندر خان سرهنگ که به حکومت مظفرالدین شاه خدماتی برای سرکوب یاغیان نموده و لقب اقبال الممالک را دریافت نموده بود. گفته می‌شود که در عهد قاجار این علی اصغر خان عنوان سر تحصیلدار داشته‌است. در مورد علی اصغر خان سرهنگ چهره نیکویی در اذهان اهالی شهر برجای مانده‌است. گفته می‌شود انضباط و رعایت قوانین و امنیت شهر از موضوعاتی بود که علی اصغر خان بر آن تأکید می‌کرده‌است. از جمله اقدامات وی گرفتن آمار جمعیت زاویه و نیز اداره جامعه در دوره قحطی بزرگ جهانی در فاصله جنگ جهانی اول و دوم است. گفته می‌شود که وی برای کمک به مردم اسبش را نیز فروخته‌است. مشهور است که هنگامی که رضاشاه به بازدید از این منطقه می‌آید وی به استقبال رضا شاه نمی‌رود و با بهانه مریضی، رضاشاه را به خدمت خود می‌آورد.

مردم زاویه در نیمه نخست قرن بیستم میلادی در طول جنگ جهانی اول و دوم، اشغال شهر خود را توسط نیروی بیگانه روس را تحمل کرده‌اند. تصرف شهر و استقرار نیروهای روسی در زاویه با داستان‌های دلهره آور در خاطره جمعی مردم باقی مانده‌است. گویا این نیروها با تصرف شهر، بیشتر در محدوده قلعه استقرار یافته بودند و به‌طور کلی بر شهر مسلط بودند.

مردم زاویه در پیروزی انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷ نقش داشتند. عمده مبارزات علیه حکومت شاه از سوی روحانیون و دانشجویان این شهر انجام می‌گرفت و از انتشار اعلامیه و در برخی موارد تظاهرات را نیز شامل می‌شده‌است. از نمونه‌هایی این موارد می‌توان به برگزاری مراسم درگذشت مصطفی خمینی اشاره کرد. این مجالس به روایت اهالی زاویه محتوای ضد حکومتی داشته و در آن علیه حکومت پهلوی سخن گفته می‌شد و به‌طور کلی حکومت تا حد ممکن از برگزاری اینگونه مراسم جلوگیری می‌کرد.

آثار و ابنیه

بنای مسجد جامع زاویه یکی از آثار مهمی است که امروزه اصل بنای آن بر جای مانده‌است. در حال حاضر این مسجد دارای دو بخش است که یکی بنای قدیمی و دیگر بنای تازه ساز است. ساختمان قدیمی یک بنای آجری که درحال حاضر گنبد کوچکی دارد و فاقد گلدسته است و شکل امروزی آن مستطیلی با عرض بسیار کم در حدود کمتر از ده متر است و طول آن در حدود ۵۰–۶۰ متر است.

زاویه همچنین دارای دو حمام قدیمی بوده که هر دو آنها امروزه مخروبه شده‌است. این دو حمام به «یُخاری حمامی» (یخاری در ترکی به معنی بالایی است) و «اشاقه حمامی» (اشاقه در ترکی به معنی پایین است) مشهور بودند. به نظر این حمام‌ها نیز از اقدامات حاجی نادر خان یا ندیر خان بوده‌است. یخاری حمامی امروزه به‌طور کلی نابود شده و به جای آن پارک ورزشی جوانان احداث شده‌است. بنای اشاقه حمامی هنوز در کنار قلعه علی اصغر خان سرهنگ باقی مانده‌است. هر چند که به صورت ویرانه و مخروبه رها شده‌است. این حمام تا چندی پیش به حمام مشدی حسن نیز مشهور بود. این بنا در اثر بی‌توجهی روبه به ویرانی رفته و بخش‌هایی از سقف آن نیز فرو ریخته‌است. از ظاهر حمام چنین بر می‌آید که ویژگی‌های معماری و ساخت و ساز حمام‌های دوران اسلامی را دارا بوده‌است. به هر حال سنگ نبشته ای که قدمت این حمام‌ها را نشان دهد در دست نیست و میراث فرهنگی نیز اقدامی برای مرمت و معرفی آن صورت نداده‌است.

از قلعه تاریخی این شهر که نشان می‌دهد روزگاری زاویه به لحاظ سیاسی-نظامی دارای اهمیت بوده و دارای والی نشین بوده، اثر چندانی بر جای نمانده‌است. اهالی این شهر بر این باورند که بانی این قلعه نادرشاه افشار است، اگر چه نمی‌توان شواهد تاریخی برای آن دست و پا کرد. امروزه از این قلعه تنها برجی دیده‌بانی باقی مانده که در محله سازی جانلو باقی مانده و در کوچه ای که به مسجد جامع ختم می‌شود، قرار گرفته‌است. این برج با ارتفاعی در حدود ۶ متر و عرض ۴ متر است و اخیراً در کنار آن ساخت و سازهایی انجام شده و رفتن به داخل بنا تنها از طریق خانه همسایه‌ها امکان‌پذیر است. این بنا بازمانده چهار برج قلعه است که اخیراً سه برج دیگر را که در ملک خصوصی یا تصرفی اهالی بوده به کلی ویران کرده‌اند.

زبان و گویش

امروزه اهالی این شهر به گویشی از زبان ترکی سخن می گویند که خصوصیات محلی خود را دارد. گرچه برخی از اهالی به زبان فارسی نیز سخن می گوید که البته به نظر می رسد این افراد سابقه زیادی در این شهر ندارد. البته زبان فارسی در بین نسل های جدیدتر به دلیل مراوده های بیشتر با شهرهای دیگر، بیش از پیش متداول شده است.

در دوره پهلوی گزارشی  در حدود دهه سی خورشیدی در دست است که می گوید برخی از اهالی زاویه به فارسی سخن می گویند. (لغت نامه دهخدا ذیل واژه زاویه) اما به هر حال زبان غالب در این شهر ترکی است و دست کم از نام های خاصی که کوهها و چشمه ها و مراسم های این منطقه وجود دارد می توان استنباط کرد که زبان ترکی سابقه زیادی در این منطقه داشته است.

از ضرب المثل های ترکی مشهور می توان به یک نمونه اشاره کرد: ایچریسی خَرخی دیاندور/ چُلی اوزُ مُو زِی. این ضرب المثل در مواردی گفته می شود که دارایی و داشته ای از یک سو موجب آزار و اذیت صاحبش است و از دور و بیرون مایه حسرت و غبطه دیگران باشد.

وضعیت زلزله و سیل خیزی

استان مرکزی دارای ده ها گسل اصلی است و تمام شهرهای استان بر روی پهنه لرزه خیز و در حریم گسل های اصلی و فرعی قرار دارند. شهر زاویه نیز در منطقه ای زلزله خیز قرار گرفته است و گرچه در دوره معاصر زلزله بزرگی گزارش نشده است اما در زلزله ای که بوئین زهرا (در سال 1341) در جنوب شرقی استان قزوین و شمال غربی زاویه روی داد، گزارش هایی از تاثیرات آن بر زاویه نیز گزارش شده است. به طوری که از گفته های اهالی این شهر بر می آید در آن زمان برخی ساختمان ها تحت تاثیر این زمین لرزه ترک خورده و اندکی را نیز ویران نموده بود.

در خاطره اهالی قدیمی زاویه، یاد زلزله ای مهیب بر جای مانده و معتقدند کل شهر در اثر آن زلزله ویران شده است و گفته می شود ویرانی های موجود در منطقه اشرف (در ضلع شرقی جاده قدیم تهران ساوه) در اثر آن زلزله می باشد که هیچگاه بازسازی نشد. محتمل است که آثار تاریخی آن که دلیل سابقه تمدنی آن باشد، در دل خاک نهفته مانده باشد.

هم چنین اهالی کهنسال شهر از سیل دائمی در طول فصل های زمستان در گذشته های دور یاد می کنند. این سیل ناشی از طغیان  آب در بستر رودخانه "قوشه دیرمان" بوده است و از گذشته دور موجب آسیب هایی در زاویه می شده و البته امروزه به دلیل کاهش نزول باران این مساله برطرف شده است.

دسترسی

زاویه در کنار جاده سواره رو قدیم تهران ساوه قرار گرفته‌است. این جاده آسفالته که دو طرفه است از هنگام ساخت جاده اتوبانی تهران ساوه، اهمیت سابق خود را که

زمانی مسیر ارتباطی تهران ساوه بود، تا حد زیادی از دست داده‌است. با این همه مناسب‌ترین مسیر ارتباطی ساکنان زاویه به مرکز شهرستان زرندیه، یعنی مأمونیه است. زاویه از با راه‌آهن، در ۱۰کیلومتری یعنی ایستگاه پرندک زرندیه و در ایستگاه مأمونیه ۱۳ کیلومتری فاصله دارد و فاصله آن تا فرودگاه امام ۵۰ کیلومتر است.

افراد برجسته

تصویری از جلد کتاب کلیات همیشه بهار حاج محمد حسن صفایی تنها

نمونه دست خط حاج محمد حسن صفایی تنها

از مشاهیر زاویه می‌توان به شیخ علی زرندی ملقب به ناطق المله اشاره کرد که از مبارزان مشروطه می‌باشد.

از افراد مشهور معاصر این شهر می‌توان به آیت الله سید ابوالفضل میرمحمدی اشاره کرد که نماینده استان تهران در مجلس خبرگان رهبری بود.

همچنین از افراد هنر دوست و عارف مسلک این شهر می‌توان به حاج محمد حسن صفایی تنها (۱۲۶۸ه-ش ۱۳۵۲ه-ش) اشاره کرد. محمد حسن صفایی شاعر، خوش نویس، موسیقی دان، خواننده سنتی، قاری قرآن، مؤذن، سخنور و یکی از مفاخر گمنام کشور ایران بود. آن مرحوم در زمان حیاتش دو جلد کتاب به نام همیشه بهار (جلد اول و دوم) و یک کتابچه تحت عنوان رمان به انضمام مستقیم نامه را به چاپ رساند و اشعاری نیز در دست‌نویس‌هایش چاپ نشده باقی ماند (یک جلد دستنویس سیاسی به نام انبانه هم داشته که در زمان خودش مفقود شده‌است). فرزند وی در سال ۱۳۸۱ به گزینش و تحریر بخش‌هایی از چاپ شده‌ها و چاپ نشده‌ها اقدام و با نام چنته گردآوری کرد و این مجلد را تحت عنوان کلیات همیشه بهار به چاپ رسانید. ابیات زیر نمونه ای از سروده‌ها است.

آثار من این کتاب و اشعار من است

شادم که چه خوش قریحه آثار من است

این خط خوش و صوت خوش و طبع لطیف

در هردو جهان مایه سرشار من است

آثار نیک مانده ز مردان روزگار

ما را هم این بیان و رقم باد یادگار

صنعت

شهر زاویه که در ۴۵ کیلومتری شهر ساوه و تقریباً ۷۰ کیلومتری تهران واقع شده‌است که سبب شده‌است شهرک صنعتی این شهر مکان مناسبی برای سرمایه‌گذاری و اشتغال زایی باشد.

شهرک صنعتی زاویه با مساحت ۵۸۳ هکتار در سمت شمال جاده قدیم تهران - ساوه و در فاصله ۵ کیلومتری نرسیده به شهر زاویه از سمت تهران به ساوه در اراضی عمومی منطقه ای به نام هاشم آباد قرار گرفته است.

در شهرک صنعتی زاویه، شرکت هایی با زمینه کاری صنایع برق و الکترونیک، خدماتی و کارگاهی، سلولزی، شیمیایی، فلزی و غیر فلزی، غذایی، دارویی و بهداشتی، نساجی، مونتاژ اتوبوس و آمبولانس فعالیت می‌کنند.

این شهرک در فاصله کوتاهی از اتوبان تهران - ساوه در شهرستان زرندیه واقع شده است و با هدف تمرکز صنعت و مکانی برای تجمع کارخانه ها و کارگاه های تولیدی ایجاد شده است. همچنین فاصله این شهرک تا ایستگاه راه آهن پرندک ۷ کیلومتر تا گمرک ساوه ۳۰ کیلومتر تا فرودگاه امام خمینی ۵۰ کیلومتر می باشد.

منابع

اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: