روزی که دنیا از حرکت ایستاد

برای نسخه تازه‌تری از داستان این فیلم، روزی که دنیا از حرکت ایستاد (فیلم ۲۰۰۸) را ببینید.

روزی که دنیا از حرکت ایستاد
پوستر فیلم
کارگردان	رابرت وایز
تهیه‌کننده	جولیان بلاستاین
فیلمنامه‌نویس	ادموند اچ. نورث
بر پایه	وداع با ارباب رمان ۱۹۴۰ اثر هری بیتس
بازیگران	مایکل رنی پاتریشیا نیل هیو مارلو سام جافی
موسیقی	برنارد هرمن
فیلم‌بردار	لئو توور
تدوین‌گر	ویلیام اچ. رینولدز
شرکت تولید	فاکس قرن بیستم
تاریخ‌های انتشار	۱۸ سپتامبر ۱۹۵۱ (۱۹۵۱-09-۱۸)
مدت زمان	۹۲ دقیقه
کشور	آمریکا
زبان	انگلیسی
هزینهٔ فیلم	۹۹۵٬۰۰۰ دلار
فروش گیشه	۱٬۸۵۰٬۰۰۰ دلار (اکران آمریکا)

روزی که دنیا از حرکت ایستاد (The Day the Earth Stood Still) فیلمی آمریکایی در سبک علمی-تخیلی ساخته سال ۱۹۵۱ است. کارگردان این فیلم رابرت وایز بود و فیلم‌نامه آن توسط ادموند اچ. نورث نوشته شده‌است. این فیلم‌نامه برپایه داستانی کوتاه به نام «وداع با ارباب» (Farewell to the Master) تهیه شده که در سال ۱۹۴۰ توسط هری بیتس نوشته شده‌بود. هنرپیشگان اصلی فیلم مایکل رنی، پاتریشیا نیل، سم جفی، و هیو مارلووی هستند.

در دوران جنگ سرد و در آغاز رقابت تسلیحاتی هسته‌ای، داستان فیلم دربارهٔ یک موجود فرازمینی انسان‌نما است که همراه با یک ربات قدرتمند با بشقاب پرنده به زمین می‌آید تا پیامی مهم برای تمام بشریت بیاورد. در سال ۱۹۹۵ این فیلم به‌عنوان اثری «از نظر فرهنگی، تاریخی یا زیبایی‌شناختی مهم» برای نگهداری در فهرست ملی فیلم آمریکا انتخاب شد.

داستان

پس از آن‌که یک بشقاب پرنده در محوطه نشنال مال در واشینگتن، دی.سی. فرود می‌آید، ارتش ایالات متحده به‌سرعت آن را با سربازان و تانک‌ها محاصره می‌کند. موجودی انسان‌نما با لباس فضایی بیرون می‌آید و اعلام می‌کند که «با نیت صلح و حسن نیت» آمده است. او وسیله‌ای فلزی و کوچک را باز می‌کند، اما یکی از سربازان، که مضطرب است، به او شلیک می‌کند و مجروحش می‌سازد. رباتی عظیم از سفینه بیرون می‌آید و اسلحه‌های سربازان، از جمله تانک‌ها را با اشعه مخصوصی محو می‌کند. بیگانه فرازمینی به ربات، که گورت نام دارد، فرمان توقف می‌دهد. او توضیح می‌دهد که آن وسیله، که حالا شکسته، هدیه‌ای برای رئیس‌جمهور ایالات متحده بوده برای مطالعه دربارهٔ حیات در سایر سیارات. این بیگانه که کلاتو نام دارد، به بیمارستان ارتش والتر رید منتقل می‌شود. پس از عمل جراحی، او با پمادی زخم خود را به‌سرعت درمان می‌کند. ارتش نمی‌تواند وارد سفینه شود یا آن را منفجر کند. گورت بیرون می‌ایستد، خاموش و بی‌حرکت.

دبیر رئیس‌جمهور، آقای هارلی، به ملاقات کلاتو می‌رود و کلاتو می‌گوید پیامش باید به همهٔ رهبران جهان به‌طور هم‌زمان رسانده شود. هارلی می‌گوید که این امر در وضعیت کنونی جهان ممکن نیست. وقتی کلاتو پیشنهاد می‌کند که مدتی در میان مردم عادی زندگی کند تا «سوءظن‌ها و نگرش‌های غیرمنطقی» آن‌ها را بهتر درک کند، هارلی مخالفت می‌کند و کلاتو در اتاق بیمارستان حبس می‌ماند.

کلاتو فرار می‌کند و از بیمارستان والتر رید، یک دست لباس و یک چمدان می‌گیرد؛ برگه خشک‌شویی در آستین کت نشان می‌دهد که متعلق به «سرگرد کارپنتر» است و حروف اختصاری ال.ام.سی. روی چمدان دیده می‌شود. او اتاقی در مهمان‌خانه‌ای اجاره می‌کند و خود را با نام کارپنتر معرفی می‌کند. از جمله ساکنان آن‌جا بیوه‌ای جوان به نام هلن بنسون و پسرش بابی هستند. دوست‌پسر هلن، تام استیونز، نسبت به غریبه حسادت می‌ورزد.

بابی، کلاتو را به گردش در شهر می‌برد، از جمله یادبود لینکلن و قبر پدرش در قبرستان ملی آرلینگتون؛ جایی که کلاتو می‌فهمد بیشتر مردگان، سربازانی هستند که در جنگ‌ها کشته شده‌اند. وقتی کلاتو از بابی می‌پرسد: «برجسته‌ترین انسان زنده کیست؟» بابی، پروفسور بارنهارت را پیشنهاد می‌دهد. آن‌ها به خانهٔ دانشمند می‌روند، ولی او در خانه نیست. کلاتو از پنجره، تخته‌سیاهی را می‌بیند که پر از معادلات است (تلاشی برای حل مسئله سه جسم) و برای «گذاشتن سرنخی از حضور خود»، پنجره قفل‌شده را باز می‌کند، معادله را اصلاح می‌کند و اطلاعات تماسش را به خدمتکار می‌دهد.

آن شب، مأموری دولتی، کلاتو را نزد بارنهارت می‌برد. کلاتو به بارنهارت می‌گوید که ساکنان سیارات دیگر نگران رفتار تهاجمی زمین هستند، حالا که انسان‌ها قدرت ابتدایی انرژی اتمی را به‌دست آورده‌اند. اگر پیام او نادیده گرفته شود، ممکن است زمین «نابود شود». بارنهارت می‌پذیرد که دانشمندانی از سراسر جهان را در کنار سفینه گرد آورد؛ او پیشنهاد می‌کند که کلاتو پیش از آن، نمایشی از قدرت خود ارائه دهد. کلاتو، بی‌خبر از اینکه بابی او را دنبال می‌کند، به سفینه بازمی‌گردد. بابی می‌بیند که گورت دو سرباز را بی‌هوش می‌کند تا کلاتو وارد سفینه شود. بابی به خانه می‌دود و ماجرا را برای هلن تعریف می‌کند، اما هلن باور نمی‌کند، ولی تام مشکوک می‌شود. روز بعد، از ساعت ۱۲ ظهر به وقت ساحل شرقی، تمام تجهیزات برقی روی زمین برای ۳۰ دقیقه از کار می‌افتند، به‌جز خدمات ضروری مانند بیمارستان‌ها و هواپیماهای در حال پرواز.

کلاتو، پس از آن‌که متوجه می‌شود بابی شب گذشته او را دنبال کرده، به محل کار هلن می‌رود، مأموریتش را برایش شرح می‌دهد و می‌خواهد که او به کسی چیزی نگوید. هلن از تام می‌خواهد که راز کلاتو را حفظ کند، اما تام گوش نمی‌دهد و در حال خبر دادن به ارتش است. هلن و کلاتو با تاکسی به‌سوی خانه بارنهارت می‌روند. کلاتو به هلن می‌گوید اگر اتفاقی برایش افتاد، باید به گورت جمله «کلاتو بارادا نیکتو» را بگوید. ارتش تاکسی آن‌ها را رهگیری می‌کند. کلاتو تیر می‌خورد و کشته می‌شود؛ جنازه‌اش را به سلول پاسگاه منتقل می‌کنند. هلن به‌سوی سفینه می‌دود و جمله را برای گورت می‌گوید. گورت او را به سفینه می‌برد. گورت جسد کلاتو را می‌آورد و در سفینه زنده‌اش می‌کند، ولی کلاتو به هلن می‌گوید که این احیاء موقتی است.

هلن، به همراه دکتر بارنهارت و دانشمندان گردآمده، از سفینه بیرون می‌آید. کلاتو برای آن‌ها توضیح می‌دهد که یک سازمان بین‌سیاره‌ای، نیروی پلیسی از ربات‌هایی شکست‌ناپذیر مانند گورت را تشکیل داده است: «در مسائل مربوط به تجاوز، ما به آن‌ها قدرت مطلق داده‌ایم». او نتیجه‌گیری می‌کند: «انتخاب شما ساده است: با ما همراه شوید و در صلح زندگی کنید، یا مسیر کنونی‌تان را ادامه دهید و با نابودی روبه‌رو شوید». سپس کلاتو و گورت با سفینه از زمین می‌روند.

بازیکنان

مایکل رنی در نقش کلاتو

پاتریشیا نیل در نقش هلن بنسون

بیلی گری در نقش بابی بنسون

سم جافی در نقش پروفسور جیکوب بارنهارت

هیو مارلو در نقش تام استیونز

لاک مارتین در نقش گورت

نمادپردازی

آگهی تبلیغاتی از سال ۱۹۵۱

در مصاحبه‌ای در سال ۱۹۹۵، تهیه‌کننده جولیان بلاوشتاین توضیح داد که جوزف برین، سانسورچی منصوب‌شده از سوی انجمن تصاویر متحرک آمریکا در استودیوی فاکس قرن بیستم، به تصویر زنده‌شدن دوبارهٔ کلاتو و قدرت نامحدود او اعتراض داشت. به دستور MPAA جمله‌ای به فیلم‌نامه افزوده شد؛ وقتی هلن از کلاتو می‌پرسد که آیا گورت قدرت نامحدود بر مرگ و زندگی دارد، کلاتو توضیح می‌دهد که گورت تنها او را موقتاً زنده کرده و «آن قدرت به روح لایزال متعلق است». فیلم‌نامه‌نویس ادموند نورت بعدها گفت: «این شوخی کوچک شخصی من بود. هیچ‌وقت این زاویه را با بلاوشتاین یا وایز در میان نگذاشتم چون نمی‌خواستم علنی شود. امیدوار بودم که مقایسه با مسیح تنها به‌شکل ناخودآگاه برداشت شود.»

این‌که این پرسش اصلاً در مصاحبه‌ها مطرح شد، خود نشان می‌دهد که چنین مقایسه‌هایی تنها در سطح ناخودآگاه باقی نمانده است، هرچند آن‌قدر ظریف هستند که همهٔ تماشاگران فوراً متوجه نشوند. شباهت‌های شخصیت کلاتو با عیسی مسیح آشکار است: وقتی از بیمارستان می‌گریزد، لباس افسری به نام «کارپنتر» (نجار) را برمی‌دزدد که اشاره‌ای است به پیشهٔ نجاری عیسی در عهد جدید نزد یوسف ناصری پدرخوانده‌اش. رفتارهایش نادرست تعبیر می‌شود و سرانجام به‌دست ارتش کشته می‌شود، اما در پایان فیلم پس از بازگرداندن به زندگی، به آسمان شب صعود می‌کند. دیگر شباهت‌ها شامل آمدنش به زمین با پیامی برای همهٔ انسان‌ها، دوستی با یک کودک، داشتن دانش و حکمت فراتر از بشر و نشان‌دادن نشانه‌ای از قدرتش است. در آغاز فیلم، یکی از تکنسین‌های رادار بریتانیایی هنگام مشاهده سرعت سفینهٔ کلاتو با شگفتی می‌گوید: «ای کریسمس مقدس!»

تولید

توسعه

بلاوشتاین در ابتدا قصد داشت فیلمی با عناوین کاری «وداع با ارباب» و «سفر به جهان» بسازد که ترس و بدگمانی‌های آغاز جنگ سرد و عصر اتمی را نشان دهد. او بیش از دویست داستان و رمان علمی‌–‌تخیلی را مرور کرد تا داستانی مناسب برای فیلم بیابد، زیرا این ژانر برای طرح استعاری چنین موضوعات سنگینی مناسب بود. رئیس استودیو دریل اف. زانوک چراغ سبز تولید را داد و بلاوشتاین ادموند نورت را برای نگارش فیلم‌نامه بر اساس داستان کوتاه وداع با ارباب (۱۹۴۰) نوشتهٔ هری بیتس استخدام کرد. نسخهٔ نهایی بازنویسی‌شده در ۲۱ فوریه ۱۹۵۱ تکمیل شد. نویسنده علمی–تخیلی ریموند اف. جونز نیز به‌عنوان مشاور بدون ذکر نام همکاری داشت.

پیش‌تولید

طراحی صحنه را توماس لیتل و کلود کارپنتر انجام دادند. آنان برای طراحی سفینه با معمار فرانک لوید رایت همکاری کردند. پل لافولی بعدها پیشنهاد داد که طراحی داخلی آینده‌گرایانهٔ فیلم از ساختمان جانسون واکس (۱۹۳۶) اثر رایت الهام گرفته باشد. لافولی گفتهٔ رایت را نقل کرده است که در طراحی بیرونی سفینه قصد داشته «ماده‌ای آزمایشی را تقلید کند که مانند بافت زنده رفتار می‌کند، اگر بریده شود مانند زخم ترمیم شده و سطحی پیوسته و بدون اثر برجا می‌گذارد».

مشاور علمی

ساموئل هریک اخترفیزیک‌دان دانشگاه کالیفرنیا، معادلات روی تختهٔ سیاه پروفسور بارنهارت را نوشت. او نتیجه گرفت که مناسب‌ترین معادله، یکی از معادلات مکانیک سماوی است، به‌ویژه مرتبط با پژوهش خودش در زمینهٔ «مسئله سه‌جسمی» در اخترناوبری.

فیلم‌برداری

تصاویر اصلی بیرونی در صحنه‌های صدابرداری استودیوی فاکس قرن بیستم و محوطهٔ پشتی همان استودیو (که اکنون در سنتری سیتی، کالیفرنیا قرار دارد) گرفته شد و یک واحد دوم نیز نماهای پس‌زمینه و برخی صحنه‌ها را در واشینگتن دی‌سی و در فورت جرج جی. مید در مریلند فیلم‌برداری کرد. برنامهٔ فیلم‌برداری از ۹ آوریل تا ۲۳ مه ۱۹۵۱ بود و بازیگران اصلی برای ساخت فیلم هرگز به واشینگتن سفر نکردند. کارگردان رابرت وایز در گفتار همراه دی‌وی‌دی اشاره کرد که وزارت دفاع ایالات متحده آمریکا پس از خواندن فیلم‌نامه از همکاری در فیلم خودداری کرد. با این‌همه، تجهیزات نظامیِ نشان‌داده‌شده از هنگ سوم سواره‌زرهی که در آن زمان در فورت مید مستقر بود تأمین شد و همین واحد خودروها، تجهیزات و سربازان را برای بخش‌های مربوط به عملیات ارتش فراهم کرد. یکی از تانک‌های فیلم نشان «شجاعان تفنگدار» مربوط به هنگ سوم سواره‌زرهی را دارد.

نقش ربات گورت را لاک مارتین بازی کرد که به‌عنوان راهنما در سینمای چینی گرامن کار می‌کرد و قدّش هفت فوت و هفت اینچ بود. او به پوشیدن جامه‌های تنگ و گرم عادت نداشت، برای همین هنگام پوشیدن دو لباس بزرگِ توری و بنددار از نئوپرن فومی که توهّم یک گورت فلزیِ یکپارچه را ایجاد می‌کرد با احتیاط کار می‌کرد. وایز تصمیم گرفت زمان حضور مارتین در هر برداشت روی پرده به بازه‌های نیم‌ساعته محدود شود تا مارتین—با بنیهٔ نه‌چندان قوی—بیش از ناراحتی‌های جزئی دچار نشود. این بخش‌ها سپس در نسخهٔ نهایی فیلم به هم تدوین شدند.

وایز در یک گفتارِ دی‌وی‌دی، در گفت‌وگو با کارگردان همکار نیکلاس مایر گفت می‌خواسته فیلم تا حد امکان واقع‌گرا و باورپذیر به نظر برسد تا پیام محوریِ مخالفت با رویاروییِ مسلحانه در جهان واقعی پررنگ شود. عنوان اولیهٔ فیلم «روزی که جهان از حرکت ایستاد» بود. بلاوشتاین گفت هدفش تبلیغ یک سازمان ملل «نیرومند» بود.

موسیقی هرمن

موسیقی متن را برنارد هرمن در اوت ۱۹۵۱ ساخت؛ این نخستین موسیقی فیلم او پس از مهاجرت از نیویورک به هالیوود بود. هرمن برای فیلم از سازبندی نامتعارفی بهره گرفت: ویلن، ویلن‌سل و کنترباس (هر سه برقی)، دو ساز الکترونیک ترمین (با اجرای دکتر ساموئل هافمن و پل شور)، دو ارگ هموند، ارگ وورلیتزر استودیوی فاکس، سه ویبرفون، دو گلوکن‌اشپیل، ماریمبا، تام‌تام، دو طبل بزرگ، سه دست تیمپانی، دو پیانو، سلستا، دو هارپ، یک کُرنو، سه ترومپت، سه ترومبون و چهار توبا. نوآوری‌های هرمن در موسیقی فیلم شامل استفادهٔ هم‌صدای ارگ‌ها، توباها، پیانو و طبل بزرگ، حرکت‌های فاصلهٔ افزوده به‌صورت پله‌پله، و گلیساندو در ترمین‌ها بود، همچنین بهره‌گیری از ناهماهنگی بین ر و می بمل و تجربه‌ورزی با همگذاری‌های نامعمول و تکنیک‌های وارونگیِ نوار. با به‌کارگیری ترمین، هرمن گامی زودهنگام به‌سوی موسیقی الکترونیک برداشت؛ یک سال پیش از کارل‌هاینتس اشتوکهاوزن و سه سال پیش از ادگار وارِز.

آهنگ‌شناسی

The Day the Earth Stood Still
موسیقی فیلم از Bernard Herrmann
انتشار	1993
ضبط	August 1951
ژانر	Soundtracks, Film score
مدت	۳۵:۳۳
ناشر	20th Century Fox
تهیه‌کننده	Nick Redman

رتبه‌بندی حرفه‌ای

نمرات منتقدان
منبع	امتیاز
AllMusic	link

کمپانی فاکس قرن بیستم بعدها تمِ عنوانِ ساختهٔ برنارد هرمن را در قسمت آزمایشیِ اصلیِ مجموعهٔ تلویزیونیِ اروین آلن با عنوان Lost in Space در سال ۱۹۶۵ دوباره به‌کار برد؛ این موسیقی همچنین در قسمت‌های گوناگونِ مجموعهٔ Voyage to the Bottom of the Sea اثر آلن به‌طور گسترده استفاده شد. دَنی الفمن یادآور شده که موسیقی The Day the Earth Stood Still الهام‌بخش علاقهٔ او به آهنگ‌سازی برای سینما بوده و او را شیفتهٔ هرمن کرده است.

Track listing
شماره	نام	مدت
۱.	«Twentieth Century Fox Fanfare»	۰:۱۲
۲.	«Prelude / Outer Space/Radar»	۳:۴۵
۳.	«Danger»	۰:۲۴
۴.	«Klaatu»	۲:۱۵
۵.	«Gort / The Visor / The Telescope»	۲:۲۳
۶.	«Escape»	۰:۵۵
۷.	«Solar Diamonds» (not used in film)	۱:۰۴
۸.	«Arlington»	۱:۰۸
۹.	«Lincoln Memorial»	۱:۲۷
۱۰.	«Nocturne / The Flashlight / The Robot / Space Control»	۵:۵۸
۱۱.	«The Elevator / Magnetic Pull / The Study / The Conference / The Jewelry Store»	۴:۳۲
۱۲.	«Panic»	۰:۴۲
۱۳.	«The Glowing / Alone / Gort's Rage / Nikto / The Captive / Terror»	۵:۱۱
۱۴.	«The Prison»	۱:۴۲
۱۵.	«Rebirth»	۱:۳۸
۱۶.	«Departure»	۰:۵۲
۱۷.	«Farewell»	۰:۳۲
۱۸.	«Finale»	۰:۳۰

بازتاب‌های انتقادی

ورایتی سبک مستندنمای فیلم را ستود: «چون خود قصه به‌قدر کافی گیرا نقل می‌شود و با کشش‌های علمی–تخیلی و تعلیق آمیخته است، اندرزگویی‌های اخلاقی اضافهٔ آن را می‌شود نادیده گرفت... بااین‌که بازیگران در درجهٔ دومِ اهمیت نسبت به داستان‌اند، کارشان خوب است». Harrison's Reports نوشت: «بسیار خوب! این تا امروز به‌مراتب بهترین فیلم علمی–تخیلیِ ساخته‌شده است. از ابتدا تا انتها بی‌وقفه توجه تماشاگر را نگه می‌دارد و با آن‌که موضوعش بی‌تردید خیال‌انگیز است، به‌خاطر پرداخت استادانهٔ موضوع و جلوه‌های ویژهٔ بسیار خوب، بیننده حس می‌کند با رویدادی واقعی روبه‌روست». لس‌آنجلس تایمز جدیت فیلم را ستود، هرچند از «برخی عناصر براندازانه» نیز سخن گفت. بازلی کراودِر در نیویورک تایمز فیلم را «سرگرمیِ نیم‌بند» دانست و گورت را «عجیب‌وغریب و نه چندان تهدیدکننده» توصیف کرد.

روزی که دنیا از حرکت ایستاد هنگام اکران موفقیتی متوسط داشت و در بخش اجارهٔ فیلم در ایالات متحده و کانادا ۱,۸۵۰,۰۰۰ دلار آمریکا به‌دست آورد و به پنجاه‌ودومین اثر پرفروش سال بدل شد. منظور از «اجاره» سهم پخش‌کننده/استودیو از گیشه است که بنا بر گفتهٔ گِبِرت تقریباً نیمی از درآمد حاصل از فروش بلیت را شامل می‌شود.

روزی که دنیا از حرکت ایستاد در کشورهای دیگر ستایش‌های بیشتری دریافت کرد: انجمن مطبوعات خارجی هالیوود یک گلدن گلوب ویژه برای «ترویج تفاهم بین‌المللی» به سازندگان اهدا کرد. موسیقی برنارد هرمن نیز نامزد گلدن گلوب شد. مجلهٔ فرانسوی کایه دو سینما تحت تأثیر قرار گرفت؛ نویسنده‌اش پیر کَست آن را «تقریباً به معنای واقعی کلمه میخکوب‌کننده» خواند و «نسبی‌گرایی اخلاقی»اش را ستود.

میراث

روزی که دنیا از حرکت ایستاد برای نگهداری در فهرست ملی فیلم کتابخانهٔ کنگرهٔ آمریکا برگزیده شد. در سال ۲۰۰۱ در فهرست مؤسسه فیلم آمریکا با عنوان AFI's 100 Years...100 Thrills در رتبهٔ ۸۲ قرار گرفت؛ این فهرست فیلم‌های دلهره‌آور برجستهٔ آمریکا را معرفی می‌کند. همچنین در فهرست AFI's 100 Years...100 Cheers، یعنی الهام‌بخش‌ترین فیلم‌های آمریکا، رتبهٔ ۶۷ را به‌دست آورد. در ژوئن ۲۰۰۸ مؤسسهٔ فیلم آمریکا در نظرسنجی از بیش از ۱۵۰۰ نفر از جامعهٔ خلاقان، AFI's 10 Top 10 را اعلام کرد و The Day the Earth Stood Still را پنجمین فیلم برترِ ژانر علمی–تخیلی دانست. در سال ۲۰۰4، نیویورک تایمز آن را در فهرست «هزار فیلم برترِ تاریخ» جای داد.

رینگو استار تصویرسازی فیلم را دوباره وارد فرهنگ عامه کرد و صحنه‌ای دست‌کاری‌شده از سفینه و کلاتو را برای جلد آلبوم ۱۹۷۴ خود Goodnight Vienna به‌کار برد. لو کَنون و کالین پاول بر این باور بودند که این فیلم الهام‌بخش رونالد ریگان بود تا در دیدار ۱۹۸۵ با میخائیل گورباچف دربارهٔ اتحاد بشر در برابر تهاجم بیگانگان سخن بگوید. دو سال بعد ریگان در سازمان ملل گفت: «گاه به ذهنم می‌رسد که چقدر سریع اختلافات جهانی‌مان از میان می‌رود اگر با تهدیدی بیگانه از بیرون این جهان روبه‌رو شویم». در صحنهٔ آغازین قسمت اول Star Trek: Strange New Worlds این فیلم پخش می‌شود و کاپیتان پایک آن را «کلاسیک» می‌خواند. موسیقی‌دان راک آمریکایی ویلی نایل در سال ۲۰۲۱ آلبومی با عنوان The Day The Earth Stood Still منتشر کرد؛ قطعهٔ عنوانیِ آلبوم با الهام از خیابان‌های خلوت نیویورک در دوران همه‌گیری کووید-۱۹ ساخته شد و عبارت «Klaatu Barada Nikto» را در ترجیع‌بند خود دارد.

روزی که دنیا از حرکت ایستاد اکنون از بهترین فیلم‌های اکران‌شدهٔ سال ۱۹۵۱ دانسته می‌شود. این فیلم در فهرست ۱۲ فیلم علمی–تخیلیِ برترِ همهٔ اعصار از دید آرتور سی. کلارک قرار دارد. این اثر در وبگاه گردآورندهٔ نقدها، راتن تومیتوز، بر پایهٔ ۵۷ نقد امتیاز ۹۷ درصد دارد و میانگین امتیازش ۸٫۱۰ از ۱۰ است؛ جمع‌بندی می‌گوید: «ذهن‌اجتماعی و درعین‌حال سرگرم‌کننده، روزی که دنیا از حرکت ایستاد پیام صلح و تفاهمش را بی‌آن‌که خطابه‌وار باشد منتقل می‌کند». تونی ماجِستراله این فیلم را از بهترین نمونه‌های آغازین وحشت فناورانه توصیف می‌کند.

اقتباس‌ها

ااین فیلم در ۴ ژانویهٔ ۱۹۵۴ برای Lux Radio Theatre به‌صورت نمایش رادیویی اقتباس شد؛ مایکل رِنی نقش کلاتو را دوباره بازی کرد و جین پیترز در نقش هلن بنسون حاضر شد. این تولید بعدتر در Hollywood Radio Theater، نسخهٔ تغییرنام‌یافتهٔ Lux Radio Theatre، که از رادیوی نیروهای مسلح پخش می‌شد، بازپخش شد.

نسخهٔ بازسازی ۲۰۰۸ با عنوان The Day the Earth Stood Still به کارگردانی اسکات دریکسون ساخته شد و کیانو ریوز در نقش کلاتو بازی کرد. در بازسازی، به‌جای آن‌که به انسان‌ها فرصت همکاری داده شود، تصمیم نهایی دربارهٔ نابودی یا نجات بشر بر عهدهٔ کلاتوست.

"کلاتو بارادا نیکتو "

از زمان انتشار فیلم، عبارت «Klaatu barada nikto» بارها در داستان‌ها و فرهنگ عامه ظاهر شده است. تالار مشاهیر ربات آن را «یکی از مشهورترین فرمان‌ها در علمی–تخیلی» توصیف کرده است، و فردریک اس. کلارک در سینفنتستیک در سال ۱۹۷۰ آن را «مشهورترین عبارتِ گفته‌شده از سوی موجودی فرازمینی» خواند.

پاتریشیا نیل در گفتن این عبارت مشکل داشت، هرچند به فیلم به‌طور کلی افتخار می‌کرد. «فکر می‌کنم بهترین فیلم علمی–تخیلیِ تاریخ است، هرچند اعتراف می‌کنم گاهی سخت بود خونسرد بمانم. مایکل با حوصله تماشا می‌کرد که برای جلوگیری از خنده لب‌هایم را گاز می‌گیرم و با خویشتنداریِ نابِ بریتانیایی می‌پرسید: “همین‌طور می‌خواهی بازی‌اش کنی؟”»

ادموند اچ. نورت، نویسندهٔ روزی که دنیا از حرکت ایستاد ، زبانِ بیگانهٔ فیلم، از جمله عبارت نمادین «Klaatu barada nikto» را نیز ساخت. املای رسمیِ عبارت مستقیماً از فیلم‌نامه می‌آید و راهنمایی برای تلفظ درست آن به‌دست می‌دهد. هیچ ترجمه‌ای در خودِ فیلم ارائه نشده است. استاد فلسفه، ایون جی. اسکووبل، حدس می‌زند این عبارتِ مشهور یک «کلمهٔ امن» و بخشی از سازوکار فیل‌سیف مأموریت‌های دیپلماتیک است، مانند سفری که کلاتو و گورت به زمین می‌کنند؛ با استفاده از این کلمهٔ امن، نیروی مرگبار گورت در صورت فعال‌شدنِ اشتباهیِ حالت دفاعیِ او غیرفعال می‌شود. اسکووبل می‌گوید این مضمون به «دستاویز ثابت علمی–تخیلی» بدل شده که ماشین‌هایی که مأمور حفاظت از ما در برابر خودمان‌اند، قدرتشان را بد به‌کار می‌گیرند یا از آن سوءاستفاده می‌کنند.

مجلهٔ Fantastic Films در مقاله‌ای در سال ۱۹۷۸ با عنوان «زبان کلاتو» به‌دنبال معنای «Klaatu barada nikto» رفت. نویسندهٔ مقاله، تانا لِ مارب، که به‌عنوان «ویراستار زبان‌شناسی بیگانه» معرفی شده، می‌کوشد همهٔ واژه‌های بیگانهٔ به‌کاررفته توسط کلاتو را ترجمه کند. در آن مقاله، ترجمهٔ تحت‌اللفظیِ عبارت «Klaatu barada nikto» چنین آمده: «توقّف بربریت (دارم) مرگ، ببند» و ترجمهٔ آزادش چنین است: «می‌میرم، مرا تعمیر کن، تلافی نکن».

مستند Decoding "Klaatu Barada Nikto": Science Fiction as Metaphor این عبارت را با برخی دست‌اندرکارانِ تولید روزی که دنیا از حرکت ایستاد بررسی می‌کند. رابرت وایز، کارگردان فیلم، نقل می‌کند که ادموند نورت به او گفته: «خب، چیزیه که همین‌طوری سرهم کردم. فکر کردم خوش‌صداست». بیلی گری، بازیگر نقش بابی بنسون، گفت بر این باور است که پیام از جانبِ کلاتوست و «Barada Nikto لابد یعنی... زمین را نجات بده».

فلورِنس بلاوشتاین، بیوهٔ تهیه‌کننده جولیان بلاوشتاین، گفت نورت هر روز در مسیرِ کار از خیابانی به نام «بارودا» می‌گذشت و «فکر می‌کنم از همان‌جا به ذهنش رسیده باشد». تاریخ‌نگار سینما، استیون جی. روبین، از گفت‌وگویی با نورت یاد می‌کند که از او پرسیده بود «ترجمهٔ مستقیمِ Klaatu Barada Nikto چیست؟» و نورت پاسخ داده بود: «برای زمین امید هست اگر بتوان به دانشمندان دسترسی یافت». وقتی در ۱۹۹۷ جایزهٔ یک عمر دستاوردِ مؤسسهٔ فیلم آمریکا به رابرت وایز اعطا شد، او سخنرانی‌اش را با همین عبارت پایان داد که در آن موقعیت به معنای «از صمیم قلب سپاسگزارم» بود.

منابع

• ویکی‌پدیای انگلیسی.