دلیران تنگستان
| دلیران تنگستان | |
|---|---|
| نویسنده | همایون شهنواز بر اساس کتاب «دلیران تنگستانی» نوشته محمدحسین رکن‌زاده آدمیت |
| کارگردان | همایون شهنواز ابراهیم مختاری[۱] |
| بازیگران | محمود جوهری منوچهر فرید اسماعیل داورفر نعمت‌الله گرجی ولی شیراندامی عنایت‌الله شفیعی مستانه جزایری شهروز رامتین کاظم افرندنیا منوچهر آذر مهری ودادیان علی ژکان حسین محجوب آتش خیر کاوه مخبری هاشم ارکان جواد سلیمانی زاده قاسم پورشکیبا هایگار استپانیان هایگار حامدی یدالله محمدنژاد |
| راوی | هوشنگ لطیف پور[۲] |
| آهنگساز | احمد پژمان، علی رهبری |
| کشور سازنده |  ایران |
| زبان اصلی | فارسی |
| شمار قسمت‌ها | ۱۴ قسمت |
| تولید | |
| تهیه‌کننده | ملک‌ساسان ویسی |
| فیلمبرداری | مهرداد فخیمی فریدون قوانلو وانوش وارطانیان |
| تدوین‌گران | منوچهر اولیایی داود یوسفیان |
| پخش | |
| شبکهٔ اصلی | تلویزیون ملی ایران |
| انتشار اولیه | ۱۳۵۳ – ۱۳۵۴ |
دلیران تنگستان، مجموعه‌ای تلویزیونی تاریخی دربارهٔ مبارزه رئیسعلی دلواری و یارانش در تنگستان، دشتی، دشتستان و بوشهر در منطقه جنوب کشور ایران در مقابل امپراتوری انگلستان است. این سریال در ۱۷ قسمت و در طول دو سال از ۱۳۵۲–۱۳۵۰ به کارگردانی همایون شهنواز و تهیه‌کنندگی «ملک‌ساسان ویسی» ساخته شد که پس از ساخته شدنش حدود سه قسمت از آن حذف شده و الباقی در تلویزیون پخش شد.[۳] و نخستین بار، در اسفندماه ۱۳۵۳ از تلویزیون ملی ایران به نمایش درآمد و پخش آن، تا بهار ۱۳۵۴ ادامه داشت.[۴][۵]
از این سریال به عنوان اولین سریال فارسی‌زبان تلویزیون و سینمای ایران یاد می‌شود. عدم استفاده از گویش و لهجه محلی این منطقه در گفتار بازیگران و حتی موسیقی محلی استان بوشهر را از نقص و عیب های این سریال عنوان کرده‌اند.[۶]
بعد از انقلاب، این سریال بالغ بر هجده بار از صدا و سیمای جمهوری اسلامی، از جمله شبکه آی‌فیلم و البته با حذف نام همایون شهنواز از تیتراژ به دلیل ارتباط وی با خانواده سلطنتی مشروطه پخش شد.
بنا به گفته ها، برای ساخت فیلم قرار بر این شده که از همرزم های رئیس علی و افراد محلی که شاهد اتفاقات آن زمان بودند کمک بگیرند. بر این اساس ابتدا همه افراد را در یک جا جمع کردند تا در مورد وقایع صحبت کنند و اطلاعات را جمع آوری و یادداشت کنند. این اطلاعات حتی شامل اسم شخصی که به رئیس علی شلیک میکند هم بوده است ولی در هنگام پخش فیلم سانسور شده. [۷]
خلاصهٔ داستان[ویرایش]
انگلیس به بهانه محاصره هرات، به جنوب ایران حمله میکند. «احمد تنگستانی» به همراه ۳۰۰ نفر دلاور، در قلعه‌ای ویران، به دفاع از ایران می‌پردازند. دو انگلیسی به دست مردم قطعه قطعه می‌شوند و دولت انگلیس به خون خواهی آنان، از آب و خشکی به مردم جنوب حمله میکند. «رئیسعلی دلواری»، مردم دلوار و تنگستان را متشکل و مسلح میکند و به دفاع از خاک میهن در مقابل تجاوز بیگانگان می‌پردازد.
فیلمنامه[ویرایش]
مجموعه تلویزیونی دلیران تنگستان برداشتی آزاد از کتاب «دلیران تنگستانی» «محمدحسین رکن‌زاده آدمیت» بود. البته جدا از این برداشت، «همایون شهنواز» (نویسنده و کارگردان اثر) برای ساخت این اثر از ۱۱ کتاب ترجمه شده، ۷ کتاب ترجمه‌نشده و روزنامه‌های حبل‌المتین، عصر جدید و همچنین از ۱۱۰ فقره سند و ۱۸۰۰ قطعه عکس و یادداشت‌های رهبران و بازماندگان جنبش تنگستان به‌عنوان منابع اصلی استفاده کرد.[۳] این سریال دو بخش تاریخی را زیر پوشش قرارمی‌دهد؛ ابتدا به دوره کوتاه مبارزات «احمد تنگستانی» و چند سال بعد، به ادامه‌دهنده راه او، «رئیسعلی دلواری» می‌پردازد.
مکان ساخت و فیلمبرداری[ویرایش]
سریال دلیران تنگستان در ۱۴ قسمت در طول دو سال ساخته شد و یک گروه ۵۰۰ نفری به کارگردانی شهنواز در بوشهر، منطقهٔ تنگستان شامل اهرم، چغادک، تنگک، بندر سیراف (طاهری)، ده سولقان، شیراز و تهران و ده کمپ، فیلمبرداری به طریق ۱۶ میلیمتری را انجام دادند. پخش این فیلم به علت نبود سیستم پخش رنگی، به صورت سیاه و سفید انجام شد.[۴]
بازیگران[ویرایش]
| بازیگر | نقش | صداپیشه |
|---|---|---|
| محمود جوهری | رئیسعلی دلواری | منوچهر والی‌زاده |
| شهروز رامتین | خالوحسین دشتی | شهروز ملک‌آرایی |
| کاوه مخبری | احمد تنگستانی | جلال مقامی |
| علی‌اکبر مهدوی‌فر | باقرخان | نصرالله مدقالچی |
| منوچهر فرید | موقرالدوله حاکم | نصرالله مدقالچی |
| اسماعیل داورفر | حاج سید محمدرضا کازرونی | اکبر منانی |
| هایگاز استپانیان | مستر چیک | |
| حمید طاعتی | سیدمهدی بهبهانی | حسین معمارزاده |
| محمد رفیعی | مجتهد بهبهانی | |
| کامران نوزاد | شیخ حسین خان | احمد رسول‌زاده |
| محمد ابهری | میرزا علی کازرونی | مانی |
| علی‌اکبر جهانبخش | زائر خضرخان | |
| ولی شیراندامی | دریابیگی | ولی شیراندامی |
| منوچهر آذر | واسموس (دیپلمات و جاسوس آلمانی) | خسرو شایگان |
| منوچهر حامدی | سلطان اخگر | پرویز نارنجی‌ها |
| یدی | بهمنیار | |
| قاسم پورشکیبا | غلامحسین | |
| حسین محجوب | سیدمحمد دکتر | عباس نباتی |
| علی اسکندری | کاپیتان رانکینگ | |
| مستانه جزایری | خیری (زن رئیسعلی) | تاجی احمدی |
| مجید شهباز | میرزای قنسولخانه (میرزا حسنعلی اهرمی، مترجم و منشی کنسولگری آلمان در بوشهر) | |
| غلامحسین لطفی | حاج یوسف | شهروز ملک آرایی |
| محمد پورستار | درویش نعمت‌الله | |
| هاشم ارکان | میرزا احمدخان | |
| ژیلا سهرابی | خیری (دختر باقرخان تنگستانی) | نیکو خردمند |
| علی آقاجانیان | خورشیدو | |
| سعید اویسی | عبدالرضا چوبک (رییس نظمیه بوشهر) | |
| واهه | کاپیتان اسمیت | |
| آتش خَیّر | نبات (زن ماهیگیر) | زهره شکوفنده |
| حسن سلطانی | زائر محمد | |
| مجید شهباز | خلیل | |
| قاسم سیف | بالیوز (کنسول) | خسرو شایگان |
| مهدی لولاور | مجتهد | |
| مهری ودادیان | مادر احمد تنگستانی | مهین بزرگی |
| علی باقری | علی‌بیک توپچی | |
| کاظم افرندنیا | غلامعلی | |
| سامی تحصنی | زائر جمشیدو | |
| گئورگ نوباریان | تلگرافچی | |
| پرویز سیرتی | شیخ ناصر | |
| نظام‌الدین افشار | سلطانعلی | |
| جواد سلیمانی زاده | تفنگچی | |
| محمود حسینی | میجر تریو | |
| فرید بزرگمهر | خان دشتی | |
| نعمت‌الله گرجی | دریابیگی، حاکم بوشهر | احمد رسول‌زاده |
| جواد سلیمانی زاده | تفنگدار انگلیسی | |
| حسن کریمان | فراشباشی | |
| مرشد عباس داراب | شاهنامه‌خوان | |
| حسن مجتبی‌زاده | رستمو | |
| خسرو گنجی‌زاده | خسرو | |
| شهناز حبیب | ملیح خانم | |
| هوشنگ ملک‌آرا | کنسول روس | |
| ضیاء امیری | رکن‌التجار | |
| شادی‌آفرین | همسر رکن‌التجار | |
| نوبهار | خدمتکار رکن‌التجار | |
| سامی تحصنی | حاج امین | |
| رضا عارفان | آهنگر | |
| حاجیان جابر | میرزا ابراهیم | |
| دهلوی | حاج محمدحسین | |
| محمد صراف | حاجی بازاری | |
| تشکر | حاجی بازاری | |
| غلامحسین نقشینه | مجتهد | |
| هدایت‌الله نوید | حاج محمد دهدشتی | |
| گئورگ نوباریان | کلنل آکونور | |
| ناظری | غصنفرالسلطنه | |
| سهیلا احمدزاده | ||
| آنیتا | ||
| نسرین غفاری | ||
| زری صابری | ||
| جانی بابایان | ||
| مصطفی موسائی | ||
| کریم پورزارعی | ||
| رضوی | ||
| مهدی اصلی | ||
| بهمن امیری | ||
| سیروس روزبهی | ||
| فضل‌الله رضایی | ||
| یوسف قربانی | ||
| فرهاد خانمحمدی | ||
| فرخنده | ||
| عنایت‌الله شفیعی | زائرمحمد | |
| علی ژکان | ||
| یدالله محمدنژاد | تایدی | |
| گورپال سینگ (بازیگر هندی) | گروهبان | |
| هادی اسلامی | نمازگزار | اکبر منانی |
در قسمتی از سریال از صدای شروه‌خوانی جهانبخش کردی‌زاده بهره گرفته شده است.
عوامل تولید[ویرایش]
- نویسنده و کارگردان: همایون شهنواز (براساس نوشته‌ای از محمدحسین رکن‌زاده آدمیت)
- دستیاران کارگردان: سامی تحصنی، احمد سلیمانی و وازریک در-ساهاکیان[۲]
- فیلمبرداران: مهرداد فخیمی، وانوش وارطانیان و فریدون قوانلو
- کمک‌فیلمبردار: همایون پایور[۲]
- دستیار فیلم‌بردار: نقشینه
- منشی صحنه: عباس قهرمانی[۲]
- تدوین: داود یوسفیان و منوچهر اولیائی
- موسیقی متن: احمد پژمان و علی رهبری
- طراح گریم: فرهنگ معیری
- دکور: حسن مرتضوی[۲]
- صداگذار: مصطفی مصطفی زاده
- خواننده: جهانبخش کوهی‌زاده[۲]
- مدیر دوبلاژ: هوشنگ لطیف‌پور[۲] (منوچهر والی زاده به جای رئیس علی و شهروز ملک آرایی به جای خالو حسین دشتی صحبت کرده‌اند)
- تدارکات: محمد کنی[۲]
- نوع فیلمبرداری: ۱۶ میلیمتری، سیاه و سفید
- تعداد قسمت‌ها: ۱۳ قسمت[۲]
- سال تولید: ۱۳۵۲–۱۳۵۰
- سال اولین پخش: اسفند ۱۳۵۳ - بهار ۱۳۵۴
حواشی سریال[ویرایش]
«محمود جوهری» بازیگر اصلی سریال (در نقش «رئیسعلی دلواری») پس از پایان ساخت سریال، در حادثه تصادف اتومبیلش در نوروز ۱۳۵۵ کشته شد. وی که با پیکان جوانان قرمز رنگش و بهمراه همسر و کودک خردسالشان راهی مسافرتی نوروزی به جنوب کشور بودند، طی مسیر دچار سانحه گشته و در این سانحه، بهمراه همسرش جان به جان‌آفرین تسلیم کرد؛ اما کودک خردسالشان زنده ماند. فرزند آنها، هم‌اکنون ساکن کرج است.[۴][۸][۹]
«همایون شهنواز» کارگردان سریال، بر اثر شدت جراحات ناشی از سوختگی (انفجار نشت گاز در منزل) و ایست قلبی در چهارشنبه ۱۶ اسفند ۱۳۹۶ در سن ۷۹ سالگی درگذشت.[۱۰] و در ۲۰ اسفند ۱۳۹۶ در خانه رئیسعلی دلواری در شهر دلوار به خاک سپرده شد.[۱۱]
منابع[ویرایش]
- ↑ فرهنگ سریالهای تلویزیونی ایران از آغاز تا امروز؛ ماهنامه سینمایی «فیلم»، شماره ۲۴۵، ۱۵ آذر ۱۳۷۸، صفحهٔ ۱۰۴
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ ۲٫۴ ۲٫۵ ۲٫۶ ۲٫۷ ۲٫۸ ماهنامهٔ سینمایی فیلم، سال پنجم، شمارهٔ ۵۷، صفحهٔ ۲۳، آذر ۶۶
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ «روایت مبارزه علیه اشغالگر». وبگاه روزنامه همشهری (همشهری‌آنلاین). ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۲. دریافت‌شده در ۲۸ مرداد ۱۳۹۲.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ «مروری بر بازآفرینی گذشته در تلویزیون: سریال دلیران تنگستان». پایگاه اطلاع‌رسانی اداره کل آموزش و پژوهش معاونت سیما. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ ژوئیه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۸ مرداد ۱۳۹۲.
- ↑ علی شیرازی (۲۷ اردیبهشت ۱۳۹۳). «یادی از محمود جوهری، بازیگر نقش رئیسعلی دلواری: گوهری نجیب و زیبا». وبگاه ماهنامه سینمایی فیلم. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ ژوئیه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۷ خرداد ۱۳۹۳.
- ↑ https://www.mehrnews.com/news/2238790/دلیران-تنگستان-گزینه-جایگزین-سرزمین-کهن-در-شبکه-تماشا
- ↑ کارگردان اولین سریال ایرانی دچار سانحه شد روزنامه قانون، ۱۳ اسفند ۱۳۹۶
- ↑ «گفتگو با همایون شهنواز، کارگردان سریال دلیران تنگستان:دوست ندارم به گذشته رجوع کنم!». خبرگزاری میراث فرهنگی. ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ مارس ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۹ مرداد ۱۳۹۲.
- ↑ «نقش و بازیگر؛ محمدسعید محصصی». «ومستند» (سایت سینمای مستند). ۵ مرداد ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ مارس ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۹ مرداد ۱۳۹۲.
- ↑ «جزئیات حادثه دلخراش همایون شهنواز». شما نیوز. ۲۰۱۸-۰۳-۰۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۳-۰۷.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۵ اوت ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱۲ اوت ۲۰۲۰.
- فرهنگ سریالهای تلویزیونی ایران از آغاز تا امروز؛ ماهنامه سینمایی «فیلم»، شماره ۲۴۵، ۱۵ آذر ۱۳۷۸
- کارگردان فیلم دلیران تنگستان: روح شهدای تنگستان در دلوار موج می‌زند ایرنا
- شنیدنیهایی درباره سریال دلیران تنگستان: گفتگو با همایون شهنواز، کارگردان سریال دلیران تنگستان وبگاه تبیان
