درگیری‌های ۷۵–۱۹۷۴ اروندرود
| درگیری‌های ۷۵–۱۹۷۴ اروندرود | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| بخشی از درگیری‌های اروندرود و جنگ دوم کردها و عراق | |||||||||
| |||||||||
| طرف‌های درگیر | |||||||||
 ایران پهلوی ایالات متحده آمریکا[۱][۲] اسرائیل حزب دموکرات کردستان (عراق) |
 عراق بعثی اتحاد جماهیر شوروی | ||||||||
| فرماندهان و رهبران | |||||||||
|
محمدرضا پهلوی (شاه ایران) |
صدام حسین (معاون رئیس‌جمهور عراق) | ||||||||
| قوا | |||||||||
| |||||||||
| تلفات و خسارات | |||||||||
|
۱٬۰۰۰+ کشته یا زخمی (روی هم)[۹] | |||||||||
درگیری‌های ۷۵–۱۹۷۴ اروندرود اشاره به بن‌بست ایران و عراق در مورد رودخانه اروندرود در اواسط دهه ۱۹۷۰ دارد. درگیری‌ها منجر به کشته شدن ۱۰۰۰ نفر شد. این مهم‌ترین اختلاف نظر در مورد آبراه اروندرود در دوران مدرن، قبل از جنگ ایران و عراق در دهه ۱۹۸۰ بود.
پیش‌زمینه[ویرایش]
ایران خط مرزی تعیین شده در پیمان بریتانیا و عثمانی نوامبر ۱۹۱۳ را رد کرد چرا که می‌خواست مرز تا نقطه تالوگ، یعنی عمیق‌ترین نقطهٔ قابل کشتیرانی در کانال گسترش یابد. پادشاهی عراق با تشویق بریتانیا، در سال ۱۹۳۴ و در جامعه ملل از ایران شکایت کرد، اما اختلاف آنها برطرف نشد. سرانجام در سال ۱۹۳۷ ایران و عراق اولین پیمان مرزی خود را امضا کردند. بر اساس این قرارداد مرز دو کشور در امتداد ساحل شرقی رودخانه بود اما یک قسمت لنگرگاهی چهار مایلی در کنار آبادان به ایران اختصاص داده شده و در این قسمت خط تالوگ مرز دو کشور را مشخص می‌کرد. ایران بلافاصله پس از کودتای بعثی‌ها در سال ۱۹۶۹، هیاتی را به جمهوری عراق اعزام کرد و هنگامی که عراق از ادامه مذاکرات پیرامون یک معاهده جدید امتناع ورزید، پیمان ۱۹۳۷ توسط ایران ملغی شد. ابطال معاهده ۱۹۳۷ توسط ایران باعث آغاز دوره‌ای از تنش‌های شدید بین عراق و ایران شد که تا توافقنامه ۱۹۷۵ الجزایر ادامه داشت.[۱۰]
وقایع[ویرایش]
از مارس ۱۹۷۴ تا مارس ۱۹۷۵، چندین درگیری مرزی بین ایران و عراق بر سر پشتیبانی ایران از کردهای عراق رخ داد.[۱۱][۱۲] در سال ۱۹۷۵، عراقی‌ها با استفاده از تانک به ایران حمله کردند، اما ایرانی‌ها آنها را شکست دادند.[۱۳] چندین حمله دیگر صورت گرفت. با این حال، ایران پنجمین قدرت نظامی در آن زمان بود و با نیروی هوایی خود به راحتی عراقی‌ها را شکست داد. در جریان درگیری‌های ۷۵–۱۹۷۴ منطقه اروند رود، حدود ۱۰۰۰ نفر جان باختند.[۱۴]
در نتیجه، عراق تصمیم گرفت که جنگ را ادامه ندهد، و در عوض تصمیم گرفت برای پایان دادن به شورش کردها، امتیازاتی را به تهران اعطا کند.[۱۱][۱۲] در توافقنامه ۱۹۷۵ الجزایر، عراق در ازای روابط عادی با ایران، امتیازات سرزمینی - از جمله آبراه اروند رود - را به ایران اعطا کرد.[۱۱] در ازای اینکه عراق قبول کرد تا مرز بر اساس خط تالوگ مشخص شود ایران نیز تعهد کرد تا به حمایت خود از چریک‌های کرد پایان دهد.[۱۱][۱۵][۱۶]
پیامدها[ویرایش]
در مارس ۱۹۷۵، عراق توافقنامه الجزایر را امضا کرد که در آن خط تالوگ (عمیق‌ترین نقطه رودخانه) به عنوان مرز رسمی به رسمیت شناخته شد، در عوض ایران به حمایت خود از کردهای عراق پایان داد.[۱۶]
پنج سال بعد، در ۱۷ سپتامبر ۱۹۸۰، عراق به دنبال انقلاب ایران ناگهان قرارداد الجزایر را لغو کرد. صدام حسین ادعا کرد که جمهوری اسلامی ایران از رعایت مفاد قرارداد الجزایر امتناع کرده‌است و بنابراین عراق توافقنامه را باطل می‌داند. پنج روز بعد، ارتش عراق از مرز عبور کرد.[۱۷]
منابع[ویرایش]
- ↑ "Foreign Relations, 1969-1972, Volume E-4, Iran and Iraq". 2001-2009.state.gov (به انگلیسی). Retrieved 2023-12-14.
- ↑ Zonis, Marvin (1991). Majestic Failure: The Fall of the Shah. University of Chicago Press. pp. 69, 201. ISBN 978-0-226-98929-7.
- ↑ Simons, Geoff; DeLoache, Judy S. (1993-11-29). Iraq: From Summer To Saddam (به انگلیسی). Springer. p. 273. ISBN 978-1-349-23147-8.
- ↑ C. R., Jonathan (11 April 1980). "Iraq Expelling 20,000 Iranians Following Border Clashes". واشینگتن پست. Retrieved 9 September 2023.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ Simons, Geoff; DeLoache, Judy S. (1993-11-29). Iraq: From Summer To Saddam (به انگلیسی). Springer. p. 273. ISBN 978-1-349-23147-8.
- ↑ J. Schofield, Militarization and War, p. 122
- ↑ Kutchera, Chris (1979). Le Mouvement national Kurde. Paris. pp. 322–323.
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ ۸٫۲ ۸٫۳ Salama, Sammy; Al-Marashi, Ibrahim (2008). An Analytical History: Iraq's Armed Forces. Routledge. pp. 121–122. ISBN 978-0-415-40078-7.
- ↑ "CSP - Major Episodes of Political Violence, 1946-2013". 2019-07-17. Archived from the original on 17 July 2019. Retrieved 2020-11-01.
- ↑ Karsh, Efraim The Iran-Iraq War 1980–1988, London: Osprey, 2002 page 8
- ↑ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ ۱۱٫۲ ۱۱٫۳ Karsh, Efraim (25 April 2002). The Iran–Iraq War: 1980–1988. Osprey Publishing. pp. 1–8, 12–16, 19–82. ISBN 978-1-84176-371-2.
- ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ Ranard, Donald A. (ed.). "History". Iraqis and Their Culture. Archived from the original on 10 January 2011.
- ↑ Farrokh, Kaveh. Iran at War: 1500–1988. Oxford: Osprey Publishing. ISBN 978-1-78096-221-4.
- ↑ "CSP - Major Episodes of Political Violence, 1946-2013". Systemicpeace.org. Retrieved 2018-09-24.
- ↑ "Foreign Relations of the United States, 1969–1976, Volume XXVII, Iran; Iraq, 1973–1976 - Office of the Historian". history.state.gov. Retrieved 2020-11-23.
- ↑ ۱۶٫۰ ۱۶٫۱ Abadan بایگانی‌شده در ۲۰۰۹-۰۸-۰۸ توسط Wayback Machine, Sajed بایگانی‌شده در ۷ اکتبر ۲۰۱۴ توسط Wayback Machine, Retrieved on March 16, 2009. خطای یادکرد: برچسب
<ref>نامعتبر؛ نام «Abadan» چندین بار با محتوای متفاوت تعریف شده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.). - ↑ "IRAQ vii. IRAN-IRAQ WAR". Encyclopædia Iranica. 2006-12-15. Archived from the original on 13 September 2017.