درگاه:تبریز

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
ویرایش درگاه تبریز

تبریز (دربارهٔ این پرونده تلفظ )(پارسی میانه: تَپَریز) یکی از شهرهای بزرگ ایران و مرکز استان آذربایجان شرقی است. این شهر بزرگ‌ترین شهر منطقهٔ شمال‌غرب ایران و مناطق آذربایجانی‌نشین بوده و قطب اداری، ارتباطی، بازرگانی، سیاسی، صنعتی، فرهنگی و نظامی این منطقه شناخته می‌شود. جمعیت تبریز در سال ۱۳۹۰ خورشیدی بالغ بر ۱٬۴۹۴٬۹۹۸ نفر بوده که این رقم با احتساب جمعیت ساکن در حومهٔ شهر به ۱٬۸۰۰٬۰۰۰ نفر می‌رسد. تبریز در سال ۱۵۰۰ و در زمان پایتختی سلسلهٔ صفویان به‌عنوان چهارمین شهر بزرگ جهان محسوب می‌شده و هم‌تراز با استانبول -پایتخت امپراتوری عثمانی- بوده‌است. این شهر همچنین در دورهٔ قاجاریان به‌عنوان بزرگ‌ترین، مهم‌ترین و متجددترین شهر ایران به شمار می‌رفته‌است.

این شهر پایتخت سیاسی حکومت‌های اتابکان، ایلخانان، چوپانیان، جلایریان، قراقویونلوها و آق‌قویونلوها، نخستین پایتخت حکومت صفویان و ولی‌عهدنشین و پایتخت دوم حکومت قاجاریان بوده‌است. نام تبریز به عنوان شهر اولین‌ها، شهر بدون گدا، شهر زیرگذرها و روگذرها، امن‌ترین شهر ایران، سالم‌ترین شهر ایران، مهد سرمایه‌گذاری ایران، دومین شهر مسافرپذیر ایران، دومین شهر صنعتی ایران، دومین شهر دانشگاهی ایران، دومین شهر بلندمرتبه‌ساز ایران، قطب خودروسازی ایران، قطب قطعه‌سازی ایران، قطب تولید موتور دیزل خاورمیانه و یکی از مهم‌ترین شهرهای مهاجرپذیر ایران مطرح است.

نام تبریز در کتاب‌ها و اسناد تاریخی، تحت نام‌های مختلفی نظیر «تَورِز»، «تَورِژ»، «تِبریز» و «توری» به‌ثبت رسیده‌است. این شهر در طول تاریخ بارها ویران و تجدید بنا شده‌است. بنای تبریز به‌دوران اشکانی و ساسانی می‌رسد؛ ولی در آغاز دوران اسلامی ده کوچکی بیش نبوده‌است. این شهر در طی حکومت چهارصدسالهٔ خاندان «رَوّادی» و اسکان قبیلهٔ عرب «اَزْد»، به شکوفایی رسید. اوج شکوفایی تبریز در زمان ایلخانان بود که در این زمان، این شهر پایتخت قلمرویی پهناور از نیل تا آسیای مرکزی بوده‌است. شهر تبریز در سده‌های گذشته شاهد حوادث متعددی از قبیل اشغال توسط بیگانگان و زمین‌لرزه‌های مهلک بوده‌است. این شهر پایتخت آق‌قویونلوها و قراقویونلوها، اولین پایتخت حکومت صفویه و آغازگر انقلاب مشروطه علیه استبداد محمدعلی شاه بوده‌است.

ویرایش نوشتار برگزیده

زبان آذربایجانی یا ترکی آذربایجانی (Azərbaycan dili یا Azerbaijani language ) زبانی از خانواده زبان‌های ترکی است که با دو گویش در جمهوری آذربایجان و مناطق آذربایجانی نشین ایران تکلم می‌شود. عمده تفاوت بین دو گویش در تلفظ برخی واژگان، وام‌واژگان روسی، فارسی، عربی و انگلیسی و تفاوت‌هایی مختصر در چند مورد دستوری است. زبان ترکی آذربایجانی در جمهوری آذربایجان زبان رسمی و در داغستان یکی از زبان‌های رسمی مصوب فدراسیون روسیه است. زبان ترکی آذربایجانی بخشی از شاخه زبان‌های اغوز زبان‌های ترکی است و به ترکی استانبولی و ترکی خراسانی بسیار نزدیک است. ترکی آذربایجانی به عنوان زبان گفتاری همچنین در نواحی شرقی ترکیه و جنوب گرجستان و داغستان و قسمت هایی از شمال خراسان رایج است. زبان ترکی آذربایجانی از زبان‌های فارسی و عربی در واژگان، سامانه آوایی و دستوری اثر پذیرفته‌است. در ایران، شهرهای تبریز، ارومیه، اردبیل و زنجان بزرگترین شهرهایی اند که ترکی آذربایجانی در آن‌ها تکلم می‌شود.

ویرایش آیا می‌دانید
  • ... اولین خیابانی که در ایران دارای برق شد.
  • ... اولین پستخانه و اولین خط انتقال پست و ... در تبریز بوده‌اند.
  • ... اولین کتابخانه دولتی ایران با تلاش محمدعلی تربیت در سال 1300 در تبریز افتتاح گردید و کتابخانه عمومی تربیت، نام گرفت. همچنین در سال ۱۳۱۲ شمسی، میرزا حسن خان خازن اولین قرائتخانه کتابخانه عمومی‌ ایران را در تبریز راه اندازی کرد.
  • ... اولین مدرسه کر و لال ها در ایران و در تبریز در سال ۱۳۰۳ توسط جبار باغچه‌بان تاسیس گردید.
  • ... اولین سینمای عمومی‌ ایران در سال ۱۲۷۹ با نام سینما سولی در تبریز افتتاح گردید.
  • ... اولین پول کاغذی ایران که چاو نام داشت، در زمان ایلخان مغول در سال ۶۹۳ هجری در این شهر به چاپ رسید.
  • ... اولین کافه رستوران ایران که به سبک مدرن ساخته شد، در سال ۱۲۸۴ شمسی در تبریز افتتاح گردید.
  • ... شهر تبریز در حوزه پزشکی هم مقام‌های زیادی را به عنوان اولین ها کسب کرده که در این راستا می‌توان به اولین عمل قلب باز (در سال 1341)، اولین عمل پیوند کلیه (در سال 1347) و اولین عمل پیوند قلب بر روی سگ ها (در سال 1348) اشاره کرد
  • ... اولین دندان مصنوعی ایران و اولین آبله کوبی نیز در این شهر صورت گرفتند.
  • ... اولین تراموا یا قطار شهری ایران در سال 1280 شمسی در شهر تبریز افتتاح گردید. این قطار در میدانی به نام قونقا باشی قرار داشت و حدود ۴۰ سال مردم تبریز را از ایستگاه راه آهن شهر تا قونقا باشی جابه جا می‌کرد. و...
ویرایش گفتاورد
شهر تبریز است و جان قربان جانان می‌کندسرمه چشم از غبار کفش میهمان می‌کند

شهریار

ویرایش رده‌ها
ویرایش نوشتارهای برگزیده
ویرایش آن‌چه می‌توانید انجام دهید
  • الگوی {{درگاه|تبریز}} را به نوشتارهای وابسته با تبریز اضافه کنید.
  • الگوی {{تبریز-خرد}} را به نوشتارهای خرد تبریز اضافه کنید.
  • در پروژه‌های تبریز همکاری کنید.
  • نوشتارهای خرد تبریز را گسترش دهید.
ویرایش زندگی‌نامه برگزیده

عظیم قیچی‌ساز (متولد ۱۳۶۰، تبریز) کوهنورد اهل ایران است. او تنها هیمالیانورد ایرانی است که توانسته به همه چهارده قله هشت هزار متری صعود کند. عظیم قیچی‌ساز در فاصله سال‌های ۱۳۸۴ تا ۹۵ توانست ۱۳ قله از هشت‌هزارمتری‌ها را صعود کند. در این فاصله وی دو بار و در سال‌های ۸۴ (با استفاده از اکسیژن) و در سال ۹۵ بدون اکسیژن به اورست صعود کرد. سرانجام در ۲۹ اردیبهشت ۱۳۹۶ موفق به فتح تنها قله باقی‌مانده یعنی لهوتسه شد. عظیم ۳۷مین کوهنورد در دنیا است که به عضویت باشگاه هشت‌هزارمتری‌ها درآمد. در بین کوهنوردان صعودکننده به هشت‌هزارمتری‌ها، تنها ۱۷ نفر در جهان موفق به صعود به همه ۱۴ قلهٔ بالای ۸۰۰۰ متر بدون اکسیژن شده بودند و عظیم قیچی‌ساز توانست نام خود را به عنوان هجدهمین کوهنورد در این فهرست به ثبت برساند. اولین صعود حرفه ای برون مرزی اش، صعود به قله ماربل وال با ارتفاع ۶۴۰۰ متر در کشور قزاقستان بود.

ویرایش نگاره برگزیده
ویرایش مشاهیر

سید محمدحسین بهجت تبریزی (۱۲۸۵ - ۲۷ شهریور ۱۳۶۷) متخلص به شهریار (پیش از آن بهجت) شاعر ایرانی بود که به زبان‌های فارسی و ترکی آذربایجانی شعر سروده‌است. وی در تبریز به دنیا آمد و بنا به وصیتش در مقبرةالشعرا همین شهر به خاک سپرده شد. در ایران روز درگذشت این شاعر بزرگ معاصر را «روز شعر و ادب فارسی» نام‌گذاری كرده‌اند.

مهمترین اثر شهریار منظومه «حیدربابایه سلام» (به فارسی: سلام به حیدربابا) است که از شاهکارهای ادبیات ترکی آذربایجانی است، و شاعر در آن از اصالت و زیبایی‌های روستا یاد کرده است.

ویرایش گردشگری
مسجد کبود تبریز.

مسجد کبود (مسجد جهانشاه) از بناهای تاریخی تبریز است. این مسجد بنا به کتیبهٔ سردر آن در سال ۸۷۰ هجری قمری و ۱۴۶۵ میلادی و در زمان سلطان جهانشاه -مقتدرترین حکمران سلسلهٔ قراقویونلو و به‌دستور دختر او -صالحه خانم- بنا شده‌است. تنوع و ظرافت کاشی‌کاری و انواع خطوط به‌کاررفته در آن و به‌خصوص به‌دلیل رنگ لاجوردی کاشی‌کاری‌های معرق آن سبب شده‌است که به «فیروزهٔ اسلام» شهرت یابد.

ویرایش ویکی‌پروژه‌ها
ویرایش سراسرنما

سراسرنمایی از تبریز

ویرایش موضوعات
ویرایش درگاه‌های وابسته
ویرایش در دیگر پروژه‌های ویکی‌مدیا