درگاه:اسلام/زندگی‌نامهٔ برگزیده

ویرایش  

زندگی‌نامهٔ برگزیده

لطفاً از درگاه:اسلام/زندگی‌نامهٔ برگزیده/آرایش پیروی کنید.

نوشتارها

۱

حجت بن حسن آخرین امام شیعیان دوازده‌امامی است که به عقیده این مذهب، فرزند حسن عسکری است. شیعیان او را همان مهدی موعود می‌دانند. نامش همچون پیامبر اسلام، «محمد» و کنیه‌اش «ابوالقاسم» است. «امامِ زمان»، «صاحبُ الزَّمان»، «ولیِّ عَصر»، «قائمِ آلِ محمد» و «مَهدیِ موعود» از القاب مشهور اوست. در باور کنونی شیعه دوازده امامی، حجت بن حسن در نیمهٔ شعبان سال ۲۵۵ یا ۲۵۶ ه.ق. در سامرا به دنیا آمد؛ او در پنج سالگی و پس از مرگ پدرش به امامت رسید. پس از مرگ حسن عسکری، مهدی تنها از طریق چهار سفیر با شیعیان تماس می‌گرفت. پس از یک دوره هفتاد ساله (موسوم به غیبت صغری) و با مرگ علی بن محمد سمری، چهارمین نائب، بار دیگر حیرت شیعیان را فراگرفت. آنها در نهایت در سده پنجم به تبیینی عقلی در کلام شیعه از غیبت امام دست یافتند. به باور شیعیان، پس از دوران سفرا، شیعیان با مهدی در ارتباط نیستند و این دوران را اصطلاحاً غیبت کبری می‌نامند. پس از پایان دورهٔ غیبت، وی با عنوان مهدی قیام خواهد کرد و او کسی خواهد بود که از طریق وی حقیقت و عدالت بار دیگر به پیروزی خواهد رسید.

۲

فاطمه زهرا (۲۰ جمادی‌الثانی بین ۳۵ تا ۴۵ عام‌الفیل) دختر محمّد و خدیجه، همسر علی بن ابی‌طالب، و مادر حسن بن علی و حسین بن علی است. او کوچک‌ترین و به نقلی یگانه دختر محمّد و تنها فرزندش بود که از خود فرزندانی باقی گذاشت. در تاریخ تولد فاطمه اختلاف است. فاطمه در کودکی مستقیماً زیر نظر پدر و مادرش رشد یافت؛ و جوانی‌اش را در دوران دشوار کار تبلیغی پدرش گذرانید. فاطمه در محاصرهٔ شعب ابی‌طالب مادرش را از دست داد. پس از هجرت به مدینه، در سال دوم ه‍.ق با علی بن ابی‌طالب ازدواج کرد و چهار یا پنج فرزند به دنیا آورد. در سال ۱۱ ه‍. ق، پس از درگذشت پدرش، به دفاع از علی در جانشینی محمد پرداخت و خطبهٔ فدکیه را در مسجد پیامبر برای دفاع از حقّ خویش در مورد فدک ایراد کرد. او احتجاج‌های بسیاری با ابوبکر و عمر کرد، اما این احتجاج‌ها سودی نبخشید. در جریان این وقایع، عمر و گروهی از همراهانش به‌قصد گرفتن بیعت به خانهٔ علی رفته و در آنجا با مقاومت علی و فاطمه و طرفدارانشان روبرو شدند. او نخستین کس از خانوادهٔ محمّد است که پس از محمّد درگذشت.

۳

حسن بن زید بن محمد بن اسماعیل بن حسن بن علی بن ابی‌طالب ملقب به داعی اول و داعی کبیر (م نیمهٔ یکم قرن سوم ه.ق در مدینه – د ۳ رجب ۲۷۰ ه.ق، در آمل) از سادات حسنی بود که حکومت علویان طبرستان را در ۲۵۰ ه.ق بنیان نهاد. وی پس از چندین نبرد علیه طاهریان توانست بر سراسر کوهستان و دشت‌های طبرستان مسلط شود، پس از آن نیز در جنگ‌هایی با عباسیان و صفاریان مواجه شد. در میان این نبردها، حسن بن زید سه بار توسط مهاجمان از طبرستان اخراج شد، نخستین‌بار در سال ۲۵۱ در پی حمله‌ای از سلیمان طاهری، سپس در سال ۲۵۵ توسط مفلح، سردار عباسی و آخرین‌بار در سال ۲۶۰ توسط یعقوب لیث صفاری. داعی هربار در کوه‌های غیرقابل دسترسی دیلمیان پناه می‌گرفت و با حمایت آنان، به زودی قلمروش را بازمی‌یافت. وی همچنین قلمرو طبرستان را گسترش داد. گرگان را در سال ۲۵۳ فتح کرد. سپس چندین‌بار این شهر دست به دست شد ولی نهایتاً، کاملاً تحت حکومت او درآمد. وی به سوی البرز جنوبی نیز تاخت و ری، قزوین، زنجان، و قومس را تصرف نمود. حسن بن زید سرانجام به تاریخ ۳ رجب ۲۷۰ ه.ق درگذشت.

۴

محمد بن عبدالله (۵۷۰ م. در مکه – ۸ ژوئن ۶۳۲ م. در مدینه) بنیان‌گذار و پیامبر دین اسلام و به اعتقاد مسلمانان، آخرین پیامبر و یکی از پیامبران در سلسلهٔ پیامبران خدا است. مسلمانان محمد را تحویل‌دهندهٔ کتاب آسمانی قرآن و بازگردانندهٔ آیین اصلی و تحریف‌نشدهٔ یکتاپرستی می‌دانند. او همچنین به عنوان یک سیاست‌مدار، رئیس دولت، بازرگان، فیلسوف، خطیب، قانون‌گذار، اصلاح‌طلب، فرمانده جنگی، و برای مسلمانان و پیروان برخی مذاهب دیگر مأمور تعلیم فرمان‌های الهی به شمار می‌رود. محمد در سال ۵۲ قبل از هجرت در مکه به دنیا آمد. در دوران جوانی به بازرگانی مشغول بود، و نخستین بار در ۲۵ سالگی ازدواج کرد. وی ناخشنود از روش زندگی مردم مکه، هر از گاهی مدتی را در غار حرا به تفکر و عبادت می‌پرداخت. به باور مسلمانان، محمد در همین مکان و در حدود ۴۰ سالگی از طرف خدا به پیامبری برگزیده شد و وحی یا آیات الهی بر او فروفرستاده شد. دعوت او مبنی بر این بود که خداوند، یکتا و اسلام، راه رسیدن به خداست.

۵

حُسِین بن علی بن ابی‌طالب (۳ شعبان ۴ ه.ق – ۱۰ محرم ۶۱ ه.ق) فرزندِ علی بن ابی‌طالب و فاطمه زهرا و نوهٔ محمد بن عبدالله، پیامبر اسلام است. او امام سوم شیعیان و پدر سلسلهٔ امامان شیعه دوازده‌امامی از سجاد تا حجت بن الحسن و نیز امامان اسماعیلیه به‌شمار می‌رود. او با کنیه‌اش‌، اَباعَبدِاللّٰه، نیز شناخته می‌شود. حسین روز عاشورا در نبرد کربلا کشته شد و به‌همین خاطر شیعیان وی را سَیِّدُالشُّهَداء نیز می‌نامند. وی پس از درگذشت حسن مجتبی و مرگ معاویه، با یزید بیعت نکرد و در بین مسیر مدینه و کوفه در منطقه‌ای به نام کربلا، در حالی که با خانواده خود عازم کوفه بود محاصره و پس از کشته شدن جمع همراهانش، کشته شد. تمامی مذاهب اسلامی جز حامیان بنی‌امیه، حسین را به عنوان نوه و صحابه محمد گرامی می‌دارند. شیعیان او را امام معصوم و شهید می‌دانند. بسیاری از مسلمانان به‌خصوص شیعیان، در سالگردِ واقعهٔ کربلا مراسم سوگواری برگزار می‌کنند. به باور آنان، حسین شورشی خودسری نبود که جان خود و خانواده‌اش را به‌خاطر آرزوهای شخصی فدا کرده باشد. او پیمان صلح با معاویه را زیر پا نگذاشت، ولی حاضر به بیعت با یزید نشد.

۶

علی بن موسی الرّضا (زادهٔ ۱۱ ذی‌قعدهٔ ۱۴۸ ه.ق – درگذشتهٔ آخر صفر ۲۰۳ ه.ق)، فرزندِ موسی بن جعفر و نجمه خاتون و از نسل محمد، پیامبر اسلام، است. او امام هشتم شیعیان دوازده‌امامی بعد از پدرش موسی کاظم و پیش از پسرش محمد تقی است. هرچند منابع در علت و چگونگی ملقب شدن وی به‌عنوان «رضا» دچار اختلاف هستند، اما همگی بر شهره بودن او به این لقب، اتفاق دارند. کنیه او ابوالحسن ذکر شده که به‌جهت هم کنیه بودن با پدرش، ابوالحسن ثانی خوانده شده‌است. پس از آنکه مأمون تصمیم گرفت علی بن موسی الرضا را در حکومت دخیل کند با پیشنهاد ولایتعهدی خویش او را در سال ۲۰۰ ه‍.ق با وجود استکاف علی بن موسی الرضا به مرو، پایتخت خود، احضار کرد. این رویداد که مهمترین فصل تاریخی حیات علی بن موسی الرضا است، در سال ۲۰۱ ه‍.ق صورت پذیرفت. در طول مسیر، اتفاقات فراوانی از کاروان علی بن موسی گزارش شده‌است که پررنگ‌ترین آنها، استماع و استنساخ حدیث سلسله‌الذهب توسط اهالی نیشابور است. دو سال بعد علی بن موسی به صورت مشکوکی بیمار شد و از دنیا رفت. برخی منابع مأمون را قاتل علی الرضا دانسته‌اند.

۷

حسن صباح (۴۴۵ ه.ق – ۲۶ ربیع‌الثانی ۵۱۸ ه.ق) بنیان‌گذار دولت اسماعیلیان الموت در فلات ایران و حجت امام و داعی بزرگ مذهب اسماعیلیهٔ نزاری بود. وی در سال ۴۴۵ ه‍.ق / ۱۰۵۰ م، در خانواده‌ای از شیعیان امامی در شهر قم زاده شد. در رابطه با کودکی صباح اطلاعات زیادی در دست نیست. پدر او علی بن محمد بن جعفر صباح حمیری از اهالی کوفه بود، اما ادعا داشت که نسبش به حمیری یمنی می‌رسد. حسن در ری به عنوان شیعهٔ دوازده امامی تعلیم یافت، اما پس از آشنایی با امیره ضراب و ابونصر سراج، به مذهب اسماعیلی متمایل شد و مورد توجه عبدالملک بن عطاش، داعی بزرگ عراق عجم، قرار گرفت. پس از درگذشت المستنصر بالله، خلیفهٔ فاطمی، در سال ۴۸۷ ه‍.ق / ۱۰۹۴ م در قاهره و بروز اختلاف بر سر جانشینی وی، حسن صباح از نزار حمایت کرد و با قتل وی، به عنوان حجت امام، رهبری نزاریان در آسیای مرکزی، ایران، عراق و شام را بر عهده گرفت و ارتباط خود با خلافت فاطمی را به‌طور کامل قطع کرد. وی حکومت اسماعیلیهٔ الموت را بنا نهاد و به جنگ با سلجوقیان برخاست.

۸

خان احمدخان گیلانی (۹۴۲ – ۱۰۰۵ ه‍. ق) آخرین کارکیای سلسلهٔ کیاییان در گیلان بود. او که در ۹۴۳ ه‍. ق/ ۱۵۳۸ م، در یک سالگی پس از مرگ ناگهانی پدرش کارکیا حسن دوم به حکومت رسید، تا ۹۷۵ ه‍.ق بر بیه‌پیش و سپس کل گیلان حکومت کرد. او به دستور شاه طهماسب مذهب دوازده‌امامی را جایگزین زیدیه کرد، ولی وقتی شروع به ارتباط با عثمانیان کرد و خواست برای حمله به قزوین به شیروان و لاهیجان سرباز بفرستند، از چشم شاه افتاد. در این سال به دستور شاه طهماسب دستگیر و در قلعه قهقهه و قلعه استخر زندانی شد. در ۹۸۵ ه‍.ق در دورهٔ محمد خدابنده آزاد شد و دوباره به حکومت رسید. قوای شاه عباس برای استیلا بر ابریشم و موقعیت جغرافیایی ویژهٔ گیلان و نیز خاتمه دادن به حکومت خان احمد که به ارتباط با عثمانی‌ها ادامه داده بود در سال ۱۰۰۰ ه‍.ق به گیلان یورش بردند و خان احمد به شیروان گریخت. او بقیهٔ عمر خود را در استانبول و بغداد عثمانی گذراند و تلاش‌های بی‌ثمری برای بازگشتن به قدرت انجام داد. او در ۱۰۰۵ ه‍.ق در بغداد درگذشت و در نجف به خاک سپرده شد. خان احمد را سیاستمداری جاه‌طلب، زیرک، حادثه‌آفرین، انتقام‌جو، عیاش و خوش‌گذران و شاعری چیره‌دست و علاقه‌مند به موسیقی تصویر کرده‌اند.

۹

۱۰

۱۱

۱۲

۱۳

۱۴

۱۵

۱۶

۱۷

۱۸

۱۹

۲۰