خونبس
![]() | در درستی این مقاله اختلاف نظر وجود دارد. خواهشمندیم در روشنشدن اعتبار منابع مورد اختلاف کمک کنید. بحثهای مرتبط را میتوانید در صفحهٔ بحث ببینید. |
خونبَس یا به گفتهٔ اهالی محلی[چهکسانی؟] خینبس[نیازمند منبع] یکی از رسوم قومی است که برای جلوگیری از ادامهٔ جنگ و دعوا و پایاندادن به قتل و کشتار و اصلاح روابط خانوادهها به آن مبادرت میورزند.
زمینه[ویرایش]
همانند دیگر طوایف و اقوام، در بین بختیاریها نیز درگیریهایی رخ میداد که گاهی بسیار شدید بوده و منجر به کشتهشدن افرادی نیز میگردید. این کشتهشدن سبب کینهٔ بیشتر شده و خانوادهٔ مقتول برای انتقامگرفتن اقدام به قتل یکی از نزدیکان قاتل کرده و این قضیه برای مدت طولانی ادامه مییافت. برای جلوگیری از تداوم این کار، بزرگان طوایف دیگر جمع شده و سران دو طایفهای را که با هم اختلاف داشتند با هم آشتی میدادند. برای تحکیم حالت صلح، معمولاً دختر فرد قاتل یا یکی از بستگان نزدیک او را به عقد پسر مقتول درمیآوردند تا غائله پایان یابد. به این جهت به این نوع ازدواج خون بس میگفتند. این دختر در زندگی خود همیشه مورد آزار خانوادهٔ شوهرش قرار داشت و از کمترین حقوق معمول نیز، بیبهره بود به طوری که سرنوشت اینگونه زنان در بین بختیاریها به صورت ضربالمثل درآمدهاست. پس از پذیرش خون بس از جانب طرفین، نامهای هم نوشته میشد که دو طرف آن را تأیید میکردند.[۱]
آیینها[ویرایش]
شیوهٔ اجرای این رسم در میان طوایف و اقوام مختلف متفاوت است؛ در میان اعراب خوزستان، چهار زن به عنوان «دیه» به طایفه مقتول داده میشود؛ یک زن به خانوادهٔ مقتول و سه زن دیگر به بقیهٔ طایفه. در عشایر بختیاری و لر در ازای هر مقتول یک زن، بهعلاوهٔ زمین و گاه مقداری پول پرداخت میشود. در میان اعراب زنی که به عنوان خونبس میرود «فصیله» نام دارد که حق و حقوق چندانی ندارد؛ حق طلاق و شیربها ندارد و تنها از طرف شوهر برای او مهریهای تعیین میشود. در خونبس حتی ممکن است دختری که به خونبها میدهند حتی یکساله باشد و متعهد میشوند که وقتی به سن بلوغ رسید، او را به عقد خانوادهٔ مقتول درآورند.[۲]
در مراسم خونبس، قرآنی توسط ریشسفیدان وسط گذاشته و قاتل بخشیده میشد. خانواده قاتل نیز هدایایی برای خانواده مقتول میآوردند که با آیین خاصی این هدایا پذیرفته میشد.[۳]
گسترهٔ رواج[ویرایش]
اجرای این رسم تنها مختص به جغرافیا و فرهنگ مردم ساکن در استان کهگیلویه و بویراحمد نبود؛ خونبس در میان همهٔ اقوام و طوایف ساکن در جغرافیای ایران از مردم استانهای لرستان، سیستان و بلوچستان، چهارمحال و بختیاری، ایلام، کردستان، کرمانشاه، تا بخشهایی از فارس و بوشهر و گلستان و استان خوزستان رایج بود.[۴]
انتقادها[ویرایش]
خونبس به دلیل ازدواج اجباری که در آن اتفاق میافتاد امروزه منسوخ شده اما از طرف دیگر به دلیل جلوگیری از ادامه خونریزی اقدام کارسازی بودهاست.[۵] با این وجود، با توجه به رواج سنتها و شیوهٔ زندگی ایلیاتی و طایفهای در بخشهایی از این استان، هنوز این رسم هرچند بهندرت و کم اما در میان برخی طوایف اجرا میشود.[۶] با این وجود، برخی میگویند این رسم، سنتی ضدزن است.[۷]
از آن سو نیز برخی از «خونبس» به عنوان سنتی پسندیده یاد میکنند؛ به عنوان مثال، در «تارنمای موعظهٔ نقادانه حزبالله وابسته به ستاد مرکزی حزبالله» از خونبس به عنوان سنت اسلامی یادشده و این موارد به عنوان مزیات این رسم ذکر شدهاست: «رهیافت تربیت و اصلاح اسلامی به جای مجازات مجرم، اصلاح و تربیت مجرم به جای مجازات و نابودی مجرم، عفو مجرم توسط سنت خونبس به مثابهٔ نماد همبستگی دینی و محیطی، تجدید سنتهای حسنهٔ بومی، راهکار زیرکانهٔ شوراهای حل اختلاف منطقه، لیاقت و مدیریت روحانیت دستگاه قضایی منطقه و استفاده از مسجد بهعنوان مرکز اجتماعی»[۸]
پینوشت[ویرایش]
- ↑ خسروی، تاریخ و فرهنگ بختیاری، ، ج۲، ۴۰۲.
- ↑ ««خونبس» ثبت ملی میشود», روزنامهٔ شرق, ۱.
- ↑ ««خونبس» ثبت ملی میشود», روزنامهٔ شرق, ۱.
- ↑ ««خونبس» ثبت ملی میشود», روزنامهٔ شرق, ۱.
- ↑ ««خونبس» ثبت ملی میشود», روزنامهٔ شرق, ۱.
- ↑ ««خونبس» ثبت ملی میشود», روزنامهٔ شرق, ۱.
- ↑ ««خونبس» ثبت ملی میشود», روزنامهٔ شرق, ۱.
- ↑ ««خونبس» ثبت ملی میشود», روزنامهٔ شرق, ۱.
منابع[ویرایش]
- خسروی، عبدالعلی. تاریخ و فرهنگ بختیاری. ج. ۲. چاپ اول. اصفهان: نشر حجت، ۱۳۷۲.
- ««خونبس» ثبت ملی میشود». روزنامهٔ شرق، ش. ۱۵۸۸ (شنبه، ۷ امرداد ۱۳۹۱). بایگانیشده از نسخهٔ اصلی در ۷ امرداد ۱۳۹۱.