پرش به محتوا

حملات ۱۴۰۴ اسرائیل به ایران

بررسی‌شده
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
حملات ۱۴۰۴ اسرائیل به ایران
بخشی از جنگ ایران و اسرائیل
انفجارها در تهران
هدف عملیاتجنگ پیش‌دستانه
مکان
ایران
برنامه‌ریزاسرائیل
هدفافراد و مراکز کلیدی برنامه‌های موشکی و هسته‌ای ایران
اجرا۲۳ خرداد – ۳ تیر ۱۴۰۴
(۱۲ روز)
نیروی اجرایی
تلفات و صدماتبه ادعای ایران:
۶۱۰+ کشته
۲۲۲۲+ مجروح[۱]

از ۲۳ خرداد ۱۴۰۴، نیروی هوایی اسرائیل به چندین نقطه در سراسر ایران حملاتی انجام داد. این حملات با نام رمز عملیات شیر برخاسته[۳][الف][۴][۵] که توسط نیروهای دفاعی اسرائیل و موساد انجام شد، تأسیسات هسته‌ای، پایگاه‌های نظامی، مناطق مسکونی و منازل مقامات ارشد نظامی را هدف قرار داد. این عملیات موجب وارد آمدن خسارت به سایت‌های کلیدی هسته‌ای و کشته شدن چندین مقام ارشد سپاه پاسداران جمهوری اسلامی شد. همچنین حملاتی در مناطق مسکونی رخ داد که به گزارش دولت ایران[۶] و فعالان[۷] منجر به تلفات غیرنظامی شد. این حمله بزرگ‌ترین حمله به ایران از زمان جنگ ایران و عراق در دهه ۱۹۸۰ بود.[۸]

در طی این حملات، انفجارهایی در سراسر تهران از جمله در نزدیکی پایگاه‌های نظامی و محله‌هایی که فرماندهان ارشد در آن ساکن بودند گزارش شد. شاهدان عینی از شعله‌های عظیم و انفجارهای پیاپی خبر دادند.[۹] همچنین انفجارهایی در تأسیسات هسته‌ای نطنز در استان اصفهان از مهم‌ترین سایت‌های برنامه هسته‌ای ایران قرار دارد گزارش شد.[۱۰] سایت‌های هسته‌ای در خنداب، خرم‌آباد، همدان و تبریز نیز هدف قرار گرفتند.[۱۱] در این حملات، فرمانده قرارگاه مرکزی خاتم الانبیا، غلام‌علی رشید، فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، حسین سلامی، فرمانده هوافضای سپاه، امیرعلی حاجی‌زاده[۱۲][۱۳][۱۴][۱۵] و رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران، محمد باقری کشته شدند.[۱۶] دو شخصیت هسته‌ای به نام‌های فریدون عباسی و محمدمهدی طهرانچی نیز در این حملات به کشته شدند.[۱۷] در این حملات، علاوه بر نیروهای نظامی ایران، تعدادی از غیرنظامیان نیز کشته شدند.[۱۸] ساختمان‌هایی که مورد اصابت قرار گرفتند شامل سایت‌های هسته‌ای، تأسیسات نظامی و مناطق مسکونی بودند.[۱۹]

در ماه‌های منتهی به این حمله، ایران و ایالات متحده آمریکا در حال مذاکره برای توافق هسته‌ای جدیدی بودند؛ پس از آن‌که رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، در دوره نخست ریاست‌جمهوری خود، از برجام خارج شد. یک روز پیش از حمله، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) برای نخستین بار در ۲۰ سال گذشته، ایران را به دلیل عدم پایبندی به تعهدات هسته‌ای‌اش ناقض مقررات اعلام کرد.[۲۰] ایران در واکنش، از آغاز فعالیت یک سایت جدید غنی‌سازی و نصب سانتریفوژهای پیشرفته خبر داد.

از شامگاه ۱۳ ژوئن، ایران در پاسخ به حملات، مجموعه‌ای از موشک‌های بالستیک و پهپادها را به سوی اسرائیل پرتاب کرد.[۲۱] ایران همچنین تهدید کرد که در صورت ارائه کمک به اسرائیل، پایگاه‌های نظامی آمریکا، بریتانیا و فرانسه را هدف قرار خواهد داد.[۲۲]

در یک سخنرانی تلویزیونی، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، اظهار داشت که این حمله با هدف «مهار تهدید ایران برای بقای اسرائیل» از طریق هدف قرار دادن برنامه هسته‌ای ایران انجام شده است،[۲۳] برنامه‌ای که دولت ایران ادعا می‌کند صلح‌آمیز است.[۲۴] برخی گمانه‌زنی کردند که اسرائیل ممکن است همچنین به دنبال سرنگونی دولت ایران باشد.[۲۵][۲۶] حملات اسرائیل مورد تحسین برخی گروه‌های اپوزیسیون ایران[۲۷] و همچنین ترامپ قرار گرفت که از ایران خواست فوراً به توافق هسته‌ای تن دهد.[۲۸][۲۹] روسیه، چین و چندین کشور در خاورمیانه این حملات اسرائیل را محکوم کردند. اتحادیه اروپا به همراه کشورهای کلیدی اروپایی، ایران را به‌عنوان نیرویی بی‌ثبات‌کننده محکوم کردند،[۳۰] تأکید کردند که ایران هرگز نباید به سلاح هسته‌ای دست یابد، آن را «تهدیدی وجودی» خواندند و از هر دو طرف، اسرائیل و ایران، خواستند تنش‌ها را کاهش دهند.[۳۱][۳۲]

زمینه

[ویرایش]
همچنین ببینید: روابط اسرائیل و ایران، برنامه هسته‌ای ایران، حملات فروردین ۱۴۰۳ ایران به اسرائیل، حملات آبان ۱۴۰۳ اسرائیل به ایران، و جنگ نیابتی ایران و اسرائیل

روابط نزدیک ایران و اسرائیل پس از انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ به پایان رسید.[۳۳] این انقلاب، باعث جایگزینی دولت شاهنشاهی ایران که تا حدی متمایل به غرب بود، با جمهوری اسلامی تحت رهبری روح‌الله خمینی شد. خمینی اشغال سرزمین‌های فلسطینی توسط اسرائیل را محکوم می‌کرد.[۳۳] از سال ۱۳۵۸، رهبران ایران به دو جناح تقسیم شده‌اند: محافظه‌کاران (یا اصول‌گرایان) و اصلاح‌طلبان.[۳۴] برخی از رهبران اصول‌گرا بارها خواستار نابودی اسرائیل شده‌اند[۳۵][۳۶] و آن را حضور بیگانه و امپریالیستی در خاورمیانه خوانده‌اند.[۳۷][۳۸][۳۹] در مقابل، رهبران اصلاح‌طلب ایران بر ضرورت مصالحه با غرب تأکید داشته‌اند. رئیس‌جمهور کنونی ایران، مسعود پزشکیان، از جناح اصلاح‌طلب است.[۳۴] در سال ۱۳۶۱، هنگامی که اسرائیل به لبنان حمله کرد، ایران به تشکیل حزب‌الله برای مقابله با اشغال اسرائیل کمک کرد.[۴۰] تهران همواره از حقوق مردم فلسطین حمایت کرده[۴۱] و به گروه‌های شبه‌نظامی فلسطینی مانند حماس کمک رسانده است. این گروه‌ها به همراه چند گروه دیگر، محور مقاومت را تشکیل می‌دهند. ایران و اسرائیل مدت‌هاست که علیه یکدیگر جنگ نیابتی را دنبال می‌کنند.[۴۲][۳۷]

اسرائیل برنامه هسته‌ای ایران را تهدیدی استراتژیک می‌داند، هرچند خود دارای تسلیحات هسته‌ای است.[۴۳] اسرائیل استدلال می‌کند که در صورت غیرصلح‌آمیز شدن برنامه هسته‌ای ایران، حق اقدام نظامی علیه آن را دارد.[۳۳][۳۷] در اواسط دههٔ ابتدایی ۲۰۰۰، آمریکا و اسرائیل در عملیات بازی‌های المپیک در تأسیسات هسته‌ای ایران خرابکاری‌هایی به وجود آوردند.[۴۴] ترور پنج دانشمند هسته‌ای ایران در تهران از سال ۱۳۸۹ معمولاً به اسرائیل نسبت داده می‌شود.[۳۷]

برنامه هسته‌ای ایران

[ویرایش]
اطلاعات بیشتر: ایران و سلاح‌های کشتار جمعی و برنامه هسته‌ای ایران

در سال ۱۳۹۴، ایران با برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) موافقت کرد که توسط رئیس‌جمهور وقت آمریکا، باراک اوباما با شورای امنیت سازمان ملل و آلمان برای محدود کردن توسعه برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز ایران به امضا رسید.[۴۵] در سال ۱۳۹۷، رئیس‌جمهور آمریکا دونالد ترامپ در دورهٔ اول ریاست‌جمهوری خود، مشارکت کشورش در این توافقنامه را به حالت تعلیق درآورده و تحریم‌های اقتصادی علیه ایران را از سر گرفت، علیرغم گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی[و ۱] که تأیید می‌کرد ایران به تعهدات خود پایبند بوده است.[۴۵] ایران در واکنش به خروج آمریکا از برجام، به تدریج غنی‌سازی اورانیوم خود را افزایش داد.[۴۶] در سال ۱۳۹۸، آمریکا سپهبد قاسم سلیمانی را ترور کرد؛ در پاسخ، ایران اعلام کرد که دیگر به محدودیت‌های غنی‌سازی برجام پایبند نخواهد بود[۴۷] و تا سال ۱۴۰۰، اورانیوم را تا خلوص ۶۰٪ غنی‌سازی کرد که نزدیک به اورانیوم مورد استفاده در تسلیحات هسته‌ای است.[۴۵] در اردیبهشت ۱۴۰۴، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارش داد که ایران ۴۰۹ کیلوگرم اورانیوم با خلوص ۶۰٪ جمع‌آوری کرده است.[۴۵] یک روز قبل از حملات اسرائیل، آژانس برای اولین بار در ۲۰ سال گذشته ایران را به عدم پایبندی به تعهدات هسته‌ای متهم کرد. در واکنش، ایران اعلام کرد که یک تأسیسات جدید غنی‌سازی هسته‌ای (سومین مورد) را تحت نظارت آژانس راه‌اندازی خواهد کرد.[۴۸][۴۹]

تحلیلگران هشدار می‌دهند که این فعالیت‌ها بسیار فراتر از هر هدف غیرنظامی قابل باور است.[۵۰] برآوردها نشان می‌دهد که ایران می‌تواند اورانیوم با درجه تسلیحاتی کافی برای یک بمب هسته‌ای ظرف یک هفته تولید کند و ظرف یک ماه به اندازه کافی برای هفت بمب انباشت کند، که باعث ترس از کوتاه شدن چشمگیر زمان گریز هسته‌ای[ب] است.[۵۱][۵۲]

ایران تأکید دارد که به دنبال توسعهٔ سلاح هسته‌ای نیست و خامنه‌ای، رهبر ایران، فتوایی صادر کرده که سلاح‌های هسته‌ای را غیراخلاقی می‌داند.[۵۳][۵۴] منابع غربی می‌گویند که ایران در دهه ۱۳۷۰ برنامه‌ای را به نام پروژه آماد برای ساخت سلاح هسته‌ای دنبال می‌کرد، اما ایران این موضوع را رد کرده است. بر اساس اطلاعات آمریکایی، ایران این برنامه را تا سال ۱۳۸۲ متوقف کرده است.[۵۵] طبق گزارش‌های آژانس و جامعه اطلاعاتی آمریکا، ایران از سال ۱۳۸۸ هیچ برنامه‌ای برای توسعه سلاح هسته‌ای دنبال نکرده است.[۴۶][۴۸]

درگیری مستقیم ایران و اسرائیل

[ویرایش]

پس از حملات ۷ اکتبر ۲۰۲۳ حماس به اسرائیل، اسرائیل با هدف تغییر توازن منطقه‌ای، محور مقاومت را هدف قرار داد و در درگیری‌های غزه و تهاجم ۲۰۲۴ به لبنان درگیر شد. حزب‌الله تلفات سنگینی متحمل شد و با مخالفت داخلی روبرو شد، حماس به شدت تضعیف شد و سوریه پس از سقوط رژیم اسد، روابط خود را با ایران قطع کرد.[۵۶][۵۷] تا اواسط ۲۰۲۵، تنها حوثی‌ها و برخی از گروه‌های شبه‌نظامی عراقی، البته با توانایی‌های کاهش‌یافته، فعال باقی ماندند.[۵۶][۵۸]

اگرچه ایران و اسرائیل مدت‌هاست که با یکدیگر درگیری نیابتی داشته‌اند، اما سال ۲۰۲۴ اولین بار بود که هر دو به طور علنی و مستقیم به یکدیگر حمله کردند.[۵۹] در ۱۲ فروردین ۱۴۰۳، یک حمله هوایی اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق منجر به کشته شدن چندین افسر ایرانی شد.[۶۰] در پاسخ به این اقدام، ایران در فروردین ۱۴۰۳ به اسرائیل حمله کرد و اسرائیل در همان ماه به ایران حمله متقابل انجام داد.[۵۹] در تیر ۱۴۰۳، اسرائیل اسماعیل هنیه، رهبر حماس، را در تهران ترور کرد.[۵۹] در مهر ۱۴۰۳، ایران به اسرائیل حمله کرد و اسرائیل نیز به ایران حمله کرد.[۵۹]

مذاکرات ایران و آمریکا در ۲۰۲۵

[ویرایش]

در اسفند ۱۴۰۳، مدیر اطلاعات ملی آمریکا، تولسی گابارد، گفت که آژانس‌های آمریکایی معتقدند «ایران در حال ساخت سلاح هسته‌ای نیست و علی خامنه‌ای، رهبر ایران، برنامه سلاح هسته‌ای را که در سال ۱۳۸۲ متوقف کرده بود، مجدداً از سر نگرفته است».[۶۱]

در فروردین ۱۴۰۴، رئیس‌جمهور آمریکا دونالد ترامپ از مذاکرات بین آمریکا و ایران در مورد برنامه هسته‌ای ایران خبر داد. کاخ سفید اعلام کرد که ایران دو ماه فرصت دارد تا به توافق برسد؛ این مهلت دوماهه یک روز قبل از حملات اسرائیل به پایان رسید.[۶۲]

پیش‌زمینه‌های فوری و لحظه‌ای

[ویرایش]

در ۲۲ خرداد ۱۴۰۴، شبکه خبری اِی‌بی‌سی گزارش داد که اسرائیل در حال بررسی اقدام نظامی علیه ایران است.[۶۳] چند ساعت بعد، مقام‌های آمریکایی از طریق سی‌بی‌اس نیوز مطلع شدند که اسرائیل برای آغاز عملیات علیه ایران «کاملاً آماده» است. دولت ترامپ ظاهراً گزینه‌هایی را برای حمایت از اسرائیل بدون رهبری عملیات در نظر گرفته بوده است.[۶۴] روز بعد، سفارت آمریکا در اورشلیم حرکت کارکنان خود را محدود کرد، اگرچه مایک هاکبی، سفیر آمریکا در اسرائیل، گفت بعید است اسرائیل بدون تأیید دولت ترامپ به ایران حمله کند.[۶۵] پیش از شروع حملات هوایی، اسرائیل به دولت ترامپ گفت که بدون اطلاع قبلی آمریکا حمله نخواهد کرد.[۶۶] رئیس‌جمهور آمریکا ترامپ در آستانه حملات با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، صحبت کرد و بعداً اعتراف کرد که از قبل از برنامه‌های اسرائیل مطلع بوده است.[۶۷] مقامات وزارت خارجه و دفاع بریتانیا نیز از قصد اسرائیل برای حمله به ایران مطلع بودند، اما اینکه آیا اسرائیل به آنها اطلاع داده یا خیر، به طور رسمی تأیید نشده است.[۶۸][۶۹] بر اساس گفته دو مقام اسرائیلی، دولت اسرائیل از دولت ترامپ خواسته بود که در آستانه حملات به ایران به آنها بپیوندد و کمک کند.[۷۰] برخی از شخصیت‌های کلیدی راست‌گرا، از جمله برخی از متحدان ترامپ، حملات اسرائیل را زیر سؤال بردند و از خطر جنگ آمریکا با ایران هشدار دادند.[۷۱]

در هفته‌های منتهی به حملات اسرائیل به ایران، دولت اسرائیل با فشارهای بین‌المللی به دلیل خطر قحطی در غزه و کشتار غیرنظامیان مواجه شد.[۷۲] حتی نزدیک‌ترین متحدان اسرائیل در اروپا نیز از قحطی در غزه انتقاد کرده بودند و اتحادیه اروپا اعلام کرده بود که قرارداد تجارت آزاد با اسرائیل را بازنگری خواهد کرد.[۷۲] کارشناسان سیاسی و روزنامه‌نگارانی مانند خاویر ابوعید،[۷۲] تامارا دیویسون[۷۳] و کیومرث صمدی[۷۴] اظهار داشتند که حمله به ایران باعث انحراف توجه از اقدامات اسرائیل در غزه شده است. نسرین مالک گفت این حمله تلاشی از سوی اسرائیل بود تا اروپایی‌هایی را که از اقدامات اسرائیل در غزه بیگانه شده بودند، دوباره به سمت خود جلب کند.[۷۵] روابط اسرائیل با ایران عامل وحدت‌بخش بین اسرائیلی‌های چپ‌گرا و راست‌گرا بود.[۷۴] روز قبل از حمله به ایران، اسرائیل زیرساخت‌های ارتباطی غزه را نابود کرد و ارتباطات غزه با جهان خارج را قطع کرد.[۷۶]

انتخاب نام عملیات

[ویرایش]

بر اساس گفته برت مک‌گرک، مقام سابق سیاست خاورمیانه آمریکا، نام عملیات «شیر خیزان» (به عبری: מבצע עם כלביא، Mivtza Am kelavi، به معنای 'عملیات ملت مانند شیر') به احیای نشان شیر و خورشید اشاره دارد که تا انقلاب ۱۳۵۷ نماد ایران بود.[۷۷][۷۸] روزنامه جروزالم پست گزارش داد که نام عملیات از کتاب اعداد در کتاب مقدس گرفته شده است:[۷۹]

«اینک قومی همچون شیر ماده برمی‌خیزد و چون شیر نر خویشتن را برپا می‌دارد.»
— اعداد ۲۳:۲۴

تصمیم نهایی

[ویرایش]

در سخنرانی اعلام حمله اسرائیل، نتانیاهو گفت: «برای دهه‌ها، رهبران تهران آشکارا خواستار نابودی اسرائیل بوده‌اند. آنها این سخنان نسل‌کُشانه را با برنامهٔ تسلیحات هسته‌ای همراه کرده‌اند.»[۸۰] نتانیاهو گفت اسرائیل حمله کرد زیرا «اگر ایران متوقف نشود، می‌تواند در مدت بسیار کوتاهی سلاح هسته‌ای تولید کند. ممکن است یک سال یا حتی چند ماه کمتر از یک سال طول بکشد.»[۸۱] بنابراین، نتانیاهو آغاز عملیات «شیر برخواسته» را اعلام کرد، یک اقدام نظامی که تأسیسات اصلی غنی‌سازی ایران در نطنز، دانشمندان هسته‌ای و بخش‌هایی از برنامه موشکی بالستیک ایران را هدف قرار می‌داد. او اعلام کرد که این عملیات «به تعداد روزهای لازم ادامه خواهد یافت». نتانیاهو تلاش‌های هسته‌ای ایران را «خطری آشکار و حاضر برای بقای اسرائیل» توصیف کرد و تأکید کرد که با این اقدام «از همسایگان عرب خود نیز [در برابر تجاوز ایران] دفاع می‌کنیم».[۸۲]

نخست‌وزیر اسرائیل در سخنرانی پس از حمله اعلام کرد که جنگ اسرائیل با دولت ایران است و نه با مردم ایران.[۸۳] نتانیاهو در جریان این رویدادها، کابینه امنیتی را تشکیل داد.[۸۴]

حملات

[ویرایش]
اطلاعات بیشتر: جنگ ایران و اسرائیل § حملات توسط اسرائیل
حمله هوایی به تهران

فهرست برخی از اهداف مورد حمله

[ویرایش]
شهر / منطقه مکان‌ها
اهداف نظامی و فرماندهی فرمانده کل سپاه پاسداران، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، جانشین و فرماندهان سپاه و بخش اطلاعات سپاه (خیابان صابونچی تهران) و نیروی موشکی، مقرهای فرماندهی سپاه پاسداران و نیروی قدس، ستاد کل سپاه پاسداران، ستاد نیروی قدس و بسیج، فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، ساختمان پلیس فتا، قرارگاه ثارلله، کامرانیه (محل اقامت علی شمخانی)، لویزان در تهران
زیرساخت‌های دفاع هوایی و موشکی خطوط پدافند هوایی و رادارهای نظامی: مرکز فرماندهی راداری غدیر در غرب تهران، سایت راداری سوباشی همدان (از مهم‌ترین سایتهای راداری ایران)، سایت و پایگاه‌های موشکی شاهرود / سامانه‌های برداشت و پرتاب موشک سطح‌به‌سطح: تأسیسات موشکی شهاب، دزفول، سجیل در کرمانشاه، تبریز، اصفهان و اطراف تهران / پایگاه‌ها و باندهای پروازی: پایگاه‌های هوایی دزفول، همدان، مشهد، تبریز، مهرآباد تهران و چند پایگاه دیگر و هدف قراردادن باندها و جنگده‌های نیروی هوایی ایران
اهداف فناوری و صنعتی نظامی صنایع الکترونیک شیراز و تجهیزات راداری، کارخانه هسا (هواپیماسازی) و PANHA (هجومی پشتیبانی بالگرد) در تهران، کارخانه مهمات‌سازی در اصفهان
تأسیسات هسته‌ای و مرتبط تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم: تأسیسات هسته‌ای نطنز در اصفهان، سایت زیرزمینی فردو در قم، مرکز تحقیقات هسته‌ای اصفهان، تأسیسات آب سنگین در اراک

سعادت‌آباد میدان کتاب مجتمع اساتید سرو (محل اقامتمحمد مهدی طهرانچی)

اهداف غیرنظامی و نمادین محله‌های مسکونی و ساختمان‌های غیرنظامی: برج مسکونی ۱۴ طبقه نزدیک میدان نوبنیاد، برج One Holding در شمال تهران، زندان اوین در شمال تهران، سازمان صداوسیما (ساختمان شیشه‌ای)
زیرساخت‌های انرژی مخازن سوخت و پالایشگاه‌ها: انبار نفت شَهران (شمال تهران)، پالایشگاه شهرری (جنوب تهران)
سایر اهداف در تهران قیطریه، نیاوران، میدان قدس تجریش، شهرک شهید محلاتی، نوبنیاد(شهرک شهید چمران)، نارمک، اندرزگو، ستارخان (مجتمع ارکید)، شهرک شهید دقایقی، ازگل، شهرآرا، مرزداران، اطراف دریاچه چیتگر
سایر شهرها و مکان‌های حساس خنداب، همدان، قصر شیرین، پیرانشهر، ایلام، زرندیه، خمین، بروجرد، خرم‌آباد (کارخانه فردا موتورز)،[۸۵] اهواز، دزفول، اندیمشک، آبادان، کرمانشاه، کنگاور، گرمدره، فردیس، نظرآباد، مهرشهر،[۸۶] ماهدشت، قم

تلفات و خسارات

[ویرایش]

خسارات وارده به ایران

[ویرایش]

کشته‌های ایرانی

[ویرایش]
همچنین ببینید: ترور شخصیت‌های هسته‌ای ایران و ترورهای هدفمند اسرائیل

گزارش‌هایی از کشته شدن فرماندهان ارشد ایرانی منتشر شده است. ارتش اسرائیل اعلام کرد که رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، سرلشکر محمد باقری در این حملات کشته شده است. در ابتدا این ادعا از سوی رسانه دولتی ایرنا تکذیب شد،[۸۷] اما از سوی خبرگزاری فارس تأیید گردید.[۸۸]

در همین حال، رسانه دولتی ایران از کشته شدن فرمانده کل سپاه حسین سلامی خبر داد،[۸۹] که این خبر بعداً از سوی سپاه پاسداران نیز تأیید شد.[۹۰] همچنین گزارش شد که غلامعلی رشید، فرمانده قرارگاه مرکزی خاتم الانبیا،[۹۱] نیز کشته شده است.[۹۲]

به گزارش رسانه‌های دولتی ایران، دانشمندان هسته‌ای فریدون عباسی، رئیس سابق سازمان انرژی اتمی ایران و محمدمهدی طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد نیز کشته شده‌اند.[۹۳] خبرگزاری تسنیم در ادامه اعلام کرد که چهار دانشمند دیگر نیز به نام‌های عبدالحمید مینوچهر، احمدرضا ذوالفقاری، سید امیرحسین فقهی و اکبر مطلبی‌زاده کشته شده‌اند.[۹۴]

طبق گزارش رسانه‌های داخلی ایران، غیرنظامیان از جمله زنان و کودکان نیز در میان کشته‌شدگان هستند.[۹۵]فقط در یک حمله به هدفی در منطقه شرق میدان قدس (محدودهٔ تجریش) تهران ۱۲ نفر از جمله یک زن باردار کشته و بیش از ۵۹ نفر مجروح شدند.[۹۶][۹۷]

نام سمت
محمد باقری رئیس ستاد کل نیروهای مسلح
غلامعلی رشید فرمانده قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیا
علی شادمانی فرمانده قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیا
حسین سلامی فرمانده کل سپاه پاسداران
امیرعلی حاجی‌زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران
محمد کاظمی[۹۸] رئیس سازمان اطلاعات سپاه پاسداران
حسن محقق[۹۸] جانشین رئیس سازمان اطلاعات سپاه پاسداران
محسن باقری[۹۸] نظامی اطلاعات سپاه پاسداران
مهدی ربانی[۹۹] معاون عملیات ستاد کل نیروهای مسلح
غلامرضا محرابی[۱۰۰] معاون اطلاعات و امنیت ستاد کل نیروهای مسلح
داود شیخیان[۱۰۱] فرمانده پدافند هوایی نیروی هوافضای سپاه پاسداران
خسرو حسنی[۱۰۲] جانشین اطلاعات نیروی هوافضای سپاه
محمود باقری[۱۰۳] نظامی نیروی هوافضای سپاه
محمدباقر طاهرپور[۱۰۳] نظامی نیروی هوافضای سپاه
منصور صفرپور[۱۰۳] نظامی نیروی هوافضای سپاه
مسعود طیب[۱۰۳] نظامی نیروی هوافضای سپاه
جواد جورسرا[۱۰۳] نظامی نیروی هوافضای سپاه
محمد آقاجعفر[۱۰۳] نظامی نیروی هوافضای سپاه
فریدون عباسی[۱۰۴] دانشمند هسته‌ای، سردار اسبق نظامی و نماینده مجلس
محمد مهدی طهرانچی[۱۰۴] رئیس دانشگاه آزاد و دانشمند هسته‌ای
عبدالحمید مینوچهر[۱۰۵] دانشمند هسته‌ای
احمدرضا ذوالفقاری[۱۰۶] دانشمند هسته‌ای
سید امیرحسین فقهی[۱۰۶][۱۰۵] دانشمند هسته‌ای
اکبر مطلبی‌زاده[۱۰۷] دانشمند هسته‌ای
علی بکایی کریمی[۱۰۴] دانشمند هسته‌ای
منصور عسگری[۱۰۴] دانشمند هسته‌ای
سعید برجی[۱۰۴] دانشمند هسته‌ای
علی باکویی[۱۰۸] دانشمند هسته‌ای

دیگر کشته‌شدگان

[ویرایش]
حمله اسرائیل به ساختمان شیشه‌ای صدا و سیما

در جریان حملات اسرائیل به اهدافی در داخل ایران که از بامداد جمعه ۲۳ خرداد شروع شد، شماری از شهروندان غیرنظامی ایران کشته شدند. علی هاتفی، عضو حزب ندای ایرانیان، پرنیا عباسی، شاعر، همراه با اعضای خانواده‌اش، امیرعلی امینی، تکواندوکار نوجوان، سینا سلیمانی، فعال بازار بورس، فرشته باقری، روزنامه‌نگار و فرزند محمد باقری، رئیسِ کشته‌شدهٔ ستاد کل نیروهای مسلح، مهدی پولادوند، سوارکار و سه عضو خانواده‌اش، دختر مسعود شمس‌بخش، قائم‌مقام وزیر علوم ایران، پارسا منصور، بازیکن پدل، نیلوفر قلعه‌وند، مربی پیلاتس و همسر مهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی،[۱۰۹] مجید تجن جاری، متخصص هوش مصنوعی و رئیس کمیسیون هوش مصنوعی خانه صمت جوانان ایران،[۱۱۰] وحید خسروداد، ورزشکار کیک‌بوکسینگ،[۱۱۱] منصوره حاجی سالم، همسر ایثار طباطبایی قمشه دانشمند هسته ای،[۱۱۲] یاسمین باکوئی، دانشجوی کارشناسی ارشد به همراه پدر، مادر و برادر کوچکش،[۱۱۳] علی مختاری حسن‌آبادی، دانشجوی رشته روان‌شناسی،[۱۱۴] طاهر آیت اللهی کارشناس علوم آزمایشگاهی دانشگاه علوم پزشکی ایران[۱۱۵] از جمله افراد غیرنظامی هستند که در حملات اسرائیل کشته شدند.

در محله نارمک تهران، دست‌کم پنج غیرنظامی جان خود را از دست دادند.[۱۱۶] همچنین به گزارش خبرگزاری ایلنا در حمله به شهرک شهید چمران در حوالی میدان نوبنیاد، بیش از ۵۰ نفر زخمی شدند که ۳۵ تن از آنان را زنان و کودکان تشکیل می‌دهند.[۱۱۷] به گزارش خبرگزاری ایرنا، در مرز خسروی کرمانشاه ساختمان‌های غیرنظامی بهزیستی و ستاد اربعین هدف قرار گرفت که یک کشته و ۲۴ زخمی برجای گذاشت[۱۱۸][۱۱۹] و در تبریز نیز مدیرکل مدیریت بحران استان از جان‌باختن دو نفر و مجروح شدن شش نفر در پی حملات اسرائیل خبر داد.[۱۲۰]

پیامدها

[ویرایش]

خبرگزاری تسنیم گزارش داد که مقامات ایرانی پروازها در فرودگاه بین‌المللی امام خمینی را تعلیق کردند، هرچند که خود فرودگاه به طور مستقیم تحت تأثیر حملات قرار نگرفته بود.[۱۲۱][۱۲۲] به همین دلیل، پروازهای بازگشت حج از عربستان سعودی لغو شدند.[۱۲۳] پروازها از فرودگاه‌های اسرائیل نیز به حالت تعلیق درآمدند[۱۲۴] و همچنین عراق[۱۲۵] و اردن حریم هوایی خود را بستند.[۱۲۶] چین به شهروندان خود در ایران توصیه کرد که هوشیار باشند.[۱۲۷] اداره پلیس نیویورک سیتی اعلام کرد که «نیروهای بیشتری» را برای تأمین امنیت سایت‌های یهودی و اسرائیلی در شهر نیویورک مستقر می‌کند.[۱۲۸]

به دلیل وضعیت اضطراری در پی حمله اسرائیل به ایران، مقامات بستن آزادراه قم-اصفهان تا اطلاع ثانوی را اعلام کردند.[۱۲۹][۱۳۰][۱۳۱][۱۳۲]همچنین، ستاد ملی مدیریت شرایط اضطراری جمعیت هلال‌احمر به مردم ایران توصیه کرد که بدون ضرورت از خانه خارج نشوند.[۱۳۳]

اقتصادی

[ویرایش]

حملات علیه ایران در ۱۳ ژوئن باعث افزایش ۷ درصدی قیمت نفت شد که بعداً به ۱۱ درصد رسید و به بالاترین سطح در یک ماه گذشته رسید.[۱۳۴][۱۳۵] ارزش دلار آمریکا افزایش یافت، بیت‌کوین به ۱۰۳٬۰۰۰ دلار کاهش یافت و قیمت طلا بیش از ۱ درصد رشد کرد.[۱۳۶][۱۳۷] بازار جهانی معاملات آتی سهام سقوط کرد؛ معاملات آتی داو ۶۰۰ امتیاز از دست داد.[۱۳۸][۱۳۹] سهام شرکت‌های هواپیمایی بین‌المللی پس از حمله به شدت کاهش یافت. سهام لوفت‌هانزا ۵ درصد و سهام ایر فرانس، کاال‌ام و ایزی‌جت ۳ تا ۴ درصد افت کرد. گزارش‌ها حاکی از آن است که شرکت‌های هواپیمایی پروازهای خود را بر فراز حریم هوایی اسرائیل، ایران، عراق و اردن متوقف کردند و برخی پروازها منحرف یا لغو شدند.[۱۴۰] نیویورک تایمز گزارش داد که ایرانی‌ها برای سوخت در صف ایستاده و مواد غذایی اساسی را ذخیره می‌کنند.[۱۴۱]

با وجود آغاز حملات، شاخص‌های بورس اسرائیل (TA35، TA90) در اولین روز معاملات در طول درگیری افزایش یافت.[۶] در ۱۶ ژوئن، ارزش شِکِل اسرائیل ۳٫۶ درصد جهش کرد و به بالاترین سطح خود از ۹ اکتبر ۲۰۲۳ رسید.[۱۴۲]

دیپلماسی

[ویرایش]

جلسه شورای امنیت سازمان ملل در ۱۳ ژوئن با بیانیه‌های سفیران ایران و اسرائیل به پایان رسید. سفیر ایران، امیرسعید ایروانی، حملات اسرائیل را اعلام جنگ خواند و اسرائیل را به تجاوز عمدی و نقض منشور سازمان ملل متهم کرد. سفیر اسرائیل، دنی دانون، این حملات را «حفظ بقای دولت اسرائیل» توصیف کرد، مدعی شد که ناشی از شکست دیپلماسی است و اظهار داشت که برای به رسمیت شناختن ناکامی جامعه جهانی در توقف برنامه هسته‌ای ایران آمده است.[۱۴۳] پس از این حمله، مذاکرات دیپلماتیک دربارهٔ انرژی هسته‌ای بین آمریکا و ایران که قرار بود در عمان برگزار شود، به‌طور نامعین به تعویق افتاد.[۱۴۴][۱۴۵]

در ۱۵ ژوئن، رئیس‌جمهور قبرس، نیکوس کریستودولیدس، اعلام کرد که پیامی از رئیس‌جمهور ایران، مسعود پزشکیان، دریافت کرده که این پیام خطاب به دولت اسرائیل است. او قصد دارد محتوای این پیام را در یک تماس تلفنی برنامه‌ریزی‌شده با نتانیاهو مطرح کند.[۱۴۶] در همان روز، رسانه‌های اسرائیلی گزارش دادند که ایران از دولت‌های قطر و عمان خواسته با ایالات متحده تماس بگیرند تا خواستار توقف حملات اسرائیل شوند.[۱۴۷] رئیس‌جمهور ترامپ اعلام کرد که «تماس‌ها و جلسات متعددی» برای میانجی‌گری آتش‌بس در جریان است که انتظار می‌رود به‌زودی برقرار شود و افزود که انتظار دارد به‌زودی توافقی حاصل شود.[۱۴۸] در ۱۶ ژوئن، وزارت امور خارجه ایران گزارش داد که مجلس شورای اسلامی ایران پیشنهادی برای خروج از معاهده منع گسترش تسلیحات هسته‌ای (NPT) را آغاز کرده، اما تأکید کرد که ایران قصدی برای پیگیری تسلیحات هسته‌ای ندارد.[۱۴۹]

پیامدها در اسرائیل

[ویرایش]

پس از حملات اسرائیل به ایران، اسرائیل وضعیت هشدار حداکثری اعلام کرد و ارتش اسرائیل از غیرنظامیان خواست در پناهگاه‌ها بمانند تا در انتظار حملات بعدی باشند.[۱۵۰] تجمعات عمومی ممنوع، مدارس تعطیل و پروازها در فرودگاه اصلی اسرائیل به‌عنوان اقدامات احتیاطی لغو شدند.[۱۵۱][۱۵۲]

ایران تهدید کرده است که در صورت کمک آمریکا، بریتانیا و فرانسه به اسرائیل در مقابله با حملاتش، پایگاه‌ها و کشتی‌های این کشورها در منطقه را هدف قرار خواهد داد.[۱۵۳]

تأثیر بر زیرساخت‌های غیرنظامی

[ویرایش]
ساختمان مسکونی استاید سرو محل اقامت محمد مهدی طهرانچی در سعادت آباد تهران از اولین اهداف مورد حمله که در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵ مورد اصابت موشک قرار گرفت

پس از حملات هوایی اسرائیل به تأسیسات نظامی و هسته‌ای ایران در ژوئن ۲۰۲۵، قطعی گسترده اینترنت در شهرهای بزرگ ایران از جمله تهران، اصفهان و شیراز گزارش شد. این قطعی‌ها به دلیل آسیب به زیرساخت‌ها و محدودیت‌های عمدی دولت برای کنترل انتشار اطلاعات بود.[۱۵۴][۱۵۵] به گفتهٔ فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت، کاهش سرعت اینترنت به‌شکل موقت اجرا شده و برای دفع حملات سایبری بود.[۱۵۶] در پاسخ به این قطعی‌ها، شرکت اسپیس‌اکس متعلق به ایلان ماسک، خدمات اینترنت ماهواره‌ای استارلینک را برای ایران فعال کرد. این اقدام با هدف ارائه دسترسی بدون سانسور به اینترنت برای غیرنظامیان ایرانی در طول درگیری انجام شد. گزارش‌ها حاکی از آن است که ترمینال‌های استارلینک، که از اواخر سال ۲۰۲۲ به‌صورت مخفیانه وارد ایران شده بودند، توسط روزنامه‌نگاران، فعالان و افراد آشنا به فناوری برای دور زدن سانسور دولتی استفاده شدند.[۱۵۷]

واکنش‌ها

[ویرایش]

داخلی

[ویرایش]

دولت ایران محدودیت‌هایی در دسترسی به اینترنت اعمال کرد.[۱۵۸][۱۵۹] پس از حمله، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اعلام کرد که محدودیت‌هایی بر اینترنت تا پایان وضعیت اضطراری در کشور اعمال خواهد شد.[۱۶۰][۱۶۱] به گفته روزنامه‌نگار ثمانه قدرخان از ایران‌وایر، حکومت اینترنت را محدود می‌کند تا از رسیدن تصاویر صف‌های نان، پمپ بنزین و کمبود غذا به خارج جلوگیری کند و بحران داخلی را از جهان پنهان کند.[۱۶۲] در پاسخ به محدودیت اینترنت توسط حکومت، ایلان ماسک، مالک شرکت استارلینک، فعال بودن خدمات اینترنت شرکت استارلینک برای مردم ایران را اعلام کرد.[۱۶۳][۱۶۴][۱۶۵]

سخنگوی سازمان هواپیمایی ایران اعلام کرد که پروازهای داخلی و خارجی ایران لغو و آسمان ایران تا اطلاع ثانوی بسته شده است. ویدئوهای منتشر شده در فضای مجازی نشان می‌داد هواپیماهای مسافربری همچنان در حال ترک فرودگاه مهرآباد هستند به گفته رسانه‌های داخلی، دلیل پرواز هواپیماهای مسافربری، انتقال آنان به مکان‌های امن و دور از دسترس اسرائیل است.[۱۶۶]

سخنگوی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، ابوالفضل شکارچی، وعدهٔ انتقام از اسرائیل و ایالات متحده را داد.[۱۶۷] سید علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، پس از حملات بیانیه‌ای صادر کرد و این حملات را «جنایت» خواند و هشدار داد که «رژیم صهیونیستی سرنوشتی تلخ و دردناک برای خود رقم زده است، نیروهای مسلح رژیم رذل صهیونی را بیچاره خواهند کرد».[۱۶۸] وزارت امور خارجه اعلام کرد که ایران طبق منشور سازمان ملل حق «قانونی و مشروع» برای پاسخ‌گویی به حملات اسرائیل را دارد و همچنین ایالات متحده را مسئول «آثار و پیامدهای خطرناک ماجراجویی رژیم صهیونیستی» دانست.[۱۶۹]

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اعلام کرد که حتی پس از کشته شدن فرمانده‌اش، حسین سلامی، آمادهٔ پاسخ‌گویی است.[۸۷] نماینده مجلس، علاءالدین بروجردی، اعلام کرد که «ایران در دور ششم مذاکرات هسته‌ای با ایالات متحده در [۱۵ ژوئن] و تا اطلاع ثانوی شرکت نخواهد کرد.»[۱۷۰]

رئیس‌جمهور پیشین، سید محمد خاتمی، این «عمل جنایتکارانه» را محکوم کرد و خواستار آن شد که سازمان ملل باید «در صف مقدم» تلاش‌ها برای «جلوگیری از فجایع بیشتر از طریق محکومیت جدی و جامع اسرائیل» باشد.[۱۷۱]

معترضان در قم خواستار انتقام‌گیری شدند.[۱۷۱]

نتانیاهو اعلام کرد که «نشانه‌هایی داریم که رهبران ارشد رژیم ایران در حال جمع کردن وسایل خود هستند» و افزود که آنها احساس کرده‌اند چه چیزی در راه است.[۱۷۲] گزارش‌های سایت ردیابی پرواز «فلایت‌رادار» ویدیوهایی که به ایران اینترنشنال[منبع بهتری نیاز است] ارسال شده، اوضاع غیرعادی در حوالی فرودگاه مهرآباد تهران را پس از حمله اسرائیل نشان می‌دهند، جایی که شهروندان می‌گویند هیچ پروازی فرود نمی‌آید و هواپیماها با فاصله‌های کوتاه پشت سر هم فرودگاه را ترک می‌کنند.[۱۷۳][۱۷۴] علاوه بر این، ایران اینترنشنال گزارش داد که علی‌اصغر حجازی، قائم‌مقام دفتر خامنه‌ای، با روسیه برای خروج خود و خانواده‌اش از کشور مذاکره می‌کند و چندین مقام ارشد دیگر نیز پیشنهادهای مشابهی از مسکو برای تخلیه از طریق کریدور امن دریافت کرده‌اند.[۱۷۵]

بلافاصله پس از حملات، ساکنان تهران به‌صورت گسترده شروع به ترک شهر کردند، به‌ویژه به‌سوی استان‌های شمالی مانند استان مازندران، استان گیلان و استان البرز. این روند پس از هشدارهای رسمی ارتش اسرائیل در ۲۵ خرداد (۱۵ ژوئن میلادی)، مبنی بر لزوم تخلیهٔ مناطق نزدیک به تأسیسات نظامی، سرعت گرفت.[۱۷۶][۱۷۷]

همچنین ببینید: خروج گسترده از تهران ۱۴۰۴

اسرائیل

[ویرایش]

نتانیاهو مدعی شد که ایران به اندازهٔ کافی اورانیوم غنی‌شده برای ساخت نه بمب هسته‌ای در اختیار دارد.[۱۷۸] نتانیاهو از دونالد ترامپ بابت حمایت‌هایش تشکر کرد و گفت این حمله یک ضرورت عملیاتی فوری برای عقب‌راندن تهدید غنی‌سازی اورانیوم بود.[۱۷۹][۱۸۰][۱۸۱] او همچنین گفت که حملات «تا زمانی که لازم باشد برای رفع تهدید نابودی ما» ادامه خواهد یافت.[۱۸۲][۱۷۸] رئیس ستاد کل ارتش اسرائیل، ایال زمیر، در یک سخنرانی تلویزیونی اعلام کرد که نیروهای زمینی ارتش اسرائیل در حال «بسیج ده‌ها هزار سرباز و آماده‌سازی در تمام مرزها» هستند و هشدار داد که «هر کسی که قصد مقابله با ما را داشته باشد، بهای سنگینی خواهد پرداخت» و اینکه «هم‌اکنون در نقطهٔ بازگشت‌ناپذیر قرار داریم».[۱۸۳] رهبر اپوزیسیون اسرائیل، یائیر لاپید، که از منتقدان جدی نتانیاهو است، حمایت کامل خود را از عملیات علیه ایران اعلام کرد.[۱۸۴]

بین‌المللی

[ویرایش]
  •  اردن: وزارت امور خارجهٔ اردن در بیانیه‌ای اعلام کرد: «پادشاهی هاشمی اردن با شدیدترین لحن تجاوز اسرائیل علیه جمهوری اسلامی ایران را محکوم می‌کند و آن را نقض آشکار حاکمیت یک کشور عضو سازمان ملل و نقض آشکار قوانین بین‌المللی و منشور سازمان ملل می‌داند.»[۱۸۵]
  •  ارمنستان: وزارت امور خارجه این کشور حمله «یکجانبه علیه ایران» را محکوم کرد و آن را خطری برای «تلاش‌های صلح‌آمیز، ثبات منطقه‌ای و صلح جهانی» دانست.[۱۸۶]
  •  استرالیا: وزیر امور خارجه استرالیا پنی وانگ ابراز نگرانی شدید از تنش‌های فزاینده میان ایران و اسرائیل کرد و هشدار داد که این وضعیت ممکن است «منطقه‌ای که هم‌اکنون ناپایدار است را بیش از پیش بی‌ثبات کند».[۱۸۷]
  •  اسرائیل: نتانیاهو، حملات کشورش را اقدامی برای جلوگیری از دستیابی ایران به بمب هسته‌ای خواند و آن را «لحظهٔ تعیین‌کننده» توصیف کرد.[۱۸۸]
  •  افغانستان: مقامات طالبان افغانستان روز جمعه حملات گسترده اسرائیل به ایران را محکوم کردند و گفتند این حملات ناقض قوانین بین‌المللی بوده و ناامنی منطقه‌ای را تشدید می‌کند.[۱۸۹]
  •  آلمان: صدراعظم فریدریش مرتس خواستار خویشتنداری ایران و اسرائیل شد و تأکید کرد که آلمان از «تمام ابزارهای دیپلماتیک» برای جلوگیری از تشدید بحران استفاده خواهد کرد. او تأیید کرد که نخست‌وزیر اسرائیل او را از عملیات مطلع ساخته و بر حق اسرائیل برای دفاع از خود و عدم دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای تأکید کرد.[۱۹۰][۱۹۱]
  •  امارات متحده عربی: امارات متحده عربی با «شدیدترین لحن» حمله نظامی اسرائیل به ایران را محکوم کرد و نگرانی عمیق خود را از ادامه تشدید تنش و پیامدهای آن برای امنیت و ثبات منطقه ابراز داشت. وزارت امور خارجه امارات متحده عربی در بیانیه‌ای بر اهمیت اعمال حداکثر خویشتنداری و احتیاط برای جلوگیری از خطرات و گسترش درگیری تأکید کرد.[۱۹۲]
  •  ایالات متحده آمریکا: رئیس‌جمهور دونالد ترامپ در تروت سوشال نوشت: «ما متعهد به راه‌حل دیپلماتیک مسئله هسته‌ای ایران هستیم.»[۱۹۳] ترامپ همچنین هشدار داد که ایران باید «اکنون توافق کند» در مورد برنامه هسته‌ای خود یا با «اقدام نظامی مخرب‌تر و مرگبارتر» روبه‌رو شود. او گفت که قبلاً «مرگ و ویرانی بزرگی» رخ داده و هشدار داد که حملات آینده «حتی بی‌رحمانه‌تر» خواهد بود. ترامپ از ایران انتقاد کرد که فرصت‌های متعددی برای رسیدن به توافق را رد کرده است و گفت به آنها گفته «فقط این کار را انجام دهید»، اما آنها «نتوانستند آن را به انجام برسانند». او متعهد شد که حمایت نظامی مستمر از اسرائیل ادامه دهد و گفت: «اسرائیل مقدار زیادی از آن دارد، با بیشتر که در راه است - و آنها می‌دانند چگونه از آن استفاده کنند.»[۱۹۴] وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا مارکو روبیو گفت اسرائیل به صورت مستقل عمل کرده و آمریکا در آن دخالت نداشته است. او گفت اسرائیل به آمریکا اطلاع داده حمله را به عنوان دفاع از خود می‌داند. روبیو هشدار داد: «ایران نباید منافع یا کارکنان آمریکا را هدف قرار دهد» و همچنین گفت دولت تمام اقدامات لازم را انجام داده و با شرکای منطقه‌ای در ارتباط است.[۱۹۵][۱۹۶] رهبر اکثریت سنای آمریکا جان تون گفت ایران توافق عدم اشاعه را نقض کرده و مدتهاست آرزوی نابودی اسرائیل را دارد.[۱۹۷] سناتور لیندسی گراهام حمایت خود را از حملات اعلام کرد و نوشت «بازی شروع شد. برای اسرائیل دعا کنید.»[۱۹۸] رئیس مجلس نمایندگان ایالات متحده آمریکا مایک جانسون حمایت خود را از حملات اعلام کرد و گفت اسرائیل «حق دارد» و «حق دفاع از خود را دارد.»[۱۹۹][۲۰۰] سناتور جیم ریش گفت: «ما امشب در کنار اسرائیل هستیم و برای امنیت مردمش و موفقیت این اقدام یک‌جانبه دفاعی دعا می‌کنیم.»[۱۹۷] ریش به ایران هشدار داد به آمریکا حمله نکند و گفت: «ایران اگر به آمریکا حمله کند، احمق خواهد بود.»[۱۹۷] سناتور جک رید گفت: «تصمیم نگران‌کننده اسرائیل برای حملات هوایی به ایران، تشدیدی بی‌ملاحظه است که خطر شعله‌ور شدن خشونت منطقه‌ای را دارد.»[۲۰۱] سناتور جان فترمن نیز از اسرائیل حمایت کرد.[۱۹۷]مارکو روبیو، وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا مدعی شد که آمریکا در حملات اسرائیل دخالت نداشته است.[۲۰۲]
  •  اندونزی: وزارت امور خارجه اندونزی حمله گسترده اسرائیل به تهران در بامداد جمعه را به‌شدت محکوم کرد و هشدار داد که این حمله می‌تواند تنش‌های منطقه‌ای را تشدید کند.[۲۰۳] سخنگوی این وزارتخانه، «رولیانسیا سومیرات»، تأکید کرد که همه کشورها موظف به حل‌وفصل مسالمت‌آمیز اختلافات و بر اساس حقوق بین‌الملل هستند.[۲۰۴]
  •  بریتانیا: کی‌یر استارمر از «تمام طرف‌ها خواست عقب‌نشینی کنند» و «به دیپلماسی بازگردند.»[۲۰۵]
  •  پاکستان: پاکستان در بیانیه‌ای حمله اسرائیل را محکوم کرد و اعلام کرد که در «همبستگی کامل» با مردم ایران ایستاده است.[۲۰۶] وزارت امور خارجه پاکستان حمله اسرائیل را محکوم کرد و حق دفاع از خود ایران را بر اساس فصل هفتم منشور ملل متحد تأیید نمود.[۲۰۷]
  •  ترکیه: وزارت امور خارجه ترکیه حملات را «با شدیدترین الفاظ» محکوم کرد و گفت «اسرائیل نمی‌خواهد مسائل از طریق دیپلماتیک حل شود.»[۲۰۸]
  •  جمهوری چک: وزیر امور خارجه یان لیپاوسکی حملات را واکنشی «معقول» به تهدید هسته‌ای ایران و حمایت آن از حماس و حزب‌الله دانست و افزود: «ایران تعهدات خود به جامعه جهانی را نادیده گرفته و همزمان به تولید سلاح هسته‌ای و اظهارات خصمانه علیه اسرائیل ادامه می‌دهد».[۲۰۹]
  •  چین: سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری خلق چین لین جیان خواستار یافتن «راه‌هایی که به صلح و ثبات منطقه‌ای کمک کند» شد.[۱۷۱] سفارت چین در ایران وضعیت را «وخیم و پیچیده» توصیف کرد و به شهروندانش توصیه نمود از مکان‌های شلوغ دوری کنند. سفارت چین در تل‌آویو نیز هشدار مشابهی صادر کرد.[۲۱۰][۲۱۱]
  •  روسیه: به گفته سخنگوی ولادیمیر پوتین، دمیتری پسکوف، «روسیه نسبت به تشدید تنش‌ها نگران و آن را محکوم می‌کند».[۲۱۲]
  •  ژاپن: دبیر ارشد کابینه ژاپن یوشیماسا هایاشی گفت که دولت «تمام تلاش‌های دیپلماتیک ممکن را برای جلوگیری از وخامت بیشتر اوضاع» ادامه خواهد داد و «تمام تدابیر لازم» را برای حفاظت از اتباع ژاپنی اتخاذ خواهد کرد.[۲۱۳]
  •  عراق: دولت عراق از شکست تلاش‌های دیپلماتیک در جریان مذاکرات ایران و آمریکا ابراز تأسف کرده و استفاده اسرائیل از زور علیه ایران را «نقض آشکار حقوق بین‌الملل و منشور ملل متحد» دانست و خواستار تشکیل فوری نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد شد.[۲۱۴]
  •  عربستان سعودی: وزارت امور خارجه عربستان سعودی حملات «فجیع» را محکوم کرد و آن را نقض حقوق بین‌الملل دانست.[۲۱۵]
  •  عمان: عمان اسرائیل را مسئول حملات و پیامدهای آن دانست.[۲۱۶]
  •  فرانسه: ژان نوئل بارو، وزیر خارجه فرانسه، ضمن ابراز نگرانی از حملات، تأکید کرد که باید از هرگونه تشدید تنش خودداری شود. فرانسه در عین حال تأکید کرده که اسرائیل حق دفاع از خود را دارد.[۲۰۶]
  •  قطر: قطر حمله اسرائیل به خاک ایران را به شدت محکوم و تقبیح کرد و آن را «نقض آشکار» حاکمیت و امنیت ایران و نقض آشکار قوانین و اصول حقوق بین‌الملل دانست. وزارت امور خارجهٔ قطر در بیانیه‌ای نگرانی عمیق خود را از این «تشدید خطرناک تنش که در چارچوب الگوی مکرر سیاست‌های تهاجمی که امنیت و ثبات منطقه را تهدید می‌کند و مانع تلاش‌ها برای کاهش تنش و دستیابی به راه‌حل‌های دیپلماتیک می‌شود»، ابراز کرد.[۲۱۷]
  •  کویت: وزارت امور خارجه کویت در بیانیه‌ای اعلام کرد: «وزارت امور خارجه، محکومیت و تقبیح شدید حملات اسرائیل به جمهوری اسلامی ایران را که نقض آشکار همه قوانین و کنوانسیون‌های بین‌المللی است و تجاوز آشکار به حاکمیت ایران محسوب می‌شود و امنیت و ثبات منطقه را تهدید می‌کند، ابراز می‌دارد.»[۱۸۵]
  •  لبنان: رئیس‌جمهور جوزف عون در بیانیه‌ای اعلام کرد که این حملات «نه تنها مردم ایران، بلکه تمام تلاش‌های بین‌المللی برای حفظ ثبات در خاورمیانه و کشورهای همسایه را هدف قرار داده است» و «ابتکارات میانجی‌گرانه جاری که به پیشرفت قابل‌توجهی در جهت دستیابی به راه‌حل‌های واقع‌بینانه و عادلانه برای جلوگیری از خطر جنگ در منطقه رسیده بودند را تضعیف می‌کند». وی همچنین خواستار «اقدام فوری و مؤثر برای جلوگیری از پیشبرد اهداف اسرائیل شد؛ اهدافی که به گفته او، روزبه‌روز آشکارتر و در صورت تداوم، به‌شدت خطرناک خواهند بود.»[۲۱۸]
  •  مصر: مصر حملهٔ اسرائیل به ایران را محکوم کرد و آن را «تشدید آشکار و بسیار خطرناک تنش‌های منطقه‌ای» توصیف کرد. وزارت امور خارجه مصر در بیانیه‌ای اعلام کرد که «تحولات شتابندهٔ فعلی را با نگرانی فراوان دنبال می‌کند» و تجاوز اسرائیل به ایران را «نقض آشکار قوانین بین‌المللی و منشور سازمان ملل و تهدیدی مستقیم برای صلح و امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی» می‌داند.[۲۱۹]
  •  نیوزیلند: نخست‌وزیر نیوزیلند کریستوفر لکسون این حملات را «بسیار نگران‌کننده» خواند و وزیر امور خارجه وینستن پیترز خواستار تنش‌زدایی شد.[۱۹۵][۲۲۰]
  •  ونزوئلا: وزارت امور خارجه ونزوئلا این حمله را به عنوان «یک جنایت جنگی که به فهرست طولانی جنایات رژیم بنیامین نتانیاهو اضافه می‌شود» محکوم کرد.[۲۲۱]
  •  هند: سخنگوی وزارت امور خارجه هند راندیر جایسوال اعلام کرد که هند «تحولات جاری، از جمله گزارش‌های مربوط به حمله به تأسیسات هسته‌ای» را از نزدیک زیر نظر دارد.[۲۱۰]

فعالان سیاسی خارج از ایران

[ویرایش]
  • رضا پهلوی در پیامی به نیروهای نظامی ایران اعلام کرد: «سید علی حسینی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، بار دیگر ایران ما را به جنگ کشاند. پیام من به نیروهای نظامی، انتظامی و امنیتی روشن است: این نظام و رهبرانش برای جان شما یا ایران ما ارزشی قائل بشوید. خود را از آنها جدا کنید و به مردم بپیوندید.»[۲۲۲] در ۲۸ خرداد ۱۴۰۴, رضا پهلوی در شبکه‌های اجتماعی خود سخنرانی منتشر کرد که در آن خطاب به مردم ایران دربارهٔ آینده ایران پس از سقوط قریب‌الوقوع و حتمی جمهوری اسلامی صحبت کرد. رضا پهلوی اعلام کرد که سقوط جمهوری اسلامی برگشت‌ناپذیر است و تنها یک قیام عمومی برای پایان دادن به «جنگ ۴۶ ساله» رژیم با مردم ایران لازم است. او تأکید کرد که ایران پس از سقوط رژیم وارد جنگ داخلی نخواهد شد و برنامه آماده‌ای برای صد روز نخست و انتقال به حکومت ملی دموکراتیک دارد. پهلوی خطاب به نیروهای امنیتی و انتظامی گفت که خود را فدای رژیم نکنند و به جای آن به مردم بپیوندند، با وعده اینکه می‌توانند در آینده جدید ایران شرکت داشته باشند.[۲۲۳][۲۲۴][۲۲۵]
  • مسیح علی‌نژاد بیان کرد: «حذف یک تروریست تراژدی نیست، بلکه گامی به سوی عدالت برای همه جان‌های بی‌گناهی است که آنها دنبال کردند.»[۲۲۶]

سازمان‌ها و نهادها

[ویرایش]
  •  سازمان ملل متحد دبیرکل سازمان ملل متحد آنتونیو گوترش از هر دو طرف خواست حداکثر خویشتن‌داری را نشان دهند.[۲۲۷] سخنگوی او فرحان حق اعلام کرد که دبیرکل هرگونه تشدید نظامی در خاورمیانه را محکوم می‌کند.[۲۲۸]
  •  آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرد که آنها وضعیت را زیر نظر دارند.[۲۲۹]
  • گروه مستقر در آمریکا اکنون دموکراسی برای جهان عرب این حمله را غیرقانونی و بی‌دلیل خواند و از آمریکا خواست منافع خود را با اسرائیل جدا کند.[۲۳۰]
  • گروه مستقر در آمریکا شورای ملی ایرانیان آمریکا نوشت که حمله اسرائیل از نظر حقوق بین‌الملل فاقد توجیه قانونی بوده و زندگی بسیاری از افراد بی‌گناه را بی‌دلیل به خطر انداخته است.[۲۳۱]
  • حماس این حمله را به عنوان تهاجمی وحشیانه که نقض آشکار هنجارها و کنوانسیون‌های بین‌المللی است محکوم کرد و افزود که این حمله تأکید می‌کند اسرائیل تهدید وجودی برای کل منطقه است و نشان‌دهنده اصرار دولت افراطی نتانیاهو برای کشاندن منطقه به رویارویی‌های مستقیم است. آنها همچنین درگذشت فرماندهان ارشد و دانشمندان هسته‌ای را تسلیت گفتند و خواستار موضع متحد برای بازدارندگی اسرائیل و پایان دادن به جنایاتش شدند.[۲۳۲]
  • منبعی از حزب‌الله لبنان به رویترز گفت که این گروه حمله‌ای علیه اسرائیل انجام نخواهد داد.[۲۳۳]
  • اتحادیه آفریقا با انتشار بیانیه‌ای حملهٔ اسرائیل به ایران را «تهدیدی جدی برای صلح بین‌المللی» خواند.[۲۳۴]
  • سازمان همکاری اسلامی: دبیرخانه عمومی سازمان همکاری اسلامی این حمله را محکوم کرد و آن را «نقض آشکار حاکمیت و امنیت ایران» توصیف کرد و تأکید کرد که چنین حملاتی نقض آشکار قوانین و هنجارهای بین‌المللی است. این سازمان در بیانیه‌ای رسمی گفت: «این رفتار خصمانه غیرقابل توجیه، تشدید خطرناکی است که امنیت، صلح و ثبات را در کل منطقه تهدید می‌کند» و خواستار «اقدام فوری بین‌المللی برای توقف این تخلفات» شد.[۲۳۵]

تحلیل‌ها

[ویرایش]

آمادگی ایران

[ویرایش]

به گزارش نیویورک تایمز، با وجود پیش‌بینی درگیری‌های احتمالی در صورت توقف مذاکرات هسته‌ای با ایالات متحده، رهبری ایران به‌طور اساسی در محاسبه زمان‌بندی چنین درگیری‌ای دچار اشتباه شد. مقامات نزدیک به رهبری به این روزنامه گفتند که ایران انتظار حمله اسرائیل را پیش از دور بعدی مذاکرات در عمان نداشت. در نتیجه، نشانه‌های هشدار اولیه به‌عنوان عملیات روانی برای کسب برتری دیپلماتیک نادیده گرفته شد. این روزنامه گزارش داد که این اشتباه در قضاوت منجر به عدم اجرای پروتکل‌های دفاعی از پیش بحث‌شده شد. پرسنل ارشد نظامی، از جمله فرماندهان ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، دستورهای پراکندگی یا پناه‌گیری را نادیده گرفتند که منجر به کشته شدن چهره‌های کلیدی در حملات هدفمند به تأسیسات نظامی، به‌ویژه در تهران، شد.[۱۴۱] هیئت تحریریه وال‌استریت ژورنال نیز به اشتباه ایران در دست‌کم گرفتن ترامپ و نتانیاهو اشاره کرد و گفت رژیم ایران گمان می‌کرد می‌تواند با ادامه تعلل، بدون پرداخت هزینه‌ای، با آمریکایی‌ها بازی کند.[۲۳۶]

میزان عدم آمادگی ایران با شکاف‌های گسترده در سامانه‌های دفاع هوایی و اطلاعاتی آن بیشتر آشکار شد. نیروهای اسرائیلی عملیاتی پیچیده و چندجانبه را در حداقل ۱۵ مکان در سراسر کشور اجرا کردند که به سامانه‌های راداری حیاتی، تأسیسات موشکی و اجزای سطحی تأسیسات هسته‌ای نطنز آسیب رساند.[۱۴۱][۲۳۷] طبق گزارش‌ها، این حمله شامل هواپیماهای سرنشین‌دار و مأموران مخفی بود که به خاک ایران نفوذ کرده و با استفاده از پهپادها و مهمات قاچاق‌شده، حملات داخلی را تسهیل کردند. به گزارش نیویورک تایمز، گستردگی و موفقیت عملیات اسرائیل، آسیب‌پذیری‌های قابل‌توجهی در زیرساخت‌های امنیت ملی ایران را آشکار کرد. در پی این حمله، ارتباطات داخلی مقامات ایرانی حاکی از نگرانی و سردرگمی بود، به‌ویژه در مورد نبود سامانه‌های دفاع هوایی فعال در زمان حمله. پاسخ موشکی ایران توسط تایمز نشانه‌ای از عدم آمادگی نظامی تلقی شد.[۱۴۱]

حمید حسینی، مقام مرتبط با دولت در تهران، اظهار داشت که حمله اسرائیل «کاملاً رهبری را غافلگیر کرد.» او اذعان کرد که این حمله نشان‌دهنده فقدان دفاع هوایی مؤثر و ناتوانی در جلوگیری از حملات به سایت‌های حیاتی بود و از عمق نفوذ اسرائیل شوکه شده بود.[۱۴۱] بر اساس پیام‌های خصوصی به اشتراک گذاشته‌شده با نیویورک تایمز، مقامات ایرانی خشم و ناباوری خود را از ناکامی کشور در جلوگیری از حملات اسرائیل ابراز کردند و پرسیدند: «دفاع هوایی ما کجاست؟» و «چگونه اسرائیل می‌تواند بیاید و به هر چیزی که می‌خواهد حمله کند… و ما قادر به متوقف کردن آن نیستیم؟»[۱۴۱]

قانونی بودن

[ویرایش]

کمیسیون بین‌المللی قضات بیانیه‌ای منتشر کرد و گفت «حمله اسرائیل به ایران ناقض حقوق بین‌الملل است، و صلح و امنیت را تهدید می‌کند» و «اسرائیل و ایران را به رعایت الزامات عدم اشاعه خود و تضمین دسترسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به همه تأسیسات هسته ای شان» فراخواند.[۲۳۸] مارکو میلانوویچ، کوین جان هلر و سرگئی واسیلیف، همگی از دانشوران حقوق بین‌الملل، این حملات را یک جنایت تجاوز توصیف کرده‌اند.[۲۳۹] حکومت ترکیه نیز ابراز نظر کرد که اقدام اسرائیل «یک نقض آشکار حقوق بین‌الملل است».[۲۴۰] در سال ۲۰۱۲, مواضع متفاوتی در خصوص یک حمله احتمالی به ایران به خاطر برنامه هسته ای ش وجود داشت که اندرو گاروود-گاوئرز آن را خلاصه کرده و نتیجه‌گیری کرده که «از نقطه نظر حقوق بین‌الملل حمله نظامی یکجانبه به ایران غیرقانونی خواهد بود.».[۲۴۱] مارکو میلانوویچ استاد حقوق بین‌المللی عمومی در بریتانیا در مجله اروپایی حقوق بین‌الملل نوشته که «در نتیجه، حتی اگر گسترده‌ترین فهم (از نظر قانونی قابل پذیرش) از دفاع از خود مورد انتظار درست پنداشته شود، استفاده اسرائیل از زور علیه ایران غیرقانونی خواهد بود. این بدان خاطر است که شواهد اندکی وجود دارد که ایران بی تردید رد صورت توسعه قابلیت سلاح هسته ای بی تردید خود را متعهد به حمله به اسرائیل با آن کند.»[۲۴۲] سفیر اسرائیل در سازمان ملل ابراز نظر کرد که «این اقدامی برای حفاظت ملی بود. اقدامی بود که به تنهایی انجام گرفت، نه از آنجا که می‌خواستیم انجامش دهیم، بلکه چون گزینه دیگری برایمان نمانده بود.»[۲۴۳]

دیگر نظرات

[ویرایش]

جروزالم پست پیشنهاد کرد که واکنش احتمالی ایران ممکن است شامل حملات نیابتی، موشک‌های بالستیک و پهپادها، تهدیدات دریایی و «نامتقارن»، حملات به اهداف خارج از کشور، استفاده از نیروهای مسلح متعارف یا حملات دیپلماتیک باشد.[۲۴۴]

فارین پالیسی گزارش داد که اکثر کشورهای متحد آمریکا خطر رژیم ایران را که به دنبال «بهره‌برداری از ساده‌لوحی و احتیاط آمریکا به نفع تهران» است، به رسمیت نشناخته‌اند. به گفته این نشریه، اسرائیل تصمیم گرفت تهدید ایران را که از نظر اسرائیلی‌ها «وجودی» تلقی می‌شود، رفع کند و با حمله به «سر مار»، این تهدید را پایان دهد.[۲۴۵]

محمد اسلامی، پژوهشگر دانشگاه تهران و رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، اظهار داشت که حمله تلافی‌جویانه ایران از سوی اکثر احزاب سیاسی داخلی حمایت شده است، اجماعی که از زمان جنگ ایران و عراق بی‌سابقه بوده است.[۲۴۶]

دنیل بی. شاپیرو از شورای آتلانتیک اظهار داشت که حملات اسرائیل ضعف ایران را پس از حملات ۷ اکتبر آشکار کرد و نشان داد که اسرائیل توانایی نفوذ کامل به ایران و حمله به اهدافی در سراسر این کشور را دارد. او نتیجه گرفت: «ایران هرگز تا این حد ضعیف به نظر نیامده و توانایی آن برای پاسخ معنادار مورد آزمون قرار خواهد گرفت.»[۲۴۷]

همیش دو برتون-گوردون از تلگراف حملات اسرائیل را «تهاجمی پیش‌دستانه، دقیق و ترکیبی» توصیف کرد که ایران را «کاملاً درهم کوبیده» و ممکن است جاه‌طلبی‌های هسته‌ای آن را درهم بشکند. او از مقیاس و پیچیدگی این عملیات تمجید کرد و آن را «حمله‌ای به تصمیم‌گیرندگان ارشد نظامی و سیاسی» با شدت بی‌سابقه در دوران کنونی خواند.[۲۴۸]

ریچارد کمپ، تحلیلگر نظامی، استدلال کرد که اسرائیل «چاره‌ای جز حمله نداشت» و ایران را رژیمی «مستأصل» توصیف کرد که مدت‌هاست به دنبال تسلیحات هسته‌ای و حمایت از تروریسم جهانی است. او هشدار داد که عدم اقدام به معنای اجازه دادن به «رژیمی با ظرفیت نامحدود برای خشونت» برای دستیابی به سلاح هسته‌ای بود و از ادامه حمایت از اسرائیل برای «اتمام کار» حمایت کرد.[۲۴۹]

عماد العنیس، کارشناس روابط بین‌الملل در الجزیره انگلیسی، به توانایی اسرائیل در قاچاق پهپاد به ایران و عملیات در حریم هوایی این کشور اشاره کرد که نشانه‌ای از تغییر قابل‌توجه در توازن قدرت است.[۲۵۰]

مروان بیشارا، تحلیلگر ارشد الجزیره، استدلال کرد که اسرائیل رویکرد عمل‌گرایانه اخیر ایران در سیاست خارجی را نابود کرده و نتانیاهو از اوایل دهه ۱۹۹۰ ایران را به‌عنوان «تهدید وجودی» برای اسرائیل معرفی کرده است.[۲۵۱]

توماس ام. کانتریمن، دیپلمات آمریکایی، استفاده ظاهری ترامپ از حملات اسرائیل به‌عنوان استراتژی مذاکره با ایران را «عمیقاً اشتباه» خواند و ادعا کرد که نتانیاهو امیدوار است ایران پایگاه‌های آمریکایی را هدف قرار دهد تا ایالات متحده وارد درگیری شود.[۲۵۲]

جیم والش، کارشناس هسته‌ای آمریکا، اظهار داشت که حملات اسرائیل ممکن است نتیجه معکوس داشته و تهران را به پیگیری تسلیحات هسته‌ای سوق دهد.[۲۵۳]

چارلز مور استدلال کرد که حملات اسرائیل درس سختی از حملات ۷ اکتبر حماس را نشان می‌دهد: «دیگر هرگز غافلگیر نشوید.» او ایران را «تهدید وجودی هدفمند و فعال» برای اسرائیل توصیف کرد و از تصمیم نتانیاهو حمایت نمود.[۲۵۴]

حمید غلام‌زاده و علی‌اکبر دارینی در مرکز بررسی‌های استراتژیک اظهار داشتند که حملات اسرائیل به تأسیسات انرژی و دیگر سایت‌ها نه‌تنها ناآرامی داخلی ایجاد نکرد، بلکه مردم ایران را متحد کرد.[۲۵۵][۲۵۶]

کمیسیون بین‌المللی قضات اعلام کرد که حملات اسرائیل به ایران نقض قوانین بین‌المللی است و خواستار رعایت تعهدات عدم اشاعه و دسترسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تأسیسات هسته‌ای شد.[۲۵۷]

مارکو میلانوویچ و دیگر حقوق‌دانان این حملات را «جرم تجاوز» خواندند.[۲۵۸][۲۵۹]

سفیر اسرائیل در سازمان ملل اظهار داشت: «این عملی برای حفظ ملت بود که به تنهایی انجام دادیم، نه به خواست خود، بلکه چون چاره دیگری نداشتیم.»[۲۶۰]

مهند سلوم از مؤسسه تحصیلات تکمیلی دوحه اظهار داشت که ایران، هرچند «به‌شدت آسیب دیده»، مایل به درگیری گسترده با آمریکا و متحدان اروپایی‌اش نیست و پاسخ محدود آن نشان‌دهنده تمایل به ازسرگیری مذاکرات هسته‌ای است.[۲۶۱]

جمال عبدی از شورای ملی ایرانیان آمریکا نیز تأیید کرد که ایران از حمله به نیروهای آمریکایی، اخراج بازرسان یا بستن تنگه هرمز خودداری کرده است.[۲۶۲]

به گزارش سی‌ان‌ان، کارزار اسرائیل فاقد استراتژی خروج مشخصی است.[۲۶۳]

در مصاحبه‌ای با بی‌بی‌سی فارسی، تحلیلگر سیاسی مجتبی نجفی از نبود اتحاد ملی در برابر تهدیدات خارجی انتقاد کرد. او استدلال کرد که سرکوب بیان عمومی توسط نظام ایران انسجام داخلی را تضعیف کرده و اظهار داشت: «یکی از دلایل جسارت اسرائیل برای حمله، مشکلات داخلی ایران بود… بحران‌های حل‌نشده و خشم عمیق، مفهوم ملت بودن در ایران را مخدوش کرده و به نیروی خارجی اجازه داده بدون ترس حمله کند.»[۲۶۴]

فهرست بازداشت‌شدگان پس از حملات

[ویرایش]

پس از حملات ۱۴۰۴ اسرائیل به ایران، نیروهای امنیتی، بازداشت‌های گسترده‌ای را آغاز کردند و برخی از فعالان سیاسی بازداشت و به مکان‌های نامعلومی منتقل شدند. برخی از این افراد براساس اعلام سازمان‌های حمایت از حقوق بشر عبارتند از:[۲۶۵]

جستارهای وابسته

[ویرایش]

یادداشت‌ها

[ویرایش]
  1. ↑ به عبری: מבצע עם כלביא‎
  2. ↑ گریز هسته‌ای اصطلاحی است که معمولا به طور خاص برای اشاره به وضعیت ایران در توسعهٔ سلاح هسته‌ای استفاده می‌شود. گریز هسته‌ای ناظر به زمان مورد نیاز برای تولید مقدار کافی مواد شکافت‌پذیر در درجهٔ سلاح توسط یک کشور است.

منابع

[ویرایش]
  1. ↑ «1485 شهید و مجروح در حملات اسرائیل / 90 درصد غیرنظامی اند». عصر ایران. ۱۵ ژوئن ۲۰۲۵. دریافت‌شده در ۱۶ ژوئن ۲۰۲۵.
  2. ↑ Horovitz, David (13 June 2025). "'An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities". تایمز اسرائیل. Retrieved 13 June 2025.
  3. ↑ «چرا اسرائیل عملیات علیه ایران را "شیری که برمی‌خیزد" نامید – DW – ۱۴۰۴/۳/۲۳». dw.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۲۰.
  4. ↑ "Netanyahu Says Operation 'Rising Lion' Will Last 'as Many Days as It Takes'". The Wall Street Journal. 13 June 2024.
  5. ↑ "Israel launches Operation Rising Lion to target Iran's nuclear threat". The Jerusalem Post. 13 June 2025.
  6. ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام CNNLive20250615 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  7. ↑ "Israel and Iran trade strikes for third day as hundreds reported dead". POLITICO (به انگلیسی). Associated Press. 15 June 2025. Retrieved 16 June 2025.
  8. ↑ "Israel attacks Iran's nuclear and missile sites with explosions heard across Tehran. Live updates here". CTVNews (به انگلیسی). Associated Press. 13 June 2025. Retrieved 13 June 2025.
  9. ↑ Fassihi، Farnaz؛ Nauman، Qasim؛ Boxerman، Aaron؛ Kingsley، Patrick؛ Bergman، Ronen (۲۰۲۵-۰۶-۱۳). «Israel Strikes Iran's Nuclear Program, Killing Top Military Officials: Live Updates» (به انگلیسی). The New York Times. شاپا 0362-4331. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۱۳.
  10. ↑ Agencies and ToI Staff. «Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television». www.timesofisrael.com (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۱۳.
  11. ↑ "Live - Khamenei vows payback after Israel attacks Iran, kills top commanders". www.iranintl.com (به انگلیسی). 2025-06-13. Retrieved 2025-06-13.
  12. ↑ کشته شدن ۲۰ فرمانده ارشد سپاه در حملات اسرائیل به ایران, retrieved 2025-06-14
  13. ↑ [[۱](https://www.irna.ir/news/85860919/) «شهادت سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه»] مقدار |نشانی= را بررسی کنید (کمک). ایرنا. ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵. دریافت‌شده در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵.
  14. ↑ [[۲](https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/) «رسانه‌های دولتی ایران: حسین سلامی، فرمانده سپاه، در حملهٔ اسرائیل به شهادت رسید»] مقدار |نشانی= را بررسی کنید (کمک). تایمز آو اسرائیل (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵.
  15. ↑ [[۳](https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C) «حسین سلامی، فرمانده سپاه پاسداران، در حملهٔ اسرائیل به شهادت رسید»] مقدار |نشانی= را بررسی کنید (کمک). وال استریت ژورنال (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵.
  16. ↑ [[۴](https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580) "احتمال به شهادت رسیدن محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، در حمله اسرائیل"]. جروزالم پست (به انگلیسی). ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵. Retrieved 13 June 2025. {{cite web}}: Check |نشانی= value (help)
  17. ↑ [[۵](https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/) «رسانه‌های دولتی ایران: دو دانشمند هسته‌ای در حمله اسرائیل شهید شدند»] مقدار |نشانی= را بررسی کنید (کمک). تایمز آو اسرائیل (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵.
  18. ↑ [[۶](https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead) «رسانه‌های دولتی ایران: در حملات اسرائیل به تهران، غیرنظامیان نیز کشته شدند»] مقدار |نشانی= را بررسی کنید (کمک). بارونز (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵.
  19. ↑ الگو:یادکرد رسانه تصویری
  20. ↑ «ناظر هسته‌ای سازمان ملل: ایران به تعهدات خود پایبند نیست». یورونیوز. دریافت‌شده در ۱۲ ژوئن ۲۰۲۵.
  21. ↑ Erlanger, Steven (13 June 2025). "At a Weak Moment, Iran Weighs Difficult Options to Respond to Israel". The New York Times (به انگلیسی). ISSN 0362-4331. Retrieved 14 June 2025.
  22. ↑ Borger, Julian; Graham-Harrison, Emma (2025-06-14). "Iran threatens to target American, British and French military bases". The Guardian (به انگلیسی). ISSN 0261-3077. Retrieved 2025-06-16.
  23. ↑ Rebane, Katie Polglase, Gianluca Mezzofiore, Christian Edwards, Henry Zeris, Avery Schmitz, Teele (2025-06-13). "How Israel's campaign to wipe out Iran's nuclear program unfolded". CNN (به انگلیسی). Retrieved 2025-06-17.
  24. ↑ Teele Rebane; Katie Polglase; Gianluca Mezzofiore; Christian Edwards; Henry Zeris; Avery Schmitz (13 June 2025). "How Israel's campaign to wipe out Iran's nuclear program unfolded". CNN (به انگلیسی). Retrieved 15 June 2025.
  25. ↑ "Netanyahu to dissident media: Israel can help Iranians topple regime". The Jerusalem Post (به انگلیسی). 16 June 2025.
  26. ↑ Lewis, Jeffrey (25 June 2025). "Nuclear Claims Are a Smoke Screen for Hopes of Toppling Iran". Foreign Policy.
  27. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام JNS20250613 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  28. ↑ "Trump embraces Israel after 'successful' Iran attack". Politico (به انگلیسی). 2025-06-13. Retrieved 2025-06-16.
  29. ↑ Klein, Betsy; Atwood, Kylie; Treene, Alayna; Jaramillo, Alejandra; Picheta, Rob; Bash, Dana (2025-06-12). "Trump warns Iran to agree to a deal 'before there is nothing left'". CNN (به انگلیسی). Retrieved 2025-06-16.
  30. ↑ Mojtahedi, Negar (2025-06-16). "Europe backs Israel, blames Iran for instability". www.iranintl.com (به انگلیسی). Retrieved 2025-06-16.
  31. ↑ "French FM says Iran's nuclear program is an existential threat to Israel and the region, urges diplomatic solution". The Times of Israel (به انگلیسی). Archived from the original on 2025-06-15. Retrieved 2025-06-16.
  32. ↑ "Starmer Says UK Has 'Grave Concerns' on Iran Nuclear Program". Bloomberg News. 13 June 2025.
  33. ↑ ۳۳٫۰ ۳۳٫۱ ۳۳٫۲ von Hein, Shabnam (13 June 2025). "Why are Iran and Israel sworn enemies?". Deutsche Welle. Retrieved 13 June 2025.
  34. ↑ ۳۴٫۰ ۳۴٫۱ "Iran's supreme leader faces fury from within". Yahoo News (به انگلیسی). The Telegraph. 14 June 2025. Retrieved 16 June 2025.
  35. ↑ Boxerman, Aaron (12 June 2025). "Why Israel May Be Considering an Attack on Iran". The New York Times (به انگلیسی). ISSN 0362-4331. Retrieved 14 June 2025.
  36. ↑ Levs, Josh (10 November 2014). "Iran leader's call to 'annihilate' Israel sparks fury as nuclear deadline looms". CNN (به انگلیسی). Retrieved 16 June 2025.
  37. ↑ ۳۷٫۰ ۳۷٫۱ ۳۷٫۲ ۳۷٫۳ Sykes, Patrick; Bronner, Ethan; Capaccio, Anthony (13 June 2025). "Israel and Iran Have Been Enemies for Decades. What Next?". Bloomberg News. Bloomberg L.P. Archived from the original on 13 June 2025. Retrieved 13 June 2025.
  38. ↑ Hjelmgaard, Kim (13 June 2025). "What we know about Israel's attacks on Iran's nuclear sites − and Iran's drone response". USA Today (به انگلیسی). Retrieved 13 June 2025.
  39. ↑ "Why are Iran and Israel sworn enemies?". Business Standard (به انگلیسی). 13 June 2025. Retrieved 13 June 2025.
  40. ↑ Chao-Fong, Léonie; Ambrose, Tom; Lowe, Yohannes; Belam, Martin (17 September 2024). "Lebanon explosions 'an extremely concerning escalation', says UN official, as Hezbollah threatens retaliation – as it happened". the Guardian.
  41. ↑ "Israel's attack on Iran was years in the making. How did they get here?". AP News (به انگلیسی). 13 June 2025.
  42. ↑ Goldbaum, Christina (13 June 2025). "Israel's Strike on Iran Comes at a Moment of Weakness for Iran's Proxies". The New York Times (به انگلیسی). ISSN 0362-4331. Retrieved 14 June 2025.
  43. ↑ Fernández, Belén (13 June 2025). "As Israel strikes Iran, what happened to 'America First'?". Al Jazeera English (به انگلیسی). Retrieved 15 June 2025.
  44. ↑ Sanger, David E. (13 June 2025). "Israel's Ambition: Destroy the Heart of Iran's Nuclear Program". The New York Times (به انگلیسی). ISSN 0362-4331. Retrieved 14 June 2025.
  45. ↑ ۴۵٫۰ ۴۵٫۱ ۴۵٫۲ ۴۵٫۳ Tirone, Jonathan (13 June 2025). "How Close Is Iran to a Nuclear Weapon as Trump Eyes a Deal?". Bloomberg News. Bloomberg L.P. Archived from the original on 13 June 2025. Retrieved 13 June 2025.
  46. ↑ ۴۶٫۰ ۴۶٫۱ "Was Iran months away from producing a nuclear bomb?". www.bbc.com. 14 June 2025.
  47. ↑ Rubin, April (13 June 2025). "How failed Iran nuclear talks led to Israel's attack". Axios (به انگلیسی).
  48. ↑ ۴۸٫۰ ۴۸٫۱ Lewis, Jeffrey (13 June 2025). "Nuclear Claims Are a Smoke Screen for Hopes of Toppling Iran". Foreign Policy.
  49. ↑ Liechtenstein, Stephanie; Gambrell, Jon; Madhani, Aamer (13 June 2025). "Iran announces a new nuclear enrichment site after UN watchdog censure". Associated Press. Retrieved 13 June 2025.
  50. ↑ "Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump". The Economist. ISSN 0013-0613. Retrieved 2025-02-23.
  51. ↑ «واقعیت «گریز هسته‌ای»». روزنامه ایران. ۲۶ دی ۱۴۰۰. دریافت‌شده در ۲۷ خرداد ۱۴۰۴.
  52. ↑ "Iran's new leaders stand at a nuclear precipice". The Economist. ISSN 0013-0613. Retrieved 2025-02-23.
  53. ↑ "The 'unsustainable' reason behind who can have nuclear weapons, and who can't". SBS News (به انگلیسی). 16 June 2025.
  54. ↑ «فتوای علی خامنه‌ای در باب سلاح‌های کشتار جمعی». سفارت جمهوری اسلامی ایران در پاریس. ۱ مهر ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۲۷ خرداد ۱۴۰۴.
  55. ↑ "Was Iran really racing for nukes?". The Economist. 13 June 2025. ISSN 0013-0613. Retrieved 14 June 2025. Iran fervently denies that it has ever pursued nuclear weapons. That is not true. In the 1980s the Islamic Republic began importing nuclear equipment and material from Pakistan and China. And in the 1990s it approved and allocated funds for a plan to manufacture five nuclear weapons and carry out an underground nuclear test, according to documents acquired by Israel and analysed by experts at Harvard University's Belfer Centre. That decision was approved by a committee that included Ali Shamkhani, who was then the defence minister. … This formal nuclear weapons programme, Project AMAD, was suspended by the Iranian government in 2003, according to an American "national intelligence estimate" published in 2007.
  56. ↑ ۵۶٫۰ ۵۶٫۱ Goldbaum, Christina (13 June 2025). "Israel's Strike on Iran Comes at a Moment of Weakness for Iran's Proxies". The New York Times (به انگلیسی). ISSN 0362-4331. Retrieved 14 June 2025.
  57. ↑ Cook, Steven A. (13 June 2025). "Israel Is Going for the Death Blow on Iran". Foreign Policy (به انگلیسی). Retrieved 13 June 2025.
  58. ↑ Waghorn, Dominic (13 June 2025). "Why did Israel attack Iran? And what does it mean for the rest of the world?". Sky News. Retrieved 13 June 2025.
  59. ↑ ۵۹٫۰ ۵۹٫۱ ۵۹٫۲ ۵۹٫۳ Sykes, Patrick; Bronner, Ethan; Capaccio, Anthony (13 June 2025). "Israel and Iran Have Been Enemies for Decades. What Next?". Bloomberg News. Bloomberg L.P. Archived from the original on 13 June 2025. Retrieved 13 June 2025.
  60. ↑ «سیزده بدر خونین سپاه قدس و تنگنای "واکنش غیرتعجیلی" – DW – ۱۴۰۳/۱/۱۵». dw.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۳۰.
  61. ↑ "Israel launches an attack on Iran—without America". The Economist. 13 June 2025. Retrieved 13 June 2025.
  62. ↑ Balmer, Crispian (13 June 2025). "After years of waiting, Israel's Netanyahu finally makes his move on Iran". Reuters. Retrieved 13 June 2025.
  63. ↑ Martinez, Luis (12 June 2025). "Israel considering military action against Iran in coming days: Sources". ABC News. Retrieved 12 June 2025.
  64. ↑ Jacobs, Jennifer; Brennan, Margaret; LaPorta, James; Watson, Eleanor; Ake, Gabrielle (12 June 2025). "Israel is poised to launch operation on Iran, multiple sources tell CBS News". CBS News. Retrieved 12 June 2025.
  65. ↑ Rasgon, Adam; Odenheimer, Natan (12 June 2025). "U.S. Embassy in Jerusalem Braces for Possible Israeli Strike on Iran". The New York Times. Retrieved 12 June 2025.
  66. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام NYTimesLive202506122 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  67. ↑ "Trump said US was aware of Israel's plans to attack Iran, WSJ reports". Reuters. 13 June 2025. Archived from the original on 13 June 2025. Retrieved 13 June 2025.
  68. ↑ Haynes, Deborah; Powell, Rob (13 June 2025). "UK defence officials were aware of Israel's plan to attack". Sky News. Archived from the original on 13 June 2025.
  69. ↑ McKiernan, Jennifer (13 June 2025). "Starmer urges Iran and Israel to 'step back' after strikes targeting Tehran". BBC News (به انگلیسی). Retrieved 13 June 2025.
  70. ↑ "US helping Israel intercept Iranian missiles, Axios reports". Reuters. 13 June 2025.
  71. ↑ "'Drop Israel': How military escalation with Iran divides Trump's base". Al Jazeera English. 14 June 2025.
  72. ↑ ۷۲٫۰ ۷۲٫۱ ۷۲٫۲ Emma Graham-Harrison (‏۱۴ ژوئن ۲۰۲۵‏). "Strikes on Iran ease pressure on Israel to end starvation in Gaza". گاردین (به انگلیسی). ISSN 0261-3077. Wikidata Q134930850. Archived from the original on 15 June 2025. {{cite journal}}: Check date values in: |publication-date= (help)نگهداری CS1: نقطه‌گذاری اضافه (link)
  73. ↑ "Why is Israel attacking Iran? Tensions in the Middle East escalate". Yahoo News (به انگلیسی). The Standard. 13 June 2025. Retrieved 15 June 2025.
  74. ↑ ۷۴٫۰ ۷۴٫۱ Mohammad (14 June 2025). "Israel's Strike on Iran: What Happens Now?". Hasht-e Subh (به انگلیسی). Retrieved 15 June 2025.
  75. ↑ Malik, Nesrine (2025-06-16). "In Gaza, Israel destroyed its reputation. Attacking Iran is a belated and dangerous attempt to restore it". The Guardian (به انگلیسی). ISSN 0261-3077. Retrieved 2025-06-17.
  76. ↑ Hajare El-Khaldi (‏۱۴ ژوئن ۲۰۲۵‏). "Genocide in Gaza Continues Amid Media and Internet Blackout". Morocco World News (به انگلیسی). Wikidata Q134930899. Archived from the original on 15 June 2025. {{cite journal}}: Check date values in: |publication-date= (help)نگهداری CS1: نقطه‌گذاری اضافه (link)
  77. ↑ McGurk, Brett (13 June 2025). "Analysis: What Israel's kitchen-sink operation against Iran tells us so far". CNN (به انگلیسی). Retrieved 16 June 2025.
  78. ↑ "Will Iran's hated regime implode?". The Economist. ISSN 0013-0613. Retrieved 2025-06-17.
  79. ↑ "Operation Rising Lion: Netanyahu's Bible quote foreshadows Iran attacks". The Jerusalem Post (به انگلیسی). 13 June 2025. Retrieved 16 June 2025.
  80. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام JPost20250613c2 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  81. ↑ Borger, Julian (13 June 2025). "Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program". The Guardian. Retrieved 13 June 2025.
  82. ↑ Liebermann, Oren; Diamond, Jeremy; Regan, Helen; Gan, Nectar; Lau, Chris; Izso, Lauren; Michaelis, Tamar; Blackburn, Piper Hudspeth; Mogul, Rhea; Yeung, Jessie; Ebrahim, Nadeen; Salem, Mostafa; Sangal, Aditi; Powell, Tori B. (13 June 2025). "Live updates: Israel attacks Iran, explosions in Tel Aviv and Tehran, US position". CNN (به انگلیسی). Retrieved 14 June 2025.
  83. ↑ Lidor, Canaan (13 June 2025). "Iranian opposition calls to overthrow the mullahs". JNS.
  84. ↑ "IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders". The Jerusalem Post. 13 June 2025. Retrieved 12 June 2025.
  85. ↑ قادرمیهنی، علیرضا (۲۰۲۵-۰۶-۱۴). «کارخانه فردا موتورز در بروجرد هدف حمله موشکی اسرائیل قرار گرفت؛ شهادت جمعی از پرسنل و کارگران!». گجت نیوز. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۱۴.
  86. ↑ آنلاین، اقتصاد (۱۴۰۴/۰۳/۲۶–۰۱:۰۱). «حمله اسرائیل به کرج ۲۶ خرداد ۱۴۰۴ / کدام مناطق آسیب دید؟». fa. دریافت‌شده در 2025-06-16. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  87. ↑ ۸۷٫۰ ۸۷٫۱ "باقری آسیبی ندیده است: ایرنا". الجزیره انگلیسی. 13 ژوئن 2025.
  88. ↑ Fabian, Emanuel. "گزارش: رئیس ستاد کل ارتش ایران باقری در حمله اسرائیل کشته شد". تایمز آو اسرائیل (به انگلیسی). Retrieved 2025-06-13.
  89. ↑ "رسانه دولتی ایران: فرمانده سپاه پاسداران حسین سلامی در حمله اسرائیل کشته شد". تایمز آو اسرائیل (به انگلیسی). Retrieved 13 June 2025.
  90. ↑ "سپاه: با وجود کشته شدن فرمانده‌مان آماده پاسخ هستیم". الجزیره. 13 ژوئن 2025.
  91. ↑ «رئیس دانشگاه آزاد به شهادت رسید». روزنامه دنیای اقتصاد. ۲۰۲۵-۰۶-۱۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۱۳.
  92. ↑ "رسانه‌های دولتی: فرمانده ارشد سپاه در حمله اسرائیل کشته شد". ایران اینترنشنال (به انگلیسی). 13 ژوئن 2025. Retrieved 13 June 2025.
  93. ↑ "دو دانشمند هسته‌ای ایران در حملات کشته شدند: تسنیم". الجزیره انگلیسی. 13 ژوئن 2025.
  94. ↑ "ایران: شش دانشمند هسته‌ای در حملات کشته شدند". الجزیره. 13 ژوئن 2025.
  95. ↑ Chen, Janice Kai; Rom, Alon; Vinall, Frances; DeYoung, Karen; Balousha, Hazem; Bisset, Victoria; Ledur, Júlia; Shapiro, Leslie; Ovalle, David (13 ژوئن 2025). "به‌روزرسانی زنده: حمله اسرائیل به ایران؛ فرمانده سپاه در تهران کشته شد". واشینگتن پست (به انگلیسی). ISSN 0190-8286. Retrieved 13 June 2025.
  96. ↑ "گزارش: اکثراً زنان و کودکان در میان ۵۰ مجروح حمله اسرائیل". الجزیره. 13 ژوئن 2025.
  97. ↑ شهادت مادر باردار در حمله رژیم صهیونیستی به میدان قدس تجریش/۱۸۰۰ مجروح در پی این حملات, 2025-06-16, retrieved 2025-07-02
  98. ↑ ۹۸٫۰ ۹۸٫۱ ۹۸٫۲ رئیس سازمان اطلاعات سپاه به شهادت رسید ایسنا
  99. ↑ «ابراز همدردی استاندار اصفهان با خانواده سردار شهید ربانی». خبرگزاری فارس. ۲۳ خرداد ۱۴۰۴.
  100. ↑ «محرابی، معاون اطلاعات ستادکل نیروهای مسلح و سردار مهدی ربانی معاون عملیات ستادکل نیروهای مسلح به شهادت رسیدند». انتخاب. ۲۴ خرداد ۱۴۰۴.
  101. ↑ «شهادت فرمانده پدافند هوایی هوافضای سپاه در حملات اسرائیل». عصر ایران. ۲۳ خرداد ۱۴۰۴. دریافت‌شده در ۲۳ خرداد ۱۴۰۴.
  102. ↑ شهادت سردار خسرو حسنی جانشین اطلاعات نیروی هوافضای سپاه نور نیوز
  103. ↑ ۱۰۳٫۰ ۱۰۳٫۱ ۱۰۳٫۲ ۱۰۳٫۳ ۱۰۳٫۴ ۱۰۳٫۵ شهادت تعدادی از فرماندهان نیروی هوافضای سپاه در حمله سحرگاه ۲۳ خرداد اسرائیل ایسنا
  104. ↑ ۱۰۴٫۰ ۱۰۴٫۱ ۱۰۴٫۲ ۱۰۴٫۳ ۱۰۴٫۴ شعله جان دانشمندان هسته‌ای چراغ راه آینده علم و فناوری ایران خبرگزاری مهر
  105. ↑ ۱۰۵٫۰ ۱۰۵٫۱ «معاون پیشین سازمان انرژی اتمی به شهادت رسید». ایسنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۱۳.
  106. ↑ ۱۰۶٫۰ ۱۰۶٫۱ «تصویر ۲ دانشمند هسته ای کشورمان که دیشب توسط اسرائیل ترور شدند». همشهری. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۱۳.
  107. ↑ «از باغ دماوند تا دو چهره باقی‌مانده از طرح آماد؛ اسرائیل کدام «دانشمندان هسته‌ای» ایران را هدف گرفت؟». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۴ ژوئن ۲۰۲۵. دریافت‌شده در ۱۴ ژوئن ۲۰۲۵.
  108. ↑ ایران، عصر (۱۴۰۴/۰۳/۲۵–۱۳:۴۹). «دانشمند هسته‌ای اهل مازندران به شهادت رسید». fa. دریافت‌شده در 2025-06-15. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  109. ↑ «برخی از غیرنظامیان کشته‌شده در حملات اسرائیل به ایران چه کسانی هستند؟». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۴ ژوئن ۲۰۲۵. دریافت‌شده در ۱۴ ژوئن ۲۰۲۵.
  110. ↑ «شهادت جوان نخبه هوش مصنوعی در تجاوز رژیم صهیونیستی به تهران». خبرگزاری دانشجو. ۲۵ خرداد ۱۴۰۴. دریافت‌شده در ۳۱ خرداد ۱۴۰۴.
  111. ↑ «شهادت قهرمان کیک‌بوکسینگ در پی حملات رژیم صهیونیستی». ورزش سه. ۳۰ خرداد ۱۴۰۴. دریافت‌شده در ۳۱ خرداد ۱۴۰۴.
  112. ↑ «دانشمند هسته‌ای ایرانی به همراه همسرش در منزل ترور شد». خبرگزاری دانشجو. ۳۱ خرداد ۱۴۰۴. دریافت‌شده در ۳۱ خرداد ۱۴۰۴.
  113. ↑ «دانشجوی دانشگاه شریف به همراه ۳ عضو خانواده‌اش به شهادت رسید». خبرگزاری دانشجو. ۳۱ خرداد ۱۴۰۴. دریافت‌شده در ۳۱ خرداد ۱۴۰۴.
  114. ↑ «شهادت دانشجوی روان‌شناسی در حمله رژیم صهیونی به کرج». خبرگزاری دانشجو. ۲۶ خرداد ۱۴۰۴. دریافت‌شده در ۳۱ خرداد ۱۴۰۴.
  115. ↑ «شهادت کارشناس علوم آزمایشگاهی دانشگاه علوم پزشکی ایران». خبرگزاری دانشجو. ۲۵ خرداد ۱۴۰۴. دریافت‌شده در ۳۱ خرداد ۱۴۰۴.
  116. ↑ «اسرائیل چند شهر ایران از جمله تهران را بمباران کرد؛ چند فرماندهٔ سپاه کشته شدند». رادیو فردا. ۲۰۲۵-۰۶-۱۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۱۳.
  117. ↑ «انتقال ۵۰ مجروح حملات اسرائیل به بیمارستان شهید چمران/ ۳۵ نفر از مجروحان زن و کودک هستند». خبرگزاری ایلنا. ۲۰۲۵-۰۶-۱۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۱۳.
  118. ↑ 910 (۲۰۲۵-۰۶-۱۳). «فیلم | حملات رژیم صهیونیستی در قصرشیرین یک شهید و ۲۴ مجروح برجای گذاشت». ایرنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۱۳.
  119. ↑ 910 (۲۰۲۵-۰۶-۱۲). «استاندار کرمانشاه: مرز خسروی آمادگی استقبال از زائران اربعین را دارد». ایرنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۱۳.
  120. ↑ «۲ شهید و ۶ مجروح در پی حملات رژیم صهیونیستی به تبریز». ایسنا. ۲۰۲۵-۰۶-۱۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۱۳.
  121. ↑ "تعلیق پروازها در فرودگاه اصلی تهران". Al Jazeera English. 13 ژوئن 2025.
  122. ↑ "پس از حملات اسرائیل به ایران، شرکت‌های هواپیمایی مسیرها را تغییر می‌دهند و حریم هوایی بسته می‌شود". Reuters. 13 ژوئن 2025.
  123. ↑ "پروازهای بازگشت حجاج تا اطلاع ثانوی لغو شد". IRNA.
  124. ↑ Lifshitz-Klieger, Iris. "حملات اسرائیل به ایران باعث زمین‌گیر شدن پروازها و سرگردانی هزاران اسرائیلی شد". Ynetnews.
  125. ↑ "عراق حریم هوایی خود را بست و پروازها در همه فرودگاه‌ها را متوقف کرد". al-Arabiya (به انگلیسی). 13 ژوئن 2025. Retrieved 13 June 2025.
  126. ↑ "بیانیه ارتش اردن پس از حمله «اسرائیل» به ایران". Roya News. 13 ژوئن 2025.
  127. ↑ Chen, Alyssa (13 ژوئن 2025). "سفارت چین به شهروندان خود در ایران هشدار داد که پس از حملات اسرائیل، هوشیار باشند". ساوت چاینا مورنینگ پست.
  128. ↑ "افزایش تدابیر امنیتی در سایت‌های یهودی و اسرائیلی توسط NYPD پس از حملات ایران". The Times of Israel (به انگلیسی). Retrieved 13 June 2025.
  129. ↑ «مسدود شدن آزادراه قم-اصفهان بعد از حمله اسرائیل به ایران». اعتمادآنلاین. ۲۰۲۵-۰۶-۱۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۱۳.
  130. ↑ «خبر فوری شرکت ملی پالایش و پخش دربارهٔ سوخت‌رسانی به پمپ‌بنزین‌ها/ جزییات». خبرآنلاین. ۲۰۲۵-۰۶-۱۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۱۳.
  131. ↑ «پمپ بنزین‌ها قیامت شد !». شهر خبر. ۲۰۲۵-۰۶-۱۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۱۳.
  132. ↑ "Iranians brace for more Israeli strikes on nuclear, military targets | The Jerusalem Post". The Jerusalem Post | JPost.com (به انگلیسی). 2025-06-13. Retrieved 2025-06-14.
  133. ↑ «اطلاعیه مهم ستاد ملی مدیریت شرایط اضطراری جمعیت هلال احمر + توصیه‌های حیاتی برای حفظ ایمنی در شرایط اضطراری». اعتمادآنلاین. ۲۰۲۵-۰۶-۱۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۱۳.
  134. ↑ Dareen, Seher (13 June 2025). "Oil jumps over 7% after Israel's strikes on Iran". Reuters (به انگلیسی).
  135. ↑ "Israel-Iran conflict: Tel Aviv strikes Tehran's nuclear sites, what we know so far". The Economic Times. 13 June 2025. ISSN 0013-0389.
  136. ↑ "Global oil prices soar after Israel attacks Iran". BBC News (به انگلیسی). 13 June 2025.
  137. ↑ "Gold Extends Gains After Israel's Attack on Iran". The Wall Street Journal. 13 June 2025.
  138. ↑ Mercado, Darla (12 June 2025). "Stock market futures fall after Israel attacks Iran: Live updates". CNBC.
  139. ↑ "Dow Jones Futures Dive, Crude Oil Spikes As Israel Strikes Iran's Nuclear Facilities". Investor's Business Daily. 13 June 2025.
  140. ↑ "European airline stocks tumble after Israel strikes on Iran". The Economic Times. 13 June 2025. ISSN 0013-0389.
  141. ↑ ۱۴۱٫۰ ۱۴۱٫۱ ۱۴۱٫۲ ۱۴۱٫۳ ۱۴۱٫۴ ۱۴۱٫۵ Fassihi, Farnaz (14 June 2025). "A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say". The New York Times (به انگلیسی). ISSN 0362-4331. Retrieved 14 June 2025.
  142. ↑ "Israeli shekel jumps as investors sketch post-Iran conflict landscape". The Times of Israel.
  143. ↑ Elizondo, Gabriel (13 June 2025). "Iran and Israel's ambassadors were the last to speak at the UNSC". Al Jazeera. Archived from the original on 14 June 2025. Retrieved 14 June 2025.
  144. ↑ Crisp, Elizabeth (13 June 2025). "Iran pulls out of nuclear talks with the US". The Hill.
  145. ↑ Levitt, Matthew (13 June 2025). "Israel Strikes Iran: Initial Assessments from Washington Institute Experts". The Washington Institute for Near East Policy (به انگلیسی).
  146. ↑ Berman, Lazar (15 June 2025). "Cyprus PM says he will speak to Netanyahu today to convey message from Iran". The Times of Israel (به انگلیسی).
  147. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام JPost20250615 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  148. ↑ "Trump says 'many calls, meetings' taking place, urges Iran-Israel deal". Al Jazeera English. 15 June 2025. Retrieved 15 June 2025.
  149. ↑ "Iran's parliament preparing bill to leave NPT". Al Jazeera English. 16 June 2025. Retrieved 16 June 2025.
  150. ↑ "Israel strikes dozens of targets in Iran, including nuclear program: IDF". ABC News (به انگلیسی). Retrieved 15 June 2025.
  151. ↑ "Ben Gurion shut until further notice; Israeli airlines evacuate fleets to avoid Iranian attack". The Times of Israel. 13 June 2025. Retrieved 15 June 2025.
  152. ↑ "IDF Home Front Command extends ban on gatherings; schools and workplaces to remain closed". The Times of Israel. 15 June 2025. Retrieved 15 June 2025.
  153. ↑ Langford, Antonia; Hallows, Ruth; White, Josh; Hamblin, Andrea; Bodkin, Henry (14 June 2025). "Iran-Israel latest: Iran threatens to attack British and American bases". The Telegraph (به انگلیسی). ISSN 0307-1235. Retrieved 14 June 2025.
  154. ↑ "Elon Musk's Starlink provides internet access to Iran amid war with Israel". News9live (به انگلیسی). 14 June 2025. Retrieved 14 June 2025.
  155. ↑ Frąckiewicz, Marcin (3 June 2025). "Why Starlink Keeps Hitting Red Tape Around the World". TS2 Space (به انگلیسی). Retrieved 14 June 2025.
  156. ↑ «سخنگوی دولت: اقدام به کاهش سرعت اینترنت، موقتی و برای دفع حملات سایبری است». انتخاب. ۲۶ خرداد ۱۴۰۴. دریافت‌شده در ۲۷ خرداد ۱۴۰۴.
  157. ↑ "Mark Levin calls on Elon Musk to 'turn on Starlink' for Iranian people" (به انگلیسی). Fox News. 14 June 2025. Retrieved 14 June 2025.
  158. ↑ "اختلال و محدودیت روی اینترنت همزمان با حمله اسرائیل به ایران / دسترسی به واتس‌اپ محدود شد".
  159. ↑ "بیانیه دادستانی کل کشور خطاب به فعالان مجازی و رسانه‌ها".
  160. ↑ «اطلاعیه وزارت ارتباطات به دنبال اعمال محدودیت بر اینترنت کشور». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۲۵-۰۶-۱۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۱۴.
  161. ↑ ایران، عصر (۱۴۰۴/۰۳/۲۳–۱۴:۳۴). «اینترنت ایران، محدود شد». fa. دریافت‌شده در 2025-06-14. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  162. ↑ «زنده - اسرائیل هشدار داد که حمله به تأسیسات نفتی و گازی را بررسی می‌کند». www.iranintl.com. ۲۰۲۵-۰۶-۱۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۱۴.
  163. ↑ «پاسخ ایلان ماسک به درخواست کمک برای مردم ایران: اینترنت استارلینک فعال است». صدای آمریکا. ۲۰۲۵-۰۶-۱۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۱۵.
  164. ↑ «ایلان ماسک اعلام کرد که پوشش اینترنت استارلینک برای ایران فعال است». www.iranintl.com. ۲۰۲۵-۰۶-۱۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۱۵.
  165. ↑ "Israel-Iran war: Elon Musk's Starlink provides internet to Iranians after country cuts off access amid conflict". FE Tech Bytes (به انگلیسی). 2025-06-15. Retrieved 2025-06-15.
  166. ↑ ۱۶۶٫۰ ۱۶۶٫۱ ۱۶۶٫۲ «لغو کلیه پروازها؛ آسمان ایران تا اطلاع ثانوی بسته است». persianepochtimes.com. ۱۴۰۴-۰۳-۲۴\۱۶:۳۸:۰۰. دریافت‌شده در 2025-06-15. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک) خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام «:0» چندین بار با محتوای متفاوت تعریف شده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  167. ↑ "Update from Farnaz Fassihi". The New York Times (به انگلیسی). 13 June 2025. ISSN 0362-4331. Retrieved 13 June 2025.
  168. ↑ "Iran's Supreme Leader: Israel must prepare for 'bitter and painful' fate following attack". Al Jazeera. 13 June 2025.
  169. ↑ "Iran says US will also be responsible for Israel's 'adventure'". Al Jazeera. 13 June 2025.
  170. ↑ "Iran refuses to continue nuclear talks with US". Report.az.
  171. ↑ ۱۷۱٫۰ ۱۷۱٫۱ ۱۷۱٫۲ "LIVE: Israel launches 'major strike' on Iran's military, nuclear sites". Al Jazeera. 13 June 2025.
  172. ↑ «بنیامین نتانیاهو: رهبران جمهوری اسلامی در حال جمع کردن وسایل خود هستند». www.iranintl.com. ۲۰۲۵-۰۶-۱۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۱۵.
  173. ↑ iranianuk.com (۲۰۲۵). «پرواز هواپیماها از تهران با وجود دستور «پرواز ممنوع» / آیا وابستگان مسئولین در حال فرار هستند؟». iranianuk.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۱۵.
  174. ↑ "مسئولان جمهوری اسلامی در حال فرار؟ + ادعای جنجالی نتانیاهو". news.gooya.com (به انگلیسی). Retrieved 2025-06-15.
  175. ↑ «قائم‌مقام دفتر خامنه‌ای و دیگر مقام‌ها برای خروج از ایران با روسیه وارد مذاکره شده‌اند». www.iranintl.com. ۲۰۲۵-۰۶-۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۱۵.
  176. ↑ «Israeli military issues evacuation warnings to Iranians near weapons facilities». Reuters. ۱۵ ژوئن ۲۰۲۵. دریافت‌شده در ۱۵ ژوئن ۲۰۲۵.
  177. ↑ Danaher، Nadeen Ebrahim, Caitlin (۱۵ ژوئن ۲۰۲۵). «Fear grips Iranians with some fleeing the capital as conflict with Israel escalates». CNN. دریافت‌شده در ۱۵ ژوئن ۲۰۲۵.
  178. ↑ ۱۷۸٫۰ ۱۷۸٫۱ Bodkin, Henry (2025-06-13). "Iran could have built '15 nuclear bombs within days', says Israel after strike". The Telegraph (به انگلیسی). ISSN 0307-1235. Retrieved 2025-06-13.
  179. ↑ "Israel launched strikes on Iran to 'roll back uranium threat,' Netanyahu says". ان‌بی‌سی نیوز.
  180. ↑ "'An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities". The Times of Israel.
  181. ↑ "Live updates: Israel strikes Iran as fears of another war mount". NBC News. 12 June 2025. Retrieved 12 June 2025.
  182. ↑ "Israel attacks Iran, strikes to continue 'for as many days as it takes'". 1News.
  183. ↑ "Israeli military chief says army 'mobilising tens of thousands' of soldiers". Al Jazeera English. 13 June 2025.
  184. ↑ "Israel attacks Iran's nuclear and missile sites and kills top military officials". هندو (روزنامه) (به انگلیسی). 2025-06-13. ISSN 0971-751X.
  185. ↑ ۱۸۵٫۰ ۱۸۵٫۱ «أبرز ردود الفعل العربیة والخلیجیة علی الضربة الإسرائیلیة بإیران». arabic.cnn.com (به عربی). سی ان ان عربی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵. دریافت‌شده در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵.
  186. ↑ [[۷](https://archive.is/w9kz4) "The unilateral attack against #Iran is deeply concerning. Taking place especially ahead of the next round of negotiations, it endangers the peaceful efforts as well as overall regional stability & global peace"]. Armenian MFA. 13 June 2025. Archived from [[۸](https://x.com/MFAofArmenia/status/1933423407795732810) the original] on 13 June 2025. {{cite web}}: Check |archive-url= value (help); Check |url= value (help)
  187. ↑ Pal, Alasdair; Pal, Alasdair (13 June 2025). [[۹](https://www.reuters.com/world/asia-pacific/australia-alarmed-by-escalation-between-israel-iran-2025-06-13/) "Australia 'alarmed' by escalation between Israel and Iran"]. Reuters (به انگلیسی). Retrieved 13 June 2025. {{cite news}}: Check |url= value (help)
  188. ↑ «نتانیاهو: نبرد ما علیه رژیم خودکامه است نه علیه مردم ایران». bbc.com/persian. بی‌بی‌سی فارسی. ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵. دریافت‌شده در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵.
  189. ↑ «نتانیاهو: نبرد ما علیه رژیم خودکامه است نه علیه مردم ایران». bbc.com/persian. بی‌بی‌سی فارسی. ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵. دریافت‌شده در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵.
  190. ↑ [[۱۰](https://www.reuters.com/world/europe/germanys-merz-says-netanyahu-informed-him-attack-iran-2025-06-13/) "Germany's Merz says Netanyahu informed him of attack on Iran"]. Reuters (به انگلیسی). 2025-06-13. Retrieved 2025-06-13. {{cite news}}: Check |url= value (help)
  191. ↑ [[۱۱](https://www.ynetnews.com/article/lndy34vio) "German Chancellor: "The goal must remain that Iran cannot develop nuclear weapons""]. Ynetnews (به انگلیسی). 2025-06-13. Retrieved 2025-06-13. {{cite news}}: Check |url= value (help)
  192. ↑ «الإمارات تدین بشدة الاستهداف العسکری الإسرائیلی لإیران». skynewsarabia.com (به عربی). اسکای نیوز عربی. ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵. دریافت‌شده در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵.
  193. ↑ Crilly, Rob (2025-06-13). "اسرائیل تازه شروع کرده است، اما آیا ایران ضعیف شده می‌تواند پاسخ دهد؟". The Telegraph (به انگلیسی). ISSN 0307-1235. Retrieved 2025-06-13.
  194. ↑ "Trump tells Iran to make a deal or face 'even more brutal' attacks". www.timesofisrael.com (به انگلیسی). Retrieved 2025-06-13.
  195. ↑ ۱۹۵٫۰ ۱۹۵٫۱ "Live updates: Israel strikes Iran's nuclear and military sites". AP News (به انگلیسی). Retrieved 13 June 2025.
  196. ↑ "آمریکا تأیید کرد در حملات اسرائیل به ایران دخالتی ندارد". The Jerusalem Post (به انگلیسی). 13 June 2025. Retrieved 13 June 2025.
  197. ↑ ۱۹۷٫۰ ۱۹۷٫۱ ۱۹۷٫۲ ۱۹۷٫۳ Rod, Marc (13 June 2025). "سناتورهای ارشد جمهوری‌خواه و دموکرات‌های طرفدار اسرائیل حمایت خود را از حمله اسرائیل به ایران اعلام کردند". Jewish Insider (به انگلیسی). Retrieved 13 June 2025.
  198. ↑ "«بازی شروع شد»، می‌گوید سناتور کلیدی آمریکا". Al Jazeera English. 13 June 2025.
  199. ↑ Kingsley, Patrick; Boxerman, Aaron; Fassihi, Farnaz (13 June 2025). "به‌روزرسانی از رابرت جیمیسون". The New York Times (به انگلیسی). ISSN 0362-4331. Retrieved 13 June 2025.
  200. ↑ "«اسرائیل حق دارد»: قانون‌گذار ارشد آمریکا". Al Jazeera. 13 June 2025.
  201. ↑ "سناتور آمریکایی «تشدید بی‌ملاحظه» اسرائیل را محکوم کرد". الجزیره انگلیسی. 12 June 2025. Retrieved 12 June 2025.
  202. ↑ «اسرائیل چند شهر ایران از جمله تهران را بمباران کرد؛ «فرمانده سپاه کشته شد»». رادیو فردا. ۲۰۲۵-۰۶-۱۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۱۳.
  203. ↑ "Indonesia Condemns Israel's Attack on Iran, Warns of Broader Conflict". Jakarta Globe. Retrieved 2025-06-13.
  204. ↑ Iyabu, Ahmad Fauzi (2025-06-13). "Israel Attacks Iran, Indonesia Reminds Obligation To Settle Differences Peacefully". VOI - Waktunya Merevolusi Pemberitaan. Retrieved 2025-06-13.
  205. ↑ "جدیدترین اخبار سیاسی: استارمر خواستار «عقب‌نشینی تمام طرف‌ها» پس از حملات اسرائیل به سایت‌های هسته‌ای ایران شد". Sky News (به انگلیسی). Retrieved 2025-06-13.
  206. ↑ ۲۰۶٫۰ ۲۰۶٫۱ «واکنش‌های بین‌المللی به حمله اسرائیل به ایران». dw.com. دویچه وله فارسی. ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵. دریافت‌شده در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵.
  207. ↑ "پاکستان به شدت تجاوز غیرموجه و غیرقانونی اسرائیل علیه جمهوری اسلامی ایران را محکوم می‌کند". Retrieved 13 June 2025.
  208. ↑ "ترکیه حمله هوایی اسرائیل به ایران را محکوم کرد: فراخوانی برای دیپلماسی | Law-Order".
  209. ↑ AFP and ToI Staff. [[۱۲](https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/czech-republic-israeli-strikes-on-iran-a-reasonable-reaction-to-tehrans-nuclear-program-terror-support/) "Czech Republic: Israeli strikes on Iran a 'reasonable reaction' to Tehran's nuclear program, terror support"]. [www.timesofisrael.com](http://www.timesofisrael.com) (به انگلیسی). Retrieved 2025-06-13. {{cite web}}: Check |url= value (help)
  210. ↑ ۲۱۰٫۰ ۲۱۰٫۱ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام CNNLive20250612 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  211. ↑ [[۱۳](https://www.reuters.com/world/china/china-cautions-citizens-iran-warns-those-israel-potential-attacks-2025-06-13/) "China cautions citizens in Iran, warns those in Israel of potential attacks"]. Reuters. 13 June 2025. {{cite news}}: Check |url= value (help)
  212. ↑ Rosenberg, Steve (2025-06-13). "روسیه تشدید شدید را محکوم می‌کند". BBC (به انگلیسی). ISSN 0307-1235. Retrieved 2025-06-13.
  213. ↑ "Japan Govt Vows to Protect Nationals after Israel's Iran Attack". nippon.com (به انگلیسی). 2025-06-13. Retrieved 2025-06-13.
  214. ↑ "Alawadi: Iraq Condemns Zionist Aggression on Iran, Calls for Immediate UN Security Council Session". Iraqi News Agency.
  215. ↑ "عربستان سعودی حملات به ایران را محکوم کرد". Al Jazeera. 13 June 2025.
  216. ↑ Ari, Lior Ben (13 June 2025). "عمان: «اسرائیل مسئول این تشدید و پیامدهای آن است»". Ynetnews.
  217. ↑ «قطر تدین الهجوم الإسرائیلی علی إیران وتعتبره "انتهاکا صارخا" لسیادتها». kuna.net.kw (به عربی). کونا. ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵. دریافت‌شده در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵.
  218. ↑ "President Aoun condemns Israeli strikes on Iran, warns of regional escalation". National News Agency.
  219. ↑ «مصر تدین العدوان الإسرائیلی علی إیران وتعتبره "تصعیدا سافرا"». aa.com.tr (به عربی). خبرگزاری آناتولی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵. دریافت‌شده در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵.
  220. ↑ "Asia Pacific reacts to Israeli strikes on Iran". Anadolu Ajansi. Retrieved 2025-06-13.
  221. ↑ «أبرز ردود الفعل الدولیة عقب الغارات الإسرائیلیة آلتی طالت منشآت نوویة فی إیران». france24.com (به عربی). فرانس ۲۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵. دریافت‌شده در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵.
  222. ↑ "Pahlavi Reza on X".
  223. ↑ manototv (2025-06-17), پخش پیام شاهزاده رضا پهلوی به ملت ایران, retrieved 2025-06-18
  224. ↑ «شاهزاده رضا پهلوی: مردم نگران فردای پس از سقوط جمهوری اسلامی نباشید». www.iranintl.com. ۲۰۲۵-۰۶-۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۱۸.
  225. ↑ "Video Exiled crown prince of Iran sees 'best opportunity' to get rid of regime". ABC News (به انگلیسی). Retrieved 2025-06-17.
  226. ↑ "Alinejad Masih on X".
  227. ↑ "واکنش جهان به حمله اسرائیل به ایران به‌خاطر فعالیت‌های هسته‌ای". رویترز (به انگلیسی). 2025-06-13. Retrieved 2025-06-13.
  228. ↑ "دبیرکل سازمان ملل تشدید نظامی را محکوم کرد". الجزیره. 13 June 2025.
  229. ↑ "بیانیه دربارهٔ وضعیت ایران". IAEA.
  230. ↑ "گروه حقوق بشری از آمریکا خواست منافع خود را با اسرائیل جدا کند". الجزیره. 13 June 2025.
  231. ↑ "گروه حمایت ایرانی-آمریکایی حملات مرگبار اسرائیل به ایران را محکوم کرد". Al Jazeera English. 12 June 2025. Retrieved 12 June 2025.
  232. ↑ "حماس حملات اسرائیل به ایران را محکوم کرد". الجزیره. 13 June 2025.
  233. ↑ "رویترز: حزب‌الله حمله‌ای به اسرائیل در واکنش به حملات به ایران آغاز نخواهد کرد".
  234. ↑ شهدا (۱۳ ژوئن ۲۰۲۵). «اسامی شهدا». www.qudsonline.ir/news (به جنگ). پارس نیوز. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵. دریافت‌شده در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵.
  235. ↑ «"التعاون الإسلامی" تدین العدوان الإسرائیلی علی إیران.. تهدید خطیر لأمن المنطقة». arabi21.com. عربی 21. ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵. دریافت‌شده در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵.
  236. ↑ "Opinion: One Iranian Miscalculation After Another". The Wall Street Journal (به انگلیسی). 13 June 2025. Retrieved 14 June 2025.
  237. ↑ Stanley-Becker, Isaac; Harris, Shane (13 June 2025). "How Israel Executed Its Surprise Assault on Iran". The Atlantic (به انگلیسی). Retrieved 14 June 2025.
  238. ↑ Nour (13 June 2025). "Israel/Iran: Israel's attack on Iran violates international law, threatening peace and security". International Commission of Jurists (به انگلیسی). Retrieved 15 June 2025.
  239. ↑ "Israel's attacks on Iran amount to crime of aggression, legal scholars say". Middle East Eye (به انگلیسی). 13 June 2025. Retrieved 15 June 2025.
  240. ↑ "Regarding Israel's Attack on Iran". Republic of Turkey. 13 June 2025.
  241. ↑ Garwood-Gowers, Andrew (19 April 2012). "An attack on Iran: the legal basis, or lack thereof". The Conversation (به انگلیسی). Retrieved 15 June 2025.
  242. ↑ Milanovic, Marko (13 June 2025). "Is Israel's Use of Force Against Iran Justified by Self-Defence?". EJIL: Talk! (به انگلیسی). Retrieved 15 June 2025.
  243. ↑ "Sixth round of Iran-US nuclear talks will be held this weekend, Oman foreign minister says". AP News (به انگلیسی). 12 June 2025. Retrieved 15 June 2025.
  244. ↑ "How Iran may retaliate after Israeli strikes". The Jerusalem Post. 13 June 2025.
  245. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام ForeignPolicy20250613 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  246. ↑ "Widespread support in Iran for retaliation against Israel". Al Jazeera English. 13 June 2025.
  247. ↑ "Experts react: Israel just attacked Iran's military and nuclear sites. What's next?". New Atlanticist. Atlantic Council. 12 June 2025.
  248. ↑ de Bretton‑Gordon, Hamish (13 June 2025). "Once again, Israel proves it has the most impressive military in the world". The Telegraph. Retrieved 13 June 2025.
  249. ↑ Kemp, Richard (13 June 2025). "Iran, an evil and desperate regime, is now more dangerous than ever". The Telegraph (به انگلیسی). ISSN 0307-1235. Retrieved 13 June 2025.
  250. ↑ El-Anis, Imad (13 June 2025). "Israel's daytime air strikes point to significant military advantage over Iran". Al Jazeera. Retrieved 13 June 2025.
  251. ↑ Bishara, Marwan (13 June 2025). "Israel 'bombing Iranian moderation'". Al Jazeera English. Archived from the original on 14 June 2025. Retrieved 14 June 2025.
  252. ↑ "Trump appears to be pursuing 'profoundly misguided strategy'". Al Jazeera English. 13 June 2025. Archived from the original on 14 June 2025. Retrieved 14 June 2025.
  253. ↑ "Israeli attacks could push Iran to pursue nuclear weapon". Al Jazeera English. 13 June 2025. Archived from the original on 14 June 2025. Retrieved 14 June 2025.
  254. ↑ Moore, Charles (13 June 2025). "Iran poses an existential threat to Israel. Could Netanyahu be his country's Churchill?". The Telegraph (به انگلیسی). ISSN 0307-1235. Retrieved 14 June 2025.
  255. ↑ "Israeli attacks have 'backfired' while fostering Iranian 'unity'". Al Jazeera English. 15 June 2025.
  256. ↑ "Iranians 'united' as Israel wages war 'aimed at a regime change'". Al Jazeera English. 15 June 2025.
  257. ↑ Nour (13 June 2025). "Israel/Iran: Israel's attack on Iran violates international law, threatening peace and security". International Commission of Jurists (به انگلیسی). Retrieved 15 June 2025.
  258. ↑ Milanovic, Marko (13 June 2025). "Is Israel's Use of Force Against Iran Justified by Self-Defence?". EJIL: Talk! (به انگلیسی). Retrieved 15 June 2025.
  259. ↑ "Israel's attacks on Iran amount to crime of aggression, legal scholars say". Middle East Eye (به انگلیسی). Retrieved 15 June 2025.
  260. ↑ "Sixth round of Iran-US nuclear talks will be held this weekend, Oman foreign minister says". AP News (به انگلیسی). 12 June 2025. Retrieved 15 June 2025.
  261. ↑ "Still a 'small window' for negotiations to prevent all-out war". Al Jazeera English. 14 June 2025. Retrieved 14 June 2025.
  262. ↑ "How Iran is showing restraint in its response against Israel". Al Jazeera English. 16 June 2025. Retrieved 16 June 2025.
  263. ↑ Chance, Matthew (16 June 2025). "With no clear exit strategy in Iran, Israel risks another war with no end". CNN.
  264. ↑ "Reactions within Iran reveal deep divide after Israeli strikes". Middle East Eye (به انگلیسی). Retrieved 16 June 2025.
  265. ↑ O، Fery (۲۰۲۵-۰۶-۲۵). «پشت دیوار زندان‌های ایران چه می‌گذرد؟ چهارشنبه ۴ تیرماه ۱۴۰۴». صدای بازداشت شدگان. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۲۶.
  266. ↑ HHhrana (۲۰۲۵-۰۶-۲۵). «سلیمان قادر گلوان در اشنویه بازداشت شد». خبرگزاری هرانا. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۲۶.
  267. ↑ HHhrana (۲۰۲۵-۰۶-۲۵). «تداوم بازداشت و بی‌خبری از وضعیت محمدرضا احسانی سرد در نجف آباد». خبرگزاری هرانا. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۲۶.
  268. ↑ «رضا دریاکناری، عکاس و طراح بازداشت شد». iranwire.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۲۶.
  269. ↑ «ارومیه؛ بازداشت و بی‌خبری از سرنوشت کوروش حاتمی». Hengaw (hengaw.net). ۱۴۰۴-۰۴-۰۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۲۶.
  270. ↑ «ادامه موج بازداشت شهروندان، بازداشت ٧ شهروند دیگر در تهران و نجف آباد». Hengaw (hengaw.net). ۱۴۰۴-۰۴-۰۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۲۶.
  271. ↑ «سجاد صادقی، کوروش حاتمی، آرمان نیک‌آیین و ایمان رحمت‌پناه بازداشت شدند».
  272. ↑ «دانیال مقدم در تهران بازداشت شد».
  273. ↑ «حسین رونقی بازداشت شد».
  274. ↑ «حمید پیش‌قدم، نویسنده، کارگردان و فیلمبردار بازداشت شد». iranwire.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۲۶.
  275. ↑ «ایلام؛ بازداشت کیانوش چراغی، زندانی سیاسی سابق به همراه همسرش اکرم سبزی». Hengaw (hengaw.net). ۱۴۰۴-۰۴-۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۲۶.
  276. ↑ «قزوین؛ تفتیش منزل گلریز نورانی، شهروند بهایی توسط نیروهای امنیتی وضبط وسایل وی». Hengaw (hengaw.net). ۱۴۰۴-۰۴-۰۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۲۶.
  277. ↑ «مازندران؛ بازداشت نویان حجازی و نازنین عابدینی، شهروندان بهایی توسط نیروهای امنیتی». Hengaw (hengaw.net). ۱۴۰۴-۰۴-۰۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۲۶.
  278. ↑ «تبریز؛ رحیم بقال اصغری نویسنده و کاریکاتوریست بازداشت شد». Hengaw (hengaw.net). ۱۴۰۴-۰۴-۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۲۶.
  279. ↑ HOA، SH (۲۰۲۵-۰۶-۲۵). «شهرستان جویبار؛ نویان حجازی، شهروند بهائی بازداشت شد». خبرگزاری هرانا. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۲۶.
  280. ↑ IS، PR (۲۰۲۵-۰۶-۲۷). «یک شهروند توسط نیروهای امنیتی در نقده بازداشت شد». خبرگزاری هرانا. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۲۷.
  281. ↑ MNI (۲۰۲۵-۰۶-۲۵). «ایمان رحمت پناه، شهروند بهائی در شیراز بازداشت شد». خبرگزاری هرانا. دریافت‌شده در ۲۰۲۵-۰۶-۲۷.

پیوند به بیرون

[ویرایش]
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ حملات ۱۴۰۴ اسرائیل به ایران موجود است.


خطای یادکرد: خطای یادکرد: برچسب <ref> برای گروهی به نام «و» وجود دارد، اما برچسب <references group="و"/> متناظر پیدا نشد. ().

برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=حملات_۱۴۰۴_اسرائیل_به_ایران&oldid=42207104»