حسنعلی نخودکی اصفهانی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
حسن‌علی اصفهانی
نام‌های دیگرنخودکی (به دلیل سکونت در روستای نخودک در نزدیکی مشهد)
اطلاعات شخصی
زاده۱۲۴۱
درگذشته۱۷شعبان سال ۱۳۶۱(سن ۸۰ سالگی)
محل دفن: مشهد، حرم علی بن موسی الرضا، صحن سقاخانه
قومیتایرانی
دورانمعاصر
منطقهمحلهٔ جویباره اصفهان
مذهبشیعه (مجتهد) و عارف (از بزرگان سلسله چشتیه و با لقب طریقتی عبدعلی[۱])
نام‌های دیگرنخودکی (به دلیل سکونت در روستای نخودک در نزدیکی مشهد)
پیشهاخلاق و عرفان
مرتبه
تأثیرپذیرندگان

حسن‌علی اصفهانی ناموَر به نخودکی (۱۲۴۱ اصفهان — ۸ شهریور ۱۳۲۱هجری شمسی، مشهد) فقیه، فیلسوف و از عارفان[۱][۲] شیعه در سده ۱۴ است. وی در سال‌های پایانی عمر، در روستایی به نام نخودک در نزدیکی مشهد سکونت داشت و به همین دلیل نیز به حسن‌علی نخودکی مشهور بود. حسن‌علی مقدادی اصفهانی (نخودکی) فرزند علی‌اکبر مقدادی اصفهانی و در خانواده‌ای مذهبی، متولد شده‌است.[۳]

پدر[ویرایش]

رجب‌علی مقدادی اصفهانی به دلیل علاقه به مقداد که از اصحاب خاص علی بن ابی‌طالب بوده‌است، نام مقدادی را برای فامیل خودش انتخاب کرد و پیش از اینکه نام فامیل در ایران، رواج یابد در مشهد به شیخ اصفهانی شهرت داشت و چون در سال‌های پایان عمر به قریه نخودک، مهاجرت کرد، بعدها به نخودکی شهرت یافت. پدر وی ملاّ علی اکبر از راه کسب، روزی خود و خانواده را تحصیل می‌کرد.[۴]

تولد[ویرایش]

حسن‌علی در سال ۱۲۷۹ قمری در اصفهان متولد شد و بر اثر برخوردی با محمد صادق تخت فولادی وارد عرفان شد.

تحصیلات[ویرایش]

حسن‌علی اصفهانی از آغاز نوجوانی خود، به کسب دانش و تحصیل علوم مختلف مشغول شد، خواندن و نوشتن و همچنین زبان و ادبیات عرب را در اصفهان فرا گرفت و در همین شهر، نزد استادان بزرگ زمان، به تحصیل فقه و اصول و منطق و فلسفه پرداخت. وی فقه و فلسفه را از محمد کاشانی آموخت. همچنین فلسفه و حکمت را از جهانگیرخان و تفسیر قرآن را از محضر درس سید سینا (فرزند سید جعفر کشفی) و چند تن دیگر از علماء عصر آموخت. سپس برای تکمیل معارف به نجف و به کنار مرقد علی بن ابی‌طالب رفت. در این شهر، از جلسات درس سید محمد فشارکی و سید مرتضی کشمیری و ملا اسماعیل قره باغی استفاده می‌کرد. او علاوه بر علوم معارفی و عرفانی در اصفهان و نجف دروس فقه، اصول و فلسفه را از افرادی همچون: جهانگیر خان قشقایی، آخوند خراسانی و سید محمد فشارکی فراگرفت. حسن‌علی نخودکی در نجف هم حجره‌ای سید حسن مدرس بود. از دوستان او می‌توان به محمد بهاری و سید حسین طباطبایی بروجردی و فضل‌علی شریعت مهدوی، اشاره کرد.[نیازمند منبع]

عرفان[ویرایش]

پدر حسنعلی به منظور تربیت عرفانی، وی را نیز نزد مرشدش برد و از او خواست تا تربیت و مراقبت از وی را برعهده بگیرد. حسن‌علی از هفت سالگی تا یازده سالگی زیر نظر محمدصادق تخت‌فولادی به ریاضت‌های شرعی مشغول شد.[۵]

به ادعای نورالدین مدرسی چهاردهی، پولادی و به تبع آن، نخودکی‌ها از جمله پیروان طریقت چشتیه که از جمله سلسله‌های تصوف در شبه قاره هند بوده‌اند.[۱] سلسله چشتیه منسوب به خواجه معین الدین چشتی است (چشت قریه‌ای است از قراءِ هرات). خواجه معین الدین حسن چشتی سنجری اجمیری پس از سید علی هجویری نویسنده کتاب کشف المحجوب به قاره هند رو آورد.[۱][۶]

در سال ۱۲۹۰ه‍.ق محمدصادق تخت‌فولادی درگذشت و حسن‌علی، سه سال دیگر نیز به ریاضت پرداخت، چنان‌که شب‌ها تا صبح بیدار می‌ماند و هر روز، روزه می‌گرفت. پس از آن، برای بهره بردن از سید جعفر حسینی قزوینی به شهرضا رفت.[۷]

فرزند[ویرایش]

علی مقدادی اصفهانی از نویسندگان شیعه معاصر در اسفند سال ۱۳۸۸ در تهران درگذشت و در خراسان دفن شد.[نیازمند منبع] وی شرح حال پدرش را در کتاب نشان از بی‌نشان‌ها آورده‌است.

شاگردان[ویرایش]

اجازه روایت[ویرایش]

آن‌گونه که در کتاب الاجازه الکبیره و المسلسلات آمده، سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی از نخودکی اجازه نقل روایت دارد. دست‌خط نخودکی در آن کتاب آمده‌است.

درگذشت[ویرایش]

کتیبه پیشین سنگ قبر نخودکی

وی در ۱۷ شعبان ۱۳۶۱ق برابر ۸ شهریور ۱۳۲۱ خورشیدی درگذشت[۱۱] و در صحن انقلاب اسلامی حرم علی بن موسی الرضا (مشهد) و پس از اقامه نماز میت توسط حسین فقیه سبزواری بر پیکرش، دفن شد.[۳]

جستارهای وابسته[ویرایش]

منابع[ویرایش]

  • نشان از بی‌نشان‌ها، علی مقدادی؛ ۲ جلد.
  • المسلسلات، مرعشی نجفی، اجازه‌نامه نخودکی؛
  • گلشن ابرار، جلد ۶، ص ۱۱۰.

پانویس[ویرایش]

  1. ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ سلسه‌های صوفیه، اثر نورالدین چهاردهی
  2. «نخودکی…». shahrekord.
  3. ۳٫۰ ۳٫۱ «نوجوانی که قبل از سن تکلیف عارف شد/ ۱۴ توصیه اخلاقی شیخ نخودکی». خبرگزاری فارس.
  4. «آیت الله شیخ حسنعلی اصفهانی (نخودکی)». وبگاه صالحین. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ دسامبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۲۰ اسفند ۱۳۸۹.
  5. مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج۱، ص۱۵–۱۶
  6. کتاب سلسله‌های صوفیه ایران، نوشته نورالدین مدرسی چهاردهی.
  7. مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج۱، ص۱۵–۱۶، ۱۸؛ رازی، گنجینهٔ دانشمندان، ج۷، ص۱۱۲؛ قس مهدوی، تذکرة القبور، ص۱۸۴
  8. "سید عبدالاعلی سبزواری". ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد. 2019-08-21.
  9. «نخودکی عارفی مستجاب‌الدعوه بود/ ماجرای نمازهای طولانی شیخ». خبرگزاری بین‌المللی قرآنی ایکنا. ۳ اردیبهشت ۱۳۹۸.
  10. نشان از بی‌نشان‌ها، علی مقدادی اصفهانی، انتشارات جمهوری
  11. هشتاده وفات ۵۰ شخصیت ما، ص۱۵۸.