جفر

الجفر (به عربی: ٱلْجَفْر) یک کتاب مقدس عرفانی شیعه اثنی عشری است که بر اساس اعتقاد شیعه توسط امام علی(ع) تدوین شده و ازحضرت محمد(ص) به او به ارث رسیده‌است و به دیگران الجمیه وحضرت فاطمهسلام الله علیه رسیده‌است.

به نظر می‌رسد که الجفر از دو جعبه پوستی تشکیل شده‌است که در آن کتابهای مختلف پیامبران گذشته و کتابهایی که از محمد، علی و فاطمه به بقیه اهل بیت به ارث رسیده‌است، نگهداری می‌شود و هر امام جدید آنها را پس از مرگ امام قبلی خود دریافت می‌کند؛ و همچنین زره و سلاح محمد را. گفته می‌شود که الجفر یکی از منابع و منشأ دانش کسب شده توسط ۱۲ امام بود و امام ششم اسلام شیعی اثنی عشری و اسماعیلی، جعفر الصدیق، به داشتن مالکیت بر الجفر افتخار می‌کرد؛ که شامل دانش پنهان محمد است. دوازده امامی متأخر عادت داشتند که گاه به کتاب مقدس و مخفی الجفر مراجعه کنند، کتابی که توسط علی باقی مانده بود و طبق نظر شیعه اثنی عشری اعتقاد به وجود الجفر با امامان محکم بود. الجفر در میان ۱۲ امام به دست وی سپرده شد و شیعه اثنی عشری معتقد است که در حال حاضر در اختیار مهدی پنهان است.

واژه‌شناسی

جفر در لغت به معنای بزغاله یا پوست بزغاله است مواد الجفر پوستی برای نوشتن از پوست حیوانات است، که کلمه "جعفر" برای آن می‌تواند به معنای مختلف باشد: نمادگرایی عددی، علم اعداد، نمادگرایی عددی حروف، عددشناسی، علم حروف، نمادشناسی الفبایی یا پیشگویی. پیشوند "al" به معنای "the" است.

شاید چون اوراق اولیه جفر بر روی پوست بزغاله نوشته و عرضه شده بود بدین نام خوانده شده‌است.

علم‌کلام عربی را جفر، و علم‌کلام عبری را جماتریا (گماتریا) می‌نامند.

فهرست

مطالب الجفر شامل موارد زیر است:

تعالیم پنهانی برای ۱۲ امام.

آگاهی از وقایع گذشته و آینده، از جمله نام هر پادشاهی که بر روی زمین حکمرانی می‌کند.

دانش محمد، پیامبران گذشته و ۱۲ امام.

انجیل (انجیل عیسی)، تورات (تورات موسی)، مزامیر (مزامیر داوود)، سحوف ابراهیم (طومارهای ابراهیم)، و دانش و تاریخ انبیا، وقایع زندگی و سایر موارد خاص عرفانی. اینها همه در یک قسمت از الجفر به نام الجفر العبیا (به عربی: ٱلْجَفْر ٱلْأَبْیَض، روشن شده "جفر سفید") موجود است. الجفر العبیاد دارای ۱۴ قسمت است و هر قسمت دارای ۱۴ بخش است.

کیسه ای که حاوی زره و سلاح‌های علی بن ابی‌طالب، از جمله شمشیر ذوالفقار، و احکام اسلامی، دستورالعمل‌ها و موارد مربوط به جنگ‌ها است. اینها همه در قسمت دیگر الجفر بنام الجفر الاعمر (به عربی: ٱلْجَفْر ٱلْأَحْمَر، روشن شده "جفر سرخ") و دانش دانشمندان بنی اسرائیل همه موجود است.

احادیث ادعای وجود آن

موارد زیر دوازده حدیث در مورد وجود الجفر است:

شیخ کولانی از ابوالحسن نقل می‌کند که امام موسی الکاظم فرمود، "پسرم علی، بزرگترین و محبوب‌ترین فرزند من است. او همراه من جفر را می‌خواند، در حالی که هیچ کسی غیر از پیامبر (یعنی محمد) و جانشینانش به آن نگاه می‌کنند. "

از عبدالله بن سین نقل شده‌است که امام جعفر صادق فرمود، هنگامی که ما قبل از او فعالیت فرزندان امام الحسن و همچنین جعفر را ذکر کردیم، "به خدا قسم قسم؛ ما نگه می‌داریم دو کاغذ ساخته شده از پوست بز و گوسفند. این دو مقاله شامل فرمایش رسول الله با خط (علی) است. امام مدتی سکوت کرد و سپس گفت: "با ما جفر وجود دارد. آیا آنها می‌دانند الجفر چیست؟" من پرسیدم: "الجفر چیست؟" حضرت فرمود: "ظرفی است پوستی که حاوی دانش انبیا و مجریان وصیت آنها است. این دانش دانشمندان در گذشته از بنی اسرائیل است."

شماری از مردم از احمد بن محمد از علی بن الحکم از الحسین بن ابو العلاع نقل کرده‌اند که گفته‌است شنیدم ابوعبدالله چنین می‌گوید: "جفر سفید با من است". راوی گفته‌است که وی از امامان پرسید "چه چیزی در آن است؟" امام فرمود: "در آن زبور داوود، تورات موسی، انجیل عیسی، صحف ابراهیم، قوانینی که موارد حلال و حرام را توضیح می‌دهد و مصحف فاطمه وجود دارد و معتقد نيستم كه در مصحف چيزى از قرآن باشد. در آنست آنچه مردم به ما احتياج دارند - و ما بكسى احتياج نداريم - حتى مجازات يك تازيانه و نصف تازيانه و 1/4 تازيانه و جريمه خراش در آن هست و جفر سرخ هم نزد من است، عرض كردم: در جفر سرخ چيست‌؟ فرمود: اسلحه است و آن تنها براى خونخواهى گشوده مى‌شود و صاحب شمشير آن را براى كشتن باز ميكند. ابن ابى يعفور به حضرتش عرض كرد: اصلحك اللّٰه. پسران حسن او را ميشناسند؟ فرمود: آرى بخدا ميشناسند، چنان كه روز و شب را ميشناسند و تشخيص ميدهند كه اين روز است و اين شب ولى حسد و دنياطلبى ايشان را بر سرپيچى و انكار واميدارد و اگر ايشان حق را از راه حق جويند، برايشان بهتر است (اكنون كه براى خونخواهى حسین و رفع منكرات با بنى عباس مي جنگند، هدفشان حق است و مقدس ولى چون اين مبارزه باذن امام نيست، براى ايشان خيرى ندارد و حقى را از راه باطل بدست مى‌آورند و گناه انكار و سرپيچى از ما بگردنشان ميماند).

محمد بن یحیی از احمد بن محمد از بن محبوب از ابن ریحاب از ابوعبیده نقل کرده‌است که گفته‌است افراد گروه ما از ابوعبدالله در مورد جفر سوال کردند و حضرت فرمود: "این پوست گاو است و تمام علوم در آن است. "

علی بن ابراهیم از شخصی به نام محمد بن عیسی از یونس از شخصی که وی از سلیمان بن خالد از ابوعبدالله نام برد نقل کرده‌است که موارد زیر را گفته‌است: "جفر که آنها از آن صحبت می‌کنند قطعاً آنها را ناامید می‌کند زیرا آنها (زیدی‌ها) صحبت نمی‌کنند حقیقت در حالی که جفر شامل حقیقت است. بگذارید اگر آنها صادقانه احکام علی و احکام ارث او را از آن نشان دهند. از آنها در مورد (ارث) خاله‌های مادری و مادرانه سوال کنید. بگذارید آنها مصحف فاطمه را نشان دهند. در مطمئناً اراده فاطمه وجود دارد. با آن سلاح‌های رسول الله وجود دارد. الله اکبر، اعلی العالی، فرموده‌است: "برای من کتابی بیاورید که قبل از این قرآن نازل شده‌است، یا هر دلیل دیگر در مورد دانش برای حمایت از اعتقاد شما، اگر واقعاً راست می‌گویید» (قرآن ۴۶: ۴).

علی بن ابراهیم از پدرش از ابن ابوعمیر از عمر بن عودیه از فدیل بن یسار، برید بن معاویه و زوره نقل کرده‌است که گفته‌اند عبدالله بن عبد الملک موارد زیر را به ابوعبدالله گفت، "گروه‌های ززلی و ماز در اطراف محمد بن عبدالله. آیا او اختیاری دارد؟ " حضرت فرمود: "به خدا سوگند که در کنار من دو کتاب وجود دارد که در آنها نام هر پیامبر و نام هر پادشاهی است که بر روی زمین حکمرانی خواهد کرد. نه، به خدا سوگند، نام محمد بن عبدالله به عنوان یکی از آنها در لیست نیست. "

فرهنگ عامه

الجفر در خط داستانی هزار و یک شب ذکر شده‌است و شرح دقیق الجفر توسط ریچارد فرانسیس برتون در کتاب «شب‌های تکمیلی تا هزار شب و یک شب» (شش جلد ۱۸۸۶–۱۸۸۸) ارائه شده‌است.

نظر علوم تجربی به جفر

علم کلام از نظر دانشگاهیان، علم نبوده و شبه‌علم شمرده می‌شود. از دیدگاه باورمندان به علم جفر، علوم تجربی قدرت کافی جهت اثبات بسیاری از علوم را نداشته و اساساً اسم علم بر روی این مقوله حاکی از معلومی است که در پرده مانده.

تفاوت‌ها با دیگر علوم غریبه

از نظر دسته‌بندی علوم غریبه، جفر در سطوح عالی آن قرار دارد و با فال، سحر، طلسمات، هیئت و نجوم (ستاره‌بینی) و… در یک سطح قرار داده نمی‌شود.

از جمله مواردی که به اشتباه به شبه علم جفر (خارج از گفته استادان اولیه) نسبت داده شده موارد ذیل می‌باشد: یافتن عناصر چیره بر سرشت هر فرد و میزان سازگاری افراد با یکدیگر- پیشگویی برای هر فرد - پیدا کردن زمان‌های خوش شگون و بدشگون از راه اخترشماری- شرایط برآورده شدن آرزوها- بهبود بیمارها با خواندن ورد و افسون- خواص واجها- دریافت «رازهای» نام‌های پیشوایان اسلام از راه آیه تطهیر - تأثیر نام‌های خدای متعال- شماره‌شناسی شماره‌های آریایی، لرزشی، مادی و شماره‌های نیرومند. البته موارد بالا بعضاً از علم حروف مستخرج می‌شود ولی ربطی به جفر در لغت خاص آن ندارد.

انتساب دهندگان این موارد به جفر می‌کوشند تا بر پایه زمان زایش هر شخص، ویژگی‌ها و منش او را بازگو کنند. مثلاً استفاده از زمان تولد فرد در سؤالِ جفری سبب این باور شده‌است که طالع و ویژگی‌ها و منش افراد را می‌توان با جفر بازگو کرد. گرچه پرسش از موارد فوق در جفر فرد را به جواب می‌رساند اما کاربرد جفر خاص این موارد نبوده و دیده نشده‌است که استادان جفر، آن را در چنین مواردی استفاده کنند.

جستارهای وابسته

• شبه علم
• خرافات
• علوم غریبه
• حروف جمل
• خرافات مذهبی
• گماتریا
• معجزه

منابع

• کتاب بحرالغرائب. ثقةالاسلام شیخ محمد هروی. پژوهش و تصحیح طهیر طیب.
• برخی بررسی‌ها دربارهٔ جنبشهای اجتماعی ایران - احسان طبری ۱۳۸۴ ص ۳۳۲
• اگاهی‌های تازه از حروفیان - مجله دانشگاه ادبیات تهران - سال ۲ شماره ۳
• نسخه خطی استوار نامه- کتابخانهٔ واتیکان - به شمارهٔ ۴۳ ورق ۳۴
• فهرست متون حروفیه- عبدالباقی گولپینارلی- ۱۳۷۴
• اطلاعات بازنویسی شده از کتب علوم غریبه و علوم جفر.
• عطاری - محمد - مجموعه علوم جفر.
• رحیمیان - محمد رحیم - الجفر الجامع و النور اللامع.
• علامه تهرانی، محمد حسین (۱۳۶۱). مهر تابان (به مناسبت اولین بزرگداشت استاد علامه سید محمدحسین طباطبایی). ۱ جلد. قم: باقرالعلوم.