جان فون نویمان

جان فون نویمان
فون نویمان در دهه ١٩٤٠
متولد	۲۸ دسامبر ۱۹۰۳ بوداپست، اتریش-مجارستان
مرگ	۸ فوریهٔ ۱۹۵۷ (۵۳ سال) واشنگتن دی‌سی، ایالات متحده آمریکا
شهروند	ایالات متحده آمریکا، مجارستان
ملیت	آمریکایی و مجاری
رشته فعالیت	ریاضیات، علوم کامپیوتر، فیزیک، اقتصاد، آمار
محل کار	دانشگاه هومبولت برلین دانشگاه پرینستون موسسه مطالعات پیشرفته آزمایشگاه ملی لاس آلاموس
دانش‌آموختهٔ	دانشگاه Eötvös Loránd دانشگاه صنعتی زوریخ دانشگاه گوتینگن
دلیل شهرت	واحد محاسبه و منطق، گرانروی، ویروس رایانه‌ای، دوگانگی (بهینه‌سازی)، نظریه بازی‌ها، نظریه ارگودیک، مرتب‌سازی ادغامی، مینیماکس، روش مونت‌کارلو، مولد اعداد شبه تصادفی، نظریه عمل‌گرها، خودجایگزین‌گری، معماری فون نویمان، نظریه طیفی، استنتاج معکوس، جمع‌کننده با قابلیت ذخیره رقم نقلی، اتوماتای سلولی، رده (مجموعه)، ناهمدوسی کوانتومی، ماتریس چگالی، مشبکه (ترتیب)، متد middle square، نابودی حتمی طرفین، بازی بهنجار، منطق کوانتومی، مکانیک آماری کوانتومی، تفسیرهای مکانیک کوانتومی، اندازه‌گیری در مکانیک کوانتومی، عدد ترتیبی، آنالیز پایداری فون-نویمان
جوایز	جایزه انریکو فرمی (۱۹۵۶)
دین	یهودی
پانویس دخترش مارینا فون نیومان

جان فون نویمان (زاده ۲۸ دسامبر ۱۹۰۳ در بوداپست – درگذشت ۸ فوریه ۱۹۵۷ در واشینگتن، دی. سی.) (به مجاری: von Neumann János) (به انگلیسی: John von Neumann) ریاضی‌دان و دانشمند آمریکایی مجاری الاصل بود. وی سهم بزرگی در رشته‌های مختلف، شامل ریاضیات (بنیان‌های ریاضیات، آنالیز تابعی، نظریه ارگودیک، هندسه، توپولوژی، آنالیز عددی)، فیزیک (مکانیک کوانتومی، دینامیک شاره‌ها)، اقتصاد (نظریه بازی‌ها)، علوم کامپیوتر (معماری فون نویمان، بهینه‌سازی خطی، ماشین‌های خودهمانندساز، محاسبات تصادفی) و آمار داشت. او پیشگام در استفاده از نظریه عمل‌گرها در مکانیک کوانتوم و نیز ارتقای آنالیز تابعی، و یکی از دست‌اندرکاران پروژه منهتن و موسسه مطالعات پیشرفته در پرینستون (یکی از اندک منصوب‌شدگان) بود که به ساخت اولین بمب اتمی انجامید. وی همچنین از نخستین کسانی است که در طراحی و ساخت اولین کامپیوتر، به نام انیاک، سهم مهمی داشت. او هسته پیشرفت نظریه بازی‌ها و نیز مفهوم اتوماتای سلولی بود.
ساختار خودجایگزین‌گری آنالیز ریاضی فون نویمان، مقدمه‌ای بر کشف ساختار دی‌ان‌ای شد. او در مروری کوتاه بر زندگی کاری‌اش، در آکادمی ملی علوم گفت: «فکر می‌کنم اساسی‌ترین کارهای من، بر روی مکانیک کوانتوم در سال ۱۹۲۶ در گوتینگن، و پیرو آن در سال‌های ۱۹۲۹-۱۹۲۷ در برلین، همچنین بر روی شکل‌های گوناگون نظریه عمل‌گرها در برلین ۱۹۳۰ و پرینستون ۱۹۳۹-۱۹۳۵، و روی نظریه ارگودیک در پرینستون ۱۹۳۲-۱۹۳۱بود.»

فون نویمان با همکاری فیزیک‌دان نظری آمریکایی، ادوارد تلر و ریاضی‌دان لهستانی استنی سواف اولام، گام‌های کلیدی در فیزیک هسته‌ای شامل واکنش‌های هم‌جوشی هسته‌ای در گرما و بمب هیدروژنی برداشت.
او در زندگی خود ١٥٠ مقاله نوشت؛ ٦٠ مقاله در ریاضیات محض، ٢٠ مقاله در فیزیک، و ٦٠ مقاله در ریاضیات کاربردی. آخرین کار او، زمانی که در بیمارستان بود، یک نسخه دست‌نویس ناتمام بود که چندی بعد در کتاب رایانه و مغز منتشر شد، این نشان‌دهندهٔ علاقه‌مندی‌ او در زمان مرگ بود.

از کودکی تا آغاز جوانی

"جان" شکل انگلیسی شدهٔ "یانوش" (János) اسم کوچک اوست. او را در مجاری با نام "یانشی" می خواندند که در ایالات متحده به "جانی" تبدیل شد. ماکس نویمان، پدر او، بانک‌دار موفقی بود که دکترای حقوق داشت، با سه فرزند پسر، که جانی بزرگترین آن‌ها بود. خانواده نویمان در خانه آپارتمانی سه طبقهٔ راحت پدربزرگ مادری جانی، ژاکاب کان، زندگی می‌کردند. چهار نفر از دختران کان در این آپارتمان زندگی می‌کردند. بنابراین، دیگر کودکان ساختمان، خاله‌زاده‌های جانی بودند. این خانواده بزرگ برای فراگیری زبان فرزندانشان، معلم‌های سرخانهٔ آلمانی و فرانسوی داشتند. او از کودکی، هوش و حافظه شگفت‌انگیزی داشت؛ در شش سالگی می‌توانست در ذهن، دو عدد ٨ رقمی را بر هم تقسیم کند، و در هشت سالگی با حساب دیفرانسیل و انتگرال آشنا بود.
نویمان‌ها یهودی، بیگانگانی ثروتمند در میان مجارها بودند، که اغلب آزار می‌دیدند. در سال ١٩١١ جان به دبیرستان آلمانی‌زبان کلیسای لوتران، فَساری گِمناتسیم در بوداپست وارد شد .در ١٥ سالگی، مطالعه در حساب دیفرانسیل و انتگرال پیشرفته را زیر نظر گابور، آنالیزور مشهور آغاز کرد. در نخستین دیدار آن‌ها، گابور از استعداد ریاضی جان بسیار شگفت‌زده بود. گابور هفته‌ای دو بار برای آموزش این نوجوان نابغه به خانه نویمان‌ها می‌رفت. جان در ١٩ سالگی دو مقاله مهم در ریاضیات منتشر کرد که یکی از آن‌ها، تعریف مدرن‌تری از اعداد ترتیبی به‌دست می‌داد، و چندی بعد جایگزین تعریف گئورگ کانتور شد.
او در ٢٢ سالگی از دانشگاه ایتووش لورند بوداپست، دکترای ریاضیات (با کهاد فیزیک آزمایشگاهی و شیمی) گرفت، و هم‌زمان به درخواست پدرش در دنبال‌کردن صنعت و در پی آن وقت‌گذاشتن در کار اقتصادی، در رشته مهندسی شیمی از انستیتو تکنولوژی فدرال زوریخ دیپلم گرفت.

آرامگاه وی در پرینستون , نیوجرسی

تمبر یادبود جان فون نویمان - انتشار در سال ۲۰۰۵ - آمریکا

جستارهای وابسته

جایزه جان فون نویمان

منابع

• . ویکی‌پدیای انگلیسی http://en.wikipedia.org/wiki/John_von_Neumann. Retrieved 1 March 2014.
• پاندستون، ویلیام (۱۳۸۶). معمای زندانی. ترجمهٔ عباس کتیرایی. تهران: مازیار. شابک ۹۶۴-۵۶۷۶-۵۰-۹.

پیوند به بیرون

• [https://donyaha.ir/biography/%D8%AC%D8%A7%D9%86-%D9%81%D9%88%D9%86-%D9%86%D9%88%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86
• http://www.roshd.ir/Default.aspx?tabid=290&EntryID=766&SSOReturnPage=Check&Rand=0