جان فون نویمان

جان فون نویمان
فون نویمان در دهه ١٩٤٠
متولد	۲۸ دسامبر ۱۹۰۳ بوداپست، اتریش-مجارستان
مرگ	۸ فوریهٔ ۱۹۵۷ (۵۳ سال) واشنگتن دی‌سی، ایالات متحده آمریکا
شهروند	ایالات متحده آمریکا
ملیت	آمریکایی و مجاری
رشته فعالیت	ریاضیات، علوم کامپیوتر، فیزیک، اقتصاد
محل کار	دانشگاه هومبولت برلین دانشگاه پرینستون موسسه مطالعات پیشرفته آزمایشگاه ملی لاس آلاموس
دانش‌آموختهٔ	دانشگاه Eötvös Loránd دانشگاه صنعتی زوریخ دانشگاه گوتینگن
دلیل شهرت	واحد محاسبه و منطق، گرانروی، رده، ویروس رایانه‌ای، دوگانگی (بهینه‌سازی)، نظریه بازی‌ها، نظریه ارگودیک، توری (ترتیب)، مرتب‌سازی ادغامی، مینیماکس، روش مونت‌کارلو، مولد اعداد شبه تصادفی، نظریه عمل‌گرها، خودجایگزین‌گری، معماری فون نویمان، نظریه طیفی، نظریه ارگودیک
جوایز	جایزه انریکو فرمی
دین	یهودی
امضا امضای جان فون نویمان
پانویس دخترش مارینا فون نیومان

جان فون نویمان (زاده ۲۸ دسامبر ۱۹۰۳ در بوداپست - درگذشت ۸ فوریه ۱۹۵۷ در واشینگتن، دی. سی.) (به مجاری: von Neumann János) (به انگلیسی: John von Neumann) ریاضی‌دان و دانشمند آمریکایی مجاری الاصل بود. وی سهم بزرگی در رشته‌های مختلف، شامل ریاضیات (بنیان‌های ریاضیات، آنالیز تابعی، نظریه ارگودیک، هندسه، توپولوژی، آنالیز عددی)، فیزیک (مکانیک کوانتومی، دینامیک شاره‌ها)، اقتصاد (نظریه بازی‌ها)، علوم کامپیوتر (معماری فون نویمان، بهینه‌سازی خطی، ماشین‌های خودهمانندساز، محاسبات تصادفی) و آمار داشت. او یک پیشگام در استفاده از نظریه عمل‌گرها در مکانیک کوانتوم و نیز ارتقای آنالیز تابعی، و یکی از دست اندرکاران پروژه منهتن و موسسه مطالعات پیشرفته در پرینستون (به عنوان یکی از معدود منصوب شدگان) بود که منجر به ساخت اولین بمب اتمی گردید. وی همچنین از نخستین کسانی است که در طراحی و ساخت اولین کامپیوتر به نام انیاک سهم مهمی داشت. او هسته پیشرفت نظریه بازی‌ها و نیز مفهوم اتوماتای سلولی بود.
ساختار خودجایگزین‌گری آنالیز ریاضی فون نویمان، مقدمه‌ای بر کشف ساختار دی‌ان‌ای شد. او به عنوان مروری کوتاه بر زندگی کاریش که در آکادمی ملی علوم ارائه داد، اظهار داشت فکر می‌کنم اساسی‌ترین بخش کاری من، کار بر روی مکانیک کوانتوم بود که در سال ۱۹۲۶ در گوتینگن و متعاقباً در سال‌های ۱۹۲۹-۱۹۲۷ در برلین توسعه یافت، همچنین کار من بر روی اشکال مختلف نظریه عمل‌گرها، برلین ۱۹۳۰ و پرینستون ۱۹۳۹-۱۹۳۵؛ روی نظریه ارگودیک، پرینستون ۱۹۳۲-۱۹۳۱. فون نویمان با همکاری فیزیک‌دان نظری آمریکایی مجاری الاصل، ادوارد تلر و ریاضی‌دان لهستانی استنی سواف اولام پله‌های کلیدی را در فیزیک هسته‌ای شامل واکنش‌های همجوشی هسته‌ای تحت گرما و بمب هیدروژنی تبیین کرد.
فون نویمان در زندگی خود ١٥٠ مقاله منتشر شده نوشت؛ ٦٠ مقاله در زمینه ریاضیات محض، ٢٠ مقاله در فیزیک، و ٦٠ مقاله در ریاضیات کاربردی. آخرین کار او یک نسخه دست‌نویس ناتمام زمانی که در بیمارستان بود می‌باشد که چندی بعد در کتاب رایانه و مغز منتشر شد، این نشان دهندهٔ جهت علاقه‌مندی‌های وی در زمان مرگ او می‌باشد.

از کودکی تا آغاز جوانی

"جان" شکل انگلیسی شدهٔ "یانوش" (János) اسم کوچک اوست. او را در مجاری با نام "یانشی" می خواندند که در ایالات متحده به "جانی" تبدیل شد. ماکس نویمان، پدر او، بانکدار موفقی بود که دکترای حقوق داشت، با سه فرزند پسر، که جانی بزرگترین آن‌ها بود. خانواده نویمان در خانه آپارتمانی سه طبقهٔ راحتی متعلق به پدربزرگ مادری جانی، ژاکاب کان زندگی می‌کردند. چهار نفر از دختران کان در این آپارتمان زندگی می‌کردند. بنابراین بقیه کودکان ساختمان خاله‌زاده‌های جانی بودند. این خانواده بزرگ برای کسب مهارت فرزندانشان در فراگیری زبان، معلم‌های سرخانهٔ آلمانی و فرانسوی داشتند. او از کودکی دارای هوش و همچنین حافظه خارق العاده‌ای بود. در شش سالگی می‌توانست تقسیم دو عدد ٨ رقمی بر یکدیگر را به‌طور ذهنی انجام دهد. همچنین در هشت سالگی با حساب دیفرانسیل و انتگرال آشنایی داشت.
نویمان‌ها یهودی، بیگانگانی ثروتمند در میان مجارها، اما اغلب مورد اذیت و آزار بودند.
درسال ١٩١١ جان به دبیرستان آلمانی زبان کلیسای لوتران، فَساری گِمناتسیم در بوداپست وارد شد .در سن ١٥ سالگی، وی مطالعه در حساب دیفرانسیل و انتگرال پیشرفته را زیر نظر گابورسگو، آنالیزور مشهور آغاز کرد. در اولین دیدار آن‌ها، گابور از استعداد ریاضی جان بسیار شگفت زده بود. گابور هفته‌ای دو بار برای تعلیم این نوجوان نابغه به خانه نویمان‌ها می آمد. در ١٩ سالگی دو مقاله بسیار بزرگ در ریاضیات منتشر کرد که دومین آن تعریف مدرن‌تری از اعداد ترتیبی بود که چندی بعد جایگزین تعریف گئورگ کانتور شد.
او دکترای ریاضیات (با کهاد فیزیک آزمایشگاهی و شیمی) خود را در سن ٢٢ سالگی از دانشگاه ایتووش لورند بوداپست اخذ کرد. و همچنین به‌طور هم‌زمان به درخواست پدرش مبنی بر دنبال کردن صنعت و در پی آن سرمایه‌گذاری وقت در تلاش‌های مفید اقتصادی تا ریاضیات، مدرک دیپلم خود را در رشته مهندسی شیمی از انستیتو تکنولوژی فدرال زوریخ اخذ نمود.

آرامگاه وی در پرینستون , نیوجرسی

تمبر یادبود جان فون نویمان - انتشار در سال ۲۰۰۵ - آمریکا

منابع

• ‎(انگلیسی)‎. ویکی‌پدیای انگلیسی. http://en.wikipedia.org/wiki/John_von_Neumann. بازبینی‌شده در ۱ مارس ۲۰۱۴. 
• پاندستون، ویلیام. معمای زندانی. ترجمهٔ عباس کتیرایی. چاپ اول. تهران: مازیار، ۱۳۸۶. شابک ‎۹۶۴-۵۶۷۶-۵۰-۹. 

پیوند به بیرون

• http://tarah.somee.com/computer/article-von.asp
• http://www.donyaha.com/index.php/biography/جان-فون-نویمان
• http://www.roshd.ir/Default.aspx?tabid=290&EntryID=766&SSOReturnPage=Check&Rand=0