جان فون نویمان
جان فون نویمان (زاده ۲۸ دسامبر ۱۹۰۳ در بوداپست – درگذشت ۸ فوریه ۱۹۵۷ در واشینگتن، دی. سی.) (به مجاری: von Neumann János) (به انگلیسی: John von Neumann) ریاضیدان و دانشمند آمریکایی[۱] مجاری الاصل بود. وی سهم بزرگی در رشته‌های مختلف، شامل ریاضیات (بنیان‌های ریاضیات، آنالیز تابعی، نظریه ارگودیک، هندسه، توپولوژی، آنالیز عددی)، فیزیک (مکانیک کوانتومی، دینامیک شاره‌ها)، اقتصاد (نظریه بازی‌ها)، علوم کامپیوتر (معماری فون نویمان، بهینه‌سازی خطی، ماشین‌های خودهمانندساز، محاسبات تصادفی) و آمار داشت. او پیشگام در استفاده از نظریه عمل‌گرها در مکانیک کوانتوم و نیز ارتقای آنالیز تابعی، و یکی از دست‌اندرکاران پروژه منهتن و موسسه مطالعات پیشرفته در پرینستون (یکی از اندک منصوب‌شدگان) بود که به ساخت اولین بمب اتمی انجامید. وی همچنین از نخستین کسانی است که در طراحی و ساخت اولین کامپیوتر، به نام انیاک، سهم مهمی داشت. او هسته پیشرفت نظریه بازی‌ها و نیز مفهوم اتوماتای سلولی بود.
ساختار خودجایگزین‌گری آنالیز ریاضی فون نویمان، مقدمه‌ای بر کشف ساختار دی‌ان‌ای شد. او در مروری کوتاه بر زندگی کاری‌اش، در آکادمی ملی علوم گفت: «فکر می‌کنم اساسی‌ترین کارهای من، بر روی مکانیک کوانتوم در سال ۱۹۲۶ در گوتینگن، و پیرو آن در سال‌های ۱۹۲۹-۱۹۲۷ در برلین، همچنین بر روی شکل‌های گوناگون نظریه عمل‌گرها در برلین ۱۹۳۰ و پرینستون ۱۹۳۹-۱۹۳۵، و روی نظریه ارگودیک در پرینستون ۱۹۳۲-۱۹۳۱بود.»
فون نویمان با همکاری فیزیک‌دان نظری آمریکایی، ادوارد تلر و ریاضیدان لهستانی استنی سواف اولام، گام‌های کلیدی در فیزیک هسته‌ای شامل واکنش‌های هم‌جوشی هسته‌ای در گرما و بمب هیدروژنی برداشت.
او در زندگی خود ١٥٠ مقاله نوشت؛ ٦٠ مقاله در ریاضیات محض، ٢٠ مقاله در فیزیک، و ٦٠ مقاله در ریاضیات کاربردی. آخرین کار او، زمانی که در بیمارستان بود، یک نسخه دست‌نویس ناتمام بود که چندی بعد در کتاب رایانه و مغز منتشر شد، این نشان‌دهندهٔ علاقه‌مندی او در زمان مرگ بود.
از کودکی تا آغاز جوانی[ویرایش]
"جان" شکل انگلیسی شدهٔ "یانوش" (János) اسم کوچک اوست. او را در مجاری با نام "یانشی" می خواندند که در ایالات متحده به "جانی" تبدیل شد. ماکس نویمان، پدر او، بانک‌دار موفقی بود که دکترای حقوق داشت، با سه فرزند پسر، که جانی بزرگترین آن‌ها بود. خانواده نویمان در خانه آپارتمانی سه طبقهٔ راحت پدربزرگ مادری جانی، ژاکاب کان، زندگی می‌کردند. چهار نفر از دختران کان در این آپارتمان زندگی می‌کردند. بنابراین، دیگر کودکان ساختمان، خاله‌زاده‌های جانی بودند. این خانواده بزرگ برای فراگیری زبان فرزندانشان، معلم‌های سرخانهٔ آلمانی و فرانسوی داشتند. او از کودکی، هوش و حافظه شگفت‌انگیزی داشت؛ در شش سالگی می‌توانست در ذهن، دو عدد ٨ رقمی را بر هم تقسیم کند، و در هشت سالگی با حساب دیفرانسیل و انتگرال آشنا بود.[۲]
نویمان‌ها یهودی، بیگانگانی ثروتمند در میان مجارها بودند، که اغلب آزار می‌دیدند. در سال ١٩١١ جان به دبیرستان آلمانی‌زبان کلیسای لوتران، فَساری گِمناتسیم در بوداپست وارد شد .در ١٥ سالگی، مطالعه در حساب دیفرانسیل و انتگرال پیشرفته را زیر نظر گابور، آنالیزور مشهور آغاز کرد. در نخستین دیدار آن‌ها، گابور از استعداد ریاضی جان بسیار شگفت‌زده بود. گابور هفته‌ای دو بار برای آموزش این نوجوان نابغه به خانه نویمان‌ها می‌رفت. جان در ١٩ سالگی دو مقاله مهم در ریاضیات منتشر کرد که یکی از آن‌ها، تعریف مدرن‌تری از اعداد ترتیبی به‌دست می‌داد، و چندی بعد جایگزین تعریف گئورگ کانتور شد.
او در ٢٢ سالگی از دانشگاه ایتووش لورند بوداپست، دکترای ریاضیات (با کهاد فیزیک آزمایشگاهی و شیمی) گرفت، و هم‌زمان به درخواست پدرش در دنبال‌کردن صنعت و در پی آن وقت‌گذاشتن در کار اقتصادی، در رشته مهندسی شیمی از انستیتو تکنولوژی فدرال زوریخ دیپلم گرفت.
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ جان فون نویمان موجود است. |
- ↑ «John von Neumann». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ دسامبر ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۲ ژانویه ۲۰۰۸.
- ↑ []
- . ویکی‌پدیای انگلیسی http://en.wikipedia.org/wiki/John_von_Neumann. Retrieved 1 March 2014. Missing or empty
|title=(help) - پاندستون، ویلیام (۱۳۸۶). معمای زندانی. ترجمهٔ عباس کتیرایی. تهران: مازیار. شابک ۹۶۴-۵۶۷۶-۵۰-۹.
پیوند به بیرون[ویرایش]
| اصول موضوع |  | |
|---|---|---|
| مجموعه (ریاضی) | ||
| ||
| انواع مجموعه‌ها | ||
| نظریه‌ها | ||
| ||
| نظریه مجموعه دانان | ||
- جان فون نویمان
- استادان دانشگاه پرینستون
- استادان مؤسسه مطالعات پیشرفته
- اشراف اهل مجارستان
- اعضای انجمن اقتصادسنجی
- اعضای انجمن فیزیک آمریکا
- اعضای فرهنگستان سلطنتی هنر و علوم هلند
- اعضای فرهنگستان ملی دانش آمریکا
- اعضای مجمع فیلسوفان آمریکا
- افراد پادکمونیست اهل ایالات متحده آمریکا
- افراد پادکمونیست اهل مجارستان
- افراد پروژه منهتن
- افراد دارای تابعیت ایالات متحده آمریکا
- افراد رند کورپوریشن
- اقتصاددانان ریاضیاتی
- اهالی پشت، مجارستان
- اهالی مجارستان
- پژوهشگران حیات مصنوعی
- پژوهشگران در تصادفی
- پیروان کلیسای کاتولیک رم اهل ایالات متحده آمریکا
- پیشگامان رایانه
- دانشمندان آمریکایی فیزیک هسته‌ای
- دانشمندان اهل مجارستان
- دانشمندان رایانه اهل ایالات متحده آمریکا
- دانشمندان رایانه اهل مجارستان
- دانشمندان یهودی اهل ایالات متحده آمریکا
- دانشآموختگان انستیتو تکنولوژی فدرال زوریخ
- درگذشتگان ۱۹۵۷ (میلادی)
- درگذشتگان سرطان در واشینگتن دی سی
- دریافتکنندگان مدال رئیسجمهوری آزادی
- دینامیک سیالاتدانان
- ریاضیدانان اهل اتریش-مجارستان
- ریاضیدانان اهل ایالات متحده آمریکا
- ریاضیدانان اهل مجارستان
- ریاضیدانان سده ۲۰ (میلادی)
- ریاضیدانان سده ۲۰ (میلادی) اهل ایالات متحده آمریکا
- زادگان ۱۹۰۳ (میلادی)
- فیزیکدانان اهل ایالات متحده آمریکا
- فیزیکدانان سده ۲۰ (میلادی)
- فیزیکدانان سده ۲۰ (میلادی) اهل ایالات متحده آمریکا
- فیزیکدانان هسته‌ای اهل مجارستان
- فیزیکدانان یهودی
- کاتولیکهای رومی اهل مجارستان
- گروندگان به کاتولیسیزم رومی از بیخدایی یا لاادریگری
- مجارستانیهای مهاجرتکرده به ایالات متحده آمریکا
- مخترعان اهل مجارستان
- مخترعان یهودی
- مدفونان در گورستان پرینستون
- مسیحیان یهودیتبار
- مهاجران گریخته از نازیسم
- نابغههای محاسبات
- نجیبزادگی اتریش
- ندانمگرایان اهل ایالات متحده آمریکا
- ندانمگرایان اهل مجارستان
- ندانمگرایان یهودی
- نظریهپردازان احتمالات
- نظریهپردازان بازی‌ها
- نظریهپردازان مجموعه
- یهودیتبارهای مجارستانی اهل ایالات متحده آمریکا
- طراحان رایانه