توهم درون‌نگری

توهم درون‌نگری یا توهم خویشتن‌نگری (به انگلیسی: Introspection illusion) یک سوگیری یا خطای ذهنی است که در نتیجه آن مردم به اشتباه تصور می‌کنند بینشی درست و دقیقی دارند به منشأ و ریشه باورها، رفتارها، دلایل، انگیزه‌ها و آنچه در ذهن آنها می‌گذرد. این خطا توسط روان‌شناسان بررسی و تأیید شده و به عنوان یک پایه برای برخی سوگیری‌های دیگر در نظر گرفته می‌شود.

به عبارات دیگر باور به اینکه خویشتن‌نگری یا تفکر عمیق دربارهٔ خود باعث می‌شود تا به کشف اسرار و واقعیت‌های ذهن خود برسیم یا پی به منشأ رفتارها، اعتقادات و نظراتمان ببریم توهم دورن‌نگری نام دارد.^[۱]^[۲]

رولف دوبلی در کتاب هنر شفاف اندیشیدن فصلی را به این موضوع اختصاص داده است با نام "کافر باورهای خود باش" یا " به باورها و اعتقادات خود بسیار مشکوک باش".

به نظر می‌رسد فریدریش نیچه فیلسوف آلمان در تفکرات خود متوجه توهم درون‌نگری شده باشد. او در کتاب انسانی، زیاده انسانی چنین می‌گوید:

"انسان از خودش در برابر خودش محافظت می‌کند، در برابر شناسایی شدن و به دام افتادن توسّط خودش. او معمولاً قادر است فقط دیوار‌های بیرونی قلعهٔ وجود خویش را ببیند. خود قلعه تسخیرناپذیر است، و حتی نامشهود. مگر آنکه دوستان و دشمنان خیانت کنند و او را از مسیری پنهانی به درون قلعه رهنمون شوند."

نیچه_ انسانی، زیاده انسانی. ۴۹۱^[۳]^[۴]

منابع

[1] ttps://psycnet.apa.org/record/2012-15135-001

[2] ttps://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0065260108004012

[3] ttp://nietzsche.holtof.com/reader/friedrich-nietzsche/human-all-too-human/aphorism-491-quote_13eef674a.html

[4] ttps://digitalassets.lib.berkeley.edu/main/b20790001_v_1_B000773557.pdf

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]