واکسن کووید-۱۹ فایزر–بیوان‌تک

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
(تغییرمسیر از توزینامران)
واکسن کووید-۱۹ فایزر–بیوان‌تک
INN: tozinameran
ویال واکسن کووید-۱۹ فایزر–بیوان‌تک برای بازار ایالات متحده
واکسن
هدفSARS-CoV-2
گونه واکسنام‌آران‌ای
داده‌های بالینی
تلفظTozinameran: ‎/ˌtoʊzɪˈnæmərən/‎ TOH-zih-NAM-ər-ən
نام‌های تجاریComirnaty[۱][۲]
نام‌های دیگرBNT162b2, COVID-19 mRNA vaccine (nucleoside-modified)
AHFS/Drugs.com
مدلاین پلاسa621003
داده‌ها
رده‌بندی داروهای
بارداری
روش مصرف داروتزریق عضلانی
کد ATC
وضعیت قانونی
وضعیت قانونی

ZA: Section 21 [۲۶][۲۷]

Full list of Pfizer-BioNTech vaccine authorizations
شناسه‌ها
شمارهٔ سی‌ای‌اس
پاب‌کم SID
دراگ‌بنک
UNII
KEGG

واکسن کووید-۱۹ فایزر–بیواِن‌تِک (به انگلیسی: Pfizer–BioNTech COVID-19 vaccine)[۳۰] با کد BNT162b2 که بیشتر به‌عنوان واکسن کووید-۱۹ فایزر شناخته می‌شود، یک واکسن mRNA جهت پیشگیری از بیماری کووید-۱۹ است. این واکسن توسط شرکت آلمانی بیوان‌تک توسعه داده شده و توسط شرکت آمریکایی فایزر با نام تجاری Comirnaty تولید و توزیع شده‌است. این واکسن همچنین با همکاری و مشارکت شرکت بیوان‌تک و شرکت چینی داروسازی فوسان، با نام واکسن کووید-۱۹ فوسان–بیوان‌تک نیز تولید می‌شود.[۳۱][۳۲][۳۳][۳۴][۳۵][۳۶][۳۷]

این واکسن به‌صورت دو دوز با فاصله سه هفته و به شکل تزریق عضلانی تجویز می‌شود.[۳۸][۳۹][۴۰]

مجوز استفاده از این واکسن برای افراد بالای ۱۲ سال در برخی از کشورها صادر شده‌است. در برخی کشورهای دیگر، مجوز تزریق، تنها برای افراد بالای ۱۶ سال صادر شده‌است.[۲][۴۱][۴۲][۴۳]

اثربخشی واکسن فایزر در پیشگیری از کرونا هفت روز پس از تزریق دز دوم معادل ۹۵ درصد اعلام شده‌است.[۴۴] این واکسن، دربردارنده ماده مؤثر توزینامران است.[۴۵] ابرشرکت فایزر پیش‌بینی کرده‌است که در سال ۲۰۲۱، سه میلیارد دوز از این واکسن را تولید کند.[۴۶] اجازه تزریق واکسن فایزر در بیشتر کشورهای جهان داده شده‌است.[۴۷][۴۸][۴۹][۵۰] تا میانه زمستان ۱۳۹۹، یعنی فوریه ۲۰۲۱، حداقل ۴۴ کشور آغاز به واکسینه‌کردن مردم کشورشان با واکسن فایرز کردند.[۵۱] این رقم در پایان مرداد ۱۴۰۰ به حداقل ۱۱۵ کشور در جهان رسید.[۵۲]

آزمایش‌های بالینی در آوریل ۲۰۲۰ آغاز شد؛[۵۳] در نوامبر ۲۰۲۰، واکسن وارد فاز سوم آزمایش‌های بالینی شد و بیش از ۴۰٬۰۰۰ نفر در آن شرکت کردند.[۵۴] تجزیه و تحلیل موقت داده‌های مطالعه نشان داد که ظرف هفت روز بعد از تزریق دوز دوم، اثر ۹۱٫۳ درصد در پیشگیری از عفونت وجود دارد.[۵۵][۵۶] شایع‌ترین عوارض جانبی شامل درد خفیف تا متوسط در محل تزریق، خستگی و سردرد است.[۵۷][۵۸] تاکنون هیچ عارضه طولانی مدت گزارش نشده‌است.[۲][۵۹] نظارت بر نتایج اولیه آزمایش‌ها تا اوت ۲۰۲۱ ادامه دارد، در حالی که نظارت بر نتایج ثانویه تا ماه مه ۲۰۲۳ ادامه خواهد داشت.[۵۳]

این واکسن اولین واکسن کووید ۱۹ است که توسط یک مقام نظارتی سختگیرانه برای استفاده اضطراری مجاز شده‌است.[۶۰][۶۱][۲۵] در دسامبر ۲۰۲۰، انگلستان اولین کشوری بود که اجازه استفاده از آن را به صورت اضطراری داد.[۵۹] برخی از کشورها اجازه استفاده از واکسن فایزر را صادر کردند.[۶۲][۶۳][۶۴][۶۵] در ۲۳ اوت ۲۰۲۱، واکسن کووید-۱۹ فایزر–بیوان‌تک اولین واکسن کووید ۱۹ بود که توسط سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) در ایالات متحده برای افراد شانزده ساله و بالاتر تأیید شد.[۲۰][۶۶][۱۷]

تا ۳۰ مارس ۲۰۲۱، فایزر و بیوان‌تک قصد داشتند حدود ۲٫۵ میلیارد دوز در سال ۲۰۲۱ تولید کنند.[۶۷][۶۸] توزیع و ذخیره‌سازی یک چالش لجستیکی است زیرا واکسن باید در دمای بسیار پایین ذخیره شود.[۶۹] فایزر و بیوان‌تک در حال آزمایش نسخه خشک شده‌ای هستند که نیازی به ذخیره‌سازی فوق سرد ندارد.[۷۰]

مصارف پزشکی و اثربخشی[ویرایش]

واکسن کووید-۱۹ فایزر–بیوان‌تک برای محافظت در برابر کووید ۱۹ ناشی از عفونت کروناویروس سندرم حاد تنفسی ۲، با ایجاد پاسخ ایمنی به آنتی‌ژن S استفاده می‌شود.[۲][۱۸] این واکسن برای کاهش عوارض و مرگ و میر ناشی از کووید ۱۹ استفاده می‌شود.[۷۱]

واکسن در یک ویال چند دوز به صورت «یک سوسپانسیون کاملاً سفید، استریل‌شده، فاقد مواد نگهدارنده و منجمدشده جهت تزریق عضلانی» عرضه می‌شود.[۱۸][۷۲] قبل از تزریق باید در دمای اتاق گرم شده (از حالت یخ زدگی خارج شود) و با سرم نرمال سالین رقیق شود.[۷۲]

دوره اولیه شامل دو دوز است.[۷۱] سازمان بهداشت جهانی (WHO) فاصله دو دوز را سه تا چهار هفته توصیه می‌کند. به تعویق انداختن دوز دوم تا دوازده هفته ایمنی‌زایی را حتی در افراد مسن، در برابر انواع سویه‌های نگران کننده افزایش می‌دهد.[۷۳] نویسندگان گروه مطالعاتی Pitch فکر می‌کنند که فاصله مطلوب در برابر سویه دلتای حدود هشت هفته است که اگر دریافت دوز دوم طولانی‌تر شود، ممکن است گیرنده‌های ژن آسیب‌پذیر شوند.[۷۳] برای اجتناب از مرگ و میر در اثر کرونا در مواردی که منابع واکسن محدود است، WHO توصیه می‌کند دوز دوم تا دوازده هفته به تعویق انداخته شود تا دوز اول برای گروه‌های با اولویت بالا پوشش داده شود.[۷۴]

هیچ شواهدی مبنی بر نیاز به دوز تقویتی سوم جهت جلوگیری از بیماری شدید در بزرگسالان سالم وجود ندارد.[۷۵][۷۶][۷۴] دوز سوم را می‌توان پس از ۲۸ روز برای افراد دارای نقص ایمنی در برخی از کشورها تزریق کرد.[۷۷][۷۸][۷۹]

اثربخشی[ویرایش]

یک مطالعه موردشاهدی که در ماه مه ۲۰۲۱ در مجله ژورنال پزشکی نیوانگلند منتشر شد، نشان داد که واکسن فایزر–بیوان‌تک در بین دریافت کنندگان واکسن در قطر ۸۹٫۵ درصد اثربخشی در برابر موارد ثبت شده از نوع سویه آلفا و ۷۵ اثربخشی در برابر نوع سویه بتا دارد. همان مطالعه گزارش داد که اثربخشی واکسن در برابر بیماری‌های شدید، بحرانی یا کشنده در برابر انواع کروناویروس سندرم حاد تنفسی ۲، ۹۷٫۴ درصد است.[۸۰]

یک مطالعه موردشاهدی که در اوت ۲۰۲۱ منتشر شد، نشان داد که دو دوز واکسن فایزر، ۹۳٫۷٪ اثربخشی در برابر بیماری‌های ناشی از نوع آلفا و ۸۸٫۰٪ اثربخشی در برابر بیماری‌های ناشی از نوع دلتا داشتند.[۸۱] نکته قابل توجه، اثربخشی یک دوز واکسن فایزر ۴۸٫۷ درصد در برابر نوع آلفا و ۳۰٫۷ درصد در برابر نوع بتا بود.[۸۲]

در ۲۷ اوت، مرکز کنترل و پیشگیری بیماری آمریکا مطالعه ای را منتشر کرد که گزارش می‌داد زمانی که نوع دلتا در ایالات متحده گسترش یافت اثربخشی در برابر عفونت از ۹۱% (۸۱–۹۶%) تا ۶۶% (۲۶–۸۴%) کاهش یافت، که ممکن است به دلیل اختلاط اندازه‌گیری نشده مربوط به کاهش اثر واکسن در طول زمان باشد.[۸۳]

رتبه‌بندی اثربخشی زیر نشان دهنده اثر بالینی دو هفته پس از دوز دوم است. هنگامی واکسن مؤثر تلقی می‌شود که حداقل بیش تر از ۵۰ تا ۳۰ تخمینی درصد اثربخشی داشته باشد.[۸۴] به‌طور کلی انتظار می‌رود که اثربخشی به تدریج در طول زمان کاهش یابد.[۸۵]

اثربخشی اولیه بر اساس انواع سویه‌های سارس کووید ۲
دوزها شدت بیماری سویه آلفا سویه بتا سویه گاما سویه دلتا دیگر گزارش‌ها[A]
۱ حامل ۳۸% (۲۹–۴۵%)[۸۷] ۱۷% (۱۰–۲۳%)[۸۰] گزارش نشده ۳۰% (۱۷–۴۱%)[۸۷] ۶۰% (۵۳–۶۶%)
علائم ۲۷% (۱۳–۳۹%)[۸۷] ۴۳% (۲۲–۵۹%)[۸۸] ۳۳% (۱۵–۴۷%)[۸۷] ۶۶% (۵۷–۷۳%)
بستری بیمار ۸۳% (۶۲–۹۳%)[B] ۰% (۰–۱۹%)[۸۰] ۵۶% (−۹ تا ۸۲%)[۸۸] ۹۴% (۴۶–۹۹%)[B] ۷۸% (۶۱–۹۱%)
۲ حامل ۹۲% (۹۰–۹۳%)[۸۷] ۷۵% (۷۱–۷۹%)[۸۰] گزارش نشده ۷۹% (۷۵–۸۲%)[۸۷] ۹۲% (۸۸–۹۵%)
علائم ۹۲% (۸۸–۹۴%)[۸۷] ۸۸% (۶۱–۹۶%)[۸۸] ۸۳% (۷۸–۸۷%)[۸۷] ۹۴% (۸۷–۹۸%)
بستری بیمار ۹۵% (۷۸–۹۹%)[B] ۱۰۰% (۷۴–۱۰۰%)[۸۰] ۱۰۰%[C][۸۸] ۹۶% (۸۶–۹۹%)[B] ۸۷% (۵۵–۱۰۰%)
  1. ↑ مطالعه نظارتی از ۲۰ دسامبر ۲۰۲۰ تا ۱ فوریه ۲۰۲۱ در اسرائیل.[۸۶] در این دوره نوع غالب شده در اسرائیل سویه بتا و نوع آلفا در حال گسترش بود.
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ داده‌های اولیه اثربخشی در برابر بستری شدن توسط سازمان بهداشت عمومی انگلستان ذکر شده‌است.[۸۹][۹۰]
  3. ↑ بازه اطمینان ارائه نشده بنابراین نمی‌توان از صحت این اندازه‌گیری مطلع شد.

جمعیت‌های خاص[ویرایش]

بر اساس نتایج یک مطالعه اولیه، مرکز کنترل و پیشگیری بیماری ایالات متحده (CDC) توصیه می‌کند که زنان باردار با واکسن کووید ۱۹ واکسینه شوند.[۹۱][۹۲]

در بیانیه آژانس تنظیم کننده محصولات دارویی و بهداشتی بریتانیا (MHRA) و کمیسیون داروهای انسانی (CHM) گزارش شده که این دو سازمان به این نتیجه رسیده‌اند که واکسن فایزر در کودکان ۱۲ تا ۱۵ سال بی خطر و مؤثر است.[۹۳][۹۴]

در ۱۹ مه ۲۰۲۱، کارشناسان آژانس دارویی نروژ به این نتیجه رسیدند که واکسن فایزر–بیواِن‌تِک عامل احتمالی مرگ ۱۰ نفر از بیماران مسن ضعیف در خانه‌های سالمندان در نروژ است. آنها گفتند افرادی که امید به زندگی بسیار کوتاهی دارند از واکسیناسیون سود چندانی نخواهند برد و در واقع در معرض واکنش‌های نامطلوب جانبی واکسن در روزهای آخر زندگی قرار گرفتند.[۹۵]

گزارش سال ۲۰۲۱ توسط دولت نیو ساوت ولز (NSW Health) در استرالیا نشان داد که واکسن فایزر–بیواِن‌تِک برای افرادی که از اشکال مختلف کمبود ایمنی یا سرکوب سیستم ایمنی رنج می‌برند بی خطر است، اگرچه در این گزارش آورده شده که داده‌های مربوط به گروه‌های مذکور محدود است. این گزارش نشان می‌دهد که سازمان بهداشت جهانی توصیه می‌کند که در میان سه واکسن کووید ۱۹ (فایزر در کنار واکسن مدرنا و آسترازنکا) تزریق آن به اتفاق نظر متخصصان واکسیناسیون توصیه می‌شود. این گزارش بیان می‌کند که واکسن‌ها قادر به ایجاد پاسخ ایمنی در این افراد هستند اگرچه خاطرنشان می‌کند که این پاسخ ضعیف تر از آنهایی است که نقص ایمنی ندارند. این گزارش توصیه می‌کند که گروه‌های خاصی از بیماران، مانند کسانی که از سرطان، بیماری‌های التهابی روده و بیماری‌های کبدی رنج می‌برند، در برنامه واکسیناسیون نسبت به سایر بیماران که از این شرایط رنج نمی‌برند، در اولویت قرار گیرند.[۹۶]

عوارض جانبی[ویرایش]

در آزمایش‌های گسترده فاز سوم واکسن، هیچ یافته ایمنی جدی گزارش نشد و وقوع عوارض جانبی جدی کم بود. با این حال ممکن است نتایج عوارض جانبی به دلایلی مانند حجم محدود نمونه، مدت زمان محدود و شرکت کنندگان کم در آزمایش فاز سوم مشخص نشود. علاوه بر این، تجربه کمی در مورد سازوکارهای واکسن mRNA وجود دارد.[۹۷]

مشخصات عوارض جانبی واکسن واکسن کووید-۱۹ فایزر–بیواِن‌تِک مشابه سایر واکسن‌های بزرگسال است.[۴۰] در طول آزمایش‌ها بالینی، عوارض جانبی که بسیار شایع بودند عبارتند از (به ترتیب فراوانی): درد و تورم در محل تزریق، خستگی، سردرد، دردهای عضلانی، لرز، درد مفاصل و تب.[۹۸] تب بعد از دوز دوم شایع تر است.[۹۸]

حساسیت بیش از حد به پلی اتیلن گلیکول (PEG) (که حساسیت بسیار نادری است) به عنوان منع مصرف واکسن فایزر ذکر شده‌است.[۹۹] تقریباً در یازده مورد در هر میلیون دوز واکسن، واکنش آلرژیک شدید (آنافیلاکسی) مشاهده شده‌است.[۱۰۰][۱۰۱] بر اساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری بیماری ایالات متحده آمریکا، ۷۱ درصد از واکنش‌های آلرژیک در ۱۵ دقیقه پس از واکسیناسیون و بیشتر (۸۱ درصد) در میان افرادی که سابقه حساسیت یا واکنش‌های آلرژیک داشتند، رخ داده‌است.[۱۰۰] آژانس تنظیم کننده محصولات دارویی و بهداشتی بریتانیا (MHRA) در ۹ دسامبر ۲۰۲۰ توصیه کرد افرادی که سابقه واکنش آلرژیک «قابل توجه ای» دارند، واکسن فایزر را دریافت نکنند.[۱۰۲][۱۰۳][۱۰۴]

آژانس دارویی اروپا (EMA) به‌طور مرتب اطلاعات ایمنی واکسن را بررسی می‌کند.[۲] این آژانس در گزارشی که در ۴ مارس ۲۰۲۱ منتشر کرد به این نتیجه رسید که «مزایای واکسن فایزر در پیشگیری از کووید ۱۹ همچنان بیشتر از معایب آن است و هیچ تغییری مبنی بر توصیه به تزریق این واکسن وجود ندارد.»[۲] آزانس دارویی اروپا بثورات پوستی و خارش (خارش پوست) را به عنوان عوارض جانبی نادر (در کمتر از ۱ نفر در ۱۰۰ نفر) و کهیر (جوش پوستی قرمز و خارش دار) و آنژیوادم (تورم سریع زیر پوست) را به عنوان عوارض جانبی نادر اضافه کرد. تا آوریل ۲۰۲۱ عوارض جانبی (در کمتر از ۱ نفر در ۱۰۰۰ نفر) رخ می‌دهد.[۲][۱۰۵]

به گفته وزارت بهداشت اسرائیل، رابطه احتمالی بین دوز دوم و میوکاردیت (التهاب عضلات قلب) در گروه کوچکی از مردان ۱۶ تا ۳۰ ساله وجود دارد. بین دسامبر ۲۰۲۰ تا مه ۲۰۲۱، ۵۵ مورد میوکاردیت به ازای هر یک میلیون نفر واکسینه شده وجود داشت که ۹۵ درصد از آنها به عنوان مورد خفیف طبقه‌بندی شد.[۱۰۶] در آوریل ۲۰۲۱، افزایش موارد میوکاردیت و پریکاردیت در ایالات متحده در حدود ۱۳ نفر در هر ۱ میلیون جوان، بیشتر مردان و بالای ۱۶ سال، پس از واکسیناسیون با واکسن فایزر یا واکسن مدرنا گزارش شده‌است.[۱۰۷] اکثر افراد مبتلا با درمان و استراحت کافی به سرعت بهبود می‌یابند.[۱۰۸]

داروشناسی[ویرایش]

همچنین ببینید: واکسن آران‌ای

فناوری بیوان‌تک برای واکسن فایزر مبتنی بر استفاده از mRNA اصلاح شده با نوکلئوزید (modRNA) است که شکل جهش یافته پروتئین اسپایک کروناویروس را در سطح کروناویروس سندرم حاد تنفسی ۲ را پیدا می‌کند.[۱۰۹] که در نتیجه باعث ایجاد پاسخ ایمنی در برابر عفونت توسط پروتئین ویروس می‌شود.[۱۱۰] توالی mRNA واکسن فایزر شامل ۴٬۲۸۴ نوکلئوتید است.[۱۱۱]

تولید[ویرایش]

در مارس سال ۲۰۲۰، ابرشرکت فایزر یک طرح ۵ ماده‌ای را شروع کرد. در این طرح، فایزر از همه اعضای اکوسیستم نوآوری، از شرکت‌های بزرگ دارویی گرفته تا کوچک‌ترین شرکت‌های زیست‌فناوری، سازمان‌های دولتی و حتی مؤسسات دانشگاهی درخواست کرد تا با هم همکاری کرده تا بتوانند به مقابله با بحران کرونا بپردازند.

این ۵ گام عبارتند از:

  1. به‌اشتراک‌گذاری ابزار و دانش‌های شرکت فایزر
  2. گردهم‌آوری متخصصان در شرکت فایزر
  3. به‌کارگیری تخصص فایزر در مراحل تولید دارو
  4. ارائه توانمندی‌های ساخت و تولید در شرکت فایزر
  5. بهبود واکنش‌های سریع در آینده

در همین جهت، فایزر با همکاری BioNTech، کارآزمایی بالینی برای یک واکسن بالقوه از گونه mRNA برای جلوگیری از شیوع کووید ۱۹ را به سرانجام رساندند. این دو شرکت از سال ۲۰۱۸ همکاری خود را جهت تولید واکسن برای آنفلوانزا آغاز کرده بودند. این دو با شیوع بیماری کرونا، پژوهش‌های خود را به سمت این بیماری جهت‌دهی کردند.[۱۱۲][۱۱۳]

تأییدیه[ویرایش]

دولت انگلستان، نخستین دولتی بود که واکسن کرونا شرکت فایزر و بایونتک را تأیید کرد.[۱۱۴]

پس از آن کانادا، آمریکا و اتحادیه اروپا نیز این واکسن را نیز تأیید کرده و تزریق آن را آغاز کردند.[۱۱۵][۱۱۶][۱۱۷]

فرمولاسیون[ویرایش]

علاوه‌بر مولکول mRNA، این واکسن شامل مواد غیرمؤثره (ماده جانبی) زیر نیز می‌باشد:[۱۱۸][۹۸][۱۵]

جستارهای وابسته[ویرایش]

منابع[ویرایش]

  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ "Comirnaty 30 micrograms/dose concentrate for dispersion for injection 12+ years COVID-19 mRNA Vaccine (nucleoside modified) - Summary of Product Characteristics (SmPC)". (emc). Archived from the original on 4 February 2022. Retrieved 4 February 2022.
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ ۲٫۴ ۲٫۵ ۲٫۶ ۲٫۷ "Comirnaty EPAR". آژانس دارویی اروپا (EMA). Archived from the original on 17 March 2021. Retrieved 23 December 2020.
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ "Comirnaty". Therapeutic Goods Administration (TGA). 25 January 2021. Archived from the original on 1 February 2021. Retrieved 25 January 2021.
  4. ↑ "Comirnaty (BNT162b2 [mRNA]) COVID-19 Vaccine Product Information" (PDF). Therapeutic Goods Administration (TGA). Archived from the original on 2 February 2021. Retrieved 25 January 2021.
  5. ↑ "AusPAR: Tozinameran". Therapeutic Goods Administration (TGA). 8 February 2022. Archived from the original on 24 March 2022. Retrieved 24 March 2022.
  6. ↑ "COVID-19 vaccine: Pfizer Australia - Comirnaty BNT162b2 (mRNA) - approved for use in individuals 12 years and older". Therapeutic Goods Administration (TGA). 27 August 2021. Archived from the original on 23 July 2021. Retrieved 22 October 2021.
  7. ↑ "TGA Provisional Approval of Pfizer-BioNTech COVID-19 vaccine to include 12-15 years age group". Therapeutic Goods Administration (TGA). 23 July 2021. Archived from the original on 22 October 2021. Retrieved 22 October 2021.
  8. ↑ "AusPAR: Tozinameran (mRNA Covid 19 vaccine)". Therapeutic Goods Administration (TGA). 13 December 2021. Archived from the original on 23 March 2022. Retrieved 23 March 2022.
  9. ↑ "Regulatory Decision Summary - Comirnaty". Health Canada. Archived from the original on 19 September 2021. Retrieved 18 September 2021.
  10. ↑ "Pfizer-BioNTech Comirnaty COVID-19 vaccine". Health Canada. 9 December 2020. Archived from the original on 5 June 2021. Retrieved 18 September 2021.
  11. ↑ "Drug and vaccine authorizations for COVID-19: List of authorized drugs, vaccines and expanded indications". Health Canada. 17 September 2020. Archived from the original on 24 March 2021. Retrieved 17 September 2021.
  12. ↑ "Summary Basis of Decision (SBD) for Comirnaty". وزارت بهداشت کانادا. 23 October 2014. Archived from the original on 30 May 2022. Retrieved 29 May 2022.
  13. ↑ "Comirnaty (tozinameran)". وزارت بهداشت کانادا. Archived from the original on 9 May 2022. Retrieved 31 May 2022.
  14. ↑ "Regulatory approval of Pfizer/BioNTech vaccine for COVID-19". آژانس نظارتی داروها و محصولات بهداشتی (بریتانیا) (MHRA). 27 September 2021. Archived from the original on 19 January 2021. Retrieved 24 October 2021.
  15. ↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ "Information for Healthcare Professionals on Pfizer/BioNTech COVID-19 vaccine". آژانس نظارتی داروها و محصولات بهداشتی (بریتانیا) (MHRA). 10 December 2020. Retrieved 21 December 2020.
  16. ↑ "Conditions of Authorisation for Pfizer/BioNTech COVID-19 vaccine". آژانس نظارتی داروها و محصولات بهداشتی (بریتانیا) (MHRA). 31 December 2020. Archived from the original on 26 February 2021. Retrieved 8 January 2021.
  17. ↑ ۱۷٫۰ ۱۷٫۱ "Comirnaty". U.S. سازمان غذا و دارو (آمریکا) (FDA). 23 August 2021. STN: 125742. Retrieved 23 August 2021.
  18. ↑ ۱۸٫۰ ۱۸٫۱ ۱۸٫۲ ۱۸٫۳ "Pfizer-Biontech COVID-19 Vaccine- bnt162b2 injection, suspension". DailyMed. Archived from the original on 16 November 2020. Retrieved 24 October 2021.
  19. ↑ "Coronavirus (COVID-19) Update: FDA Authorizes Moderna and Pfizer-BioNTech COVID-19 Vaccines for Children Down to 6 Months of Age". U.S. سازمان غذا و دارو (آمریکا) (FDA) (Press release). 17 June 2022. Archived from the original on 17 June 2022. Retrieved 17 June 2022.
  20. ↑ ۲۰٫۰ ۲۰٫۱ "FDA Approves First COVID-19 Vaccine" (Press release). U.S. سازمان غذا و دارو (آمریکا) (FDA). 23 August 2021. Archived from the original on 23 August 2021. Retrieved 23 August 2021.
  21. ↑ "Pfizer–BioNTech COVID-19 Vaccine EUA Letter of Authorization" (PDF). U.S. Food and Drug Administration (FDA). 12 August 2021. Archived from the original on 14 August 2021. Retrieved 13 August 2021. مالکیت عمومی This article incorporates text from this source, which is in the public domain.
  22. ↑ "Pfizer–BioNTech COVID-19 Vaccine Standing Orders for Administering Vaccine to Persons 12 Years of Age and Older" (PDF). U.S. مرکز کنترل و پیشگیری بیماری (CDC). 28 September 2021. Archived (PDF) from the original on 2 March 2021. Retrieved 24 October 2021.
  23. ↑ "Pfizer-BioNTech COVID-19 Vaccine- bnt162b2 injection, suspension". DailyMed. Archived from the original on 21 October 2021. Retrieved 24 October 2021.
  24. ↑ "Comirnaty- covid-19 vaccine, mrna injection, suspension". DailyMed. Archived from the original on 4 February 2022. Retrieved 4 February 2022.
  25. ↑ ۲۵٫۰ ۲۵٫۱ "Swissmedic grants authorisation for the first COVID-19 vaccine in Switzerland" (Press release). Swiss Agency for Therapeutic Products (Swissmedic). 19 December 2020. Archived from the original on 10 January 2021. Retrieved 19 December 2020.
  26. ↑ "South Africa approves Pfizer Covid-19 vaccine for emergency use". Archived from the original on 18 March 2021. Retrieved 18 March 2021.
  27. ↑ Nkanjeni U. "Pfizer-BioNTec approved for emergency use in SA: here is what you need to know about the vaccine". TimesLIVE. Archived from the original on 19 April 2021. Retrieved 19 March 2021.
  28. ↑ "Brazil approves Pfizer's COVID-19 shot, but has none to use". Reuters. 23 February 2021. Archived from the original on 20 November 2021. Retrieved 20 November 2021.
  29. ↑ "Anvisa concede primeiro registro definitivo para vacina contra a Covid-19 nas Américas" [Anvisa grants first definitive registration for Covid-19 vaccine in the Americas] (به پرتغالی). Federal government of Brazil. 23 February 2021. Archived from the original on 20 November 2021. Retrieved 20 November 2021.
  30. ↑ World Health Organization (2020). "International Nonproprietary Names for Pharmaceutical Substances (INN). Proposed INN: List 124 – COVID-19 (special edition)" (PDF). WHO Drug Information. 34 (3): 666. Archived from the original (PDF) on 27 November 2020. Retrieved 23 November 2020.
  31. ↑ Burger L (15 March 2020). "BioNTech in China alliance with Fosun over coronavirus vaccine candidate". Reuters. Archived from the original on 14 November 2020. Retrieved 10 November 2020.
  32. ↑ "Fosun Pharma and BioNTech form COVID-19 vaccine strategic alliance in China" (Press release). Fosun Pharma. 15 March 2020. Archived from the original on 15 August 2020. Retrieved 20 March 2021.
  33. ↑ "BioNTech and Fosun Pharma to Supply China with mRNA-based COVID-19 Vaccine" (Press release). Fosun Pharma. 16 December 2020. Archived from the original on 18 April 2021. Retrieved 2021-04-18.
  34. ↑ Burger, Ludwig (16 March 2020). "BioNTech in China alliance with Fosun over potential coronavirus vaccine". Reuters. Archived from the original on 14 April 2021. Retrieved 19 March 2021. BioNTech struck a collaboration deal with Shanghai Fosun Pharmaceutical over the German biotech firm's rights in China to an experimental coronavirus vaccine, the latest gambit in a global race to halt the pandemic.
  35. ↑ "BioNTech, Fosun start Phase II trial of COVID-19 vaccine in China". Reuters. 25 November 2020. Archived from the original on 14 April 2021. Retrieved 20 March 2021. BioNTech and Shanghai Fosun Pharmaceutical said on Wednesday they would launch a Phase II clinical trial of BioNTech's experimental COVID-19 vaccine in China.
  36. ↑ "BioNTech and Fosun Pharma Jointly Announce the Arrival of the First Batch of COVID-19 mRNA Vaccine in Hong Kong and Macau" (Press release). داروسازی فوسان. 27 February 2021. Archived from the original on 15 April 2021. Retrieved 15 April 2021.
  37. ↑ "BioNTech and China partner, not Pfizer, to produce HK shots". The Standard. 14 December 2020. Archived from the original on 18 April 2021. Retrieved 18 April 2021.
  38. ↑ ClinicalTrials.gov NCT04368728 NCT04368728: Study to Describe the Safety, Tolerability, Immunogenicity, and Efficacy of RNA Vaccine Candidates Against COVID-19 in Healthy Individuals
  39. ↑ "Pfizer says experimental COVID-19 vaccine is more than 90% effective". NPR. 9 November 2020. Archived from the original on 9 November 2020. Retrieved 9 November 2020.
  40. ↑ ۴۰٫۰ ۴۰٫۱ "Covid-19 vaccine from Pfizer and BioNTech is strongly effective, early data from large trial indicate". STAT. 9 November 2020. Archived from the original on 9 November 2020. Retrieved 9 November 2020.
  41. ↑ "Regulatory Decision Summary - Pfizer-BioNTech COVID-19 Vaccine". وزارت بهداشت کانادا. Archived from the original on 12 May 2021. Retrieved 11 May 2021.
  42. ↑ "First COVID-19 vaccine approved for children aged 12 to 15 in EU". آژانس دارویی اروپا (EMA) (Press release). 28 May 2021. Archived from the original on 28 May 2021. Retrieved 29 May 2021.
  43. ↑ "Information for UK recipients on Pfizer/BioNTech COVID-19 vaccine". آژانس نظارتی داروها و محصولات بهداشتی (بریتانیا) (MHRA). 8 December 2020. Archived from the original on 30 May 2021. Retrieved 29 May 2021.
  44. ↑ Browne, Ryan (2020-11-11). "What you need to know about BioNTech — the European company behind Pfizer's Covid-19 vaccine". CNBC (به انگلیسی). Retrieved 2021-08-24.
  45. ↑ "Pfizer–BioNTech COVID-19 Vaccine (tozinameran)". Health Canada. Archived from the original on 16 December 2020. Retrieved 15 December 2020.
  46. ↑ «Inside Pfizer's race to produce the world's biggest supply of covid vaccine».
  47. ↑ "COVID-19 Vaccine Tracker: Pfizer/BioNTech: BNT162b2". دانشگاه مک‌گیل. Archived from the original on 8 May 2021. Retrieved 8 May 2021.
  48. ↑ "Pfizer–BioNTech COVID-19 Vaccine". U.S. سازمان غذا و دارو (آمریکا) (FDA). 3 February 2021. Archived from the original on 14 January 2021. Retrieved 5 February 2021.
  49. ↑ Thomas K (20 November 2020). "F.D.A. Clears Pfizer Vaccine, and Millions of Doses Will Be Shipped Right Away". نیویورک تایمز. Archived from the original on 12 December 2020.
  50. ↑ Australian Government Department of Health (2021-01-24). "About the Pfizer/BioNTech COVID-19 vaccine". Australian Government Department of Health (به انگلیسی). Archived from the original on 23 May 2021. Retrieved 2021-05-31.
  51. ↑ «Countries already using Pfizer coronavirus vaccine include UK, US, Canada and Singapore - ABC News». amp.abc.net.au. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۸-۲۲.
  52. ↑ «Covid World Vaccination Tracker - The New York Times». web.archive.org. ۲۰۲۱-۰۸-۲۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ اوت ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۸-۲۴.
  53. ↑ ۵۳٫۰ ۵۳٫۱ "Study to Describe the Safety, Tolerability, Immunogenicity, and Efficacy of RNA Vaccine Candidates Against COVID-19 in Healthy Individuals". ClinicalTrials.gov. 30 April 2020. Archived from the original on 11 October 2020. Retrieved 5 August 2021.
  54. ↑ "Update on our COVID-19 vaccine development program with BNT162b2" (PDF) (Press release). بیوان‌تک. 2 December 2020. Archived from the original on 3 December 2020. Retrieved 12 December 2020.
  55. ↑ Herper M (9 November 2020). "Covid-19 vaccine from Pfizer and BioNTech is strongly effective, early data from large trial indicate". Stat News. Archived from the original on 9 November 2020. Retrieved 9 November 2020.
  56. ↑ "Pfizer and BioNTech Confirm High Efficacy and No Serious Safety Concerns Through Up to Six Months Following Second Dose in Updated Topline Analysis of Landmark COVID-19 Vaccine Study". BioNTech (Press release). 1 April 2021. Archived from the original on 4 April 2021. Retrieved 11 April 2021.
  57. ↑ Polack FP, Thomas SJ, Kitchin N, Absalon J, Gurtman A, Lockhart S, et al. (December 2020). "Safety and Efficacy of the BNT162b2 mRNA Covid-19 Vaccine". N Engl J Med. 383 (27): 2603–15. doi:10.1056/NEJMoa2034577. PMC 7745181. PMID 33301246.
  58. ↑ "Questions and Answers About Pfizer–BioNTech COVID-19 Vaccine". Pfizer. Archived from the original on 23 December 2020. Retrieved 16 December 2020.
  59. ↑ ۵۹٫۰ ۵۹٫۱ "Coronavirus vaccine". National Health Service. 7 December 2020. Archived from the original on 7 December 2020. Retrieved 7 December 2020.
  60. ↑ "UK medicines regulator gives approval for first UK COVID-19 vaccine" (Press release). آژانس نظارتی داروها و محصولات بهداشتی (بریتانیا) (MHRA). 2 December 2020. Archived from the original on 17 March 2021. Retrieved 2 December 2020.
  61. ↑ Boseley S, Halliday J (2 December 2020). "UK approves Pfizer/BioNTech Covid vaccine for rollout next week". گاردین. Archived from the original on 2 December 2020. Retrieved 14 December 2020.
  62. ↑ "COVID-19 Vaccine Tracker: Pfizer/BioNTech: BNT162b2". دانشگاه مک‌گیل. Archived from the original on 8 May 2021. Retrieved 8 May 2021.
  63. ↑ "Pfizer–BioNTech COVID-19 Vaccine". U.S. سازمان غذا و دارو (آمریکا) (FDA). 3 February 2021. Archived from the original on 14 January 2021. Retrieved 5 February 2021.
  64. ↑ Thomas K (20 November 2020). "F.D.A. Clears Pfizer Vaccine, and Millions of Doses Will Be Shipped Right Away". نیویورک تایمز. Archived from the original on 12 December 2020.
  65. ↑ Australian Government Department of Health (24 January 2021). "About the Pfizer/BioNTech COVID-19 vaccine". Australian Government Department of Health (به انگلیسی). Archived from the original on 23 May 2021. Retrieved 31 May 2021.
  66. ↑ Howard J (23 August 2021). "FDA grants full approval to Pfizer/BioNTech Covid-19 vaccine, opening door to more vaccine mandates". CNN. Retrieved 23 August 2021.
  67. ↑ "Pfizer and BioNTech to Supply the European Union with 200 Million Additional Doses of Comirnaty" (Press release). BioNTech. 17 February 2021. Archived from the original on 26 February 2021. Retrieved 1 March 2021.
  68. ↑ Kresge N (30 March 2021). "BioNTech Raises Covid Vaccine Target to 2.5 Billion Doses". Bloomberg. Archived from the original on 11 April 2021. Retrieved 11 April 2021.
  69. ↑ "Pfizer–BioNTech COVID-19 Vaccine Vaccination Storage & Dry Ice Safety Handling". Pfizer-BioNTech. Archived from the original on 24 January 2021. Retrieved 17 December 2020.
  70. ↑ Hopkins JS (30 March 2021). "Pfizer to Test Covid-19 Vaccine That Doesn't Need Ultracold Storage". The Wall Street Journal. Archived from the original on 15 May 2021. Retrieved 16 May 2021.
  71. ↑ ۷۱٫۰ ۷۱٫۱ . Centers for Disease Control and Prevention (CDC). «Pfizer-BioNTech COVID-19 Vaccine Standing Orders for Administering Vaccine to Persons 12 Years of Age and Older» (PDF).
  72. ↑ ۷۲٫۰ ۷۲٫۱ Pfizer–BioNTech COVID-19 Vaccine Emergency Use Authorization Review Memorandum (PDF). U.S. سازمان غذا و دارو (آمریکا) (FDA) (Report). 14 December 2020. Archived from the original on 29 January 2021. Retrieved 14 December 2020. Public Domain This article incorporates text from this source, which is in the public domain.
  73. ↑ ۷۳٫۰ ۷۳٫۱ "Pfizer vaccine second dose has 'sweet spot' after eight weeks, UK scientists say". 23 July 2021. Retrieved 26 July 2021.
  74. ↑ ۷۴٫۰ ۷۴٫۱ Interim recommendations for use of the Pfizer–BioNTech COVID-19 vaccine, BNT162b2, under Emergency Use Listing (Guidance). World Health Organization. 15 June 2021. WHO/2019-nCoV/vaccines/SAGE_recommendation//BNT162b2/2021.2. Archived from the original on 29 June 2021. Retrieved 3 July 2021.
  75. ↑ "The WHO is right to call a temporary halt to COVID vaccine boosters". Nature (به انگلیسی). 596 (7872): 317–317. 2021-08-17. doi:10.1038/d41586-021-02219-w.
  76. ↑ "Interim statement on COVID-19 vaccine booster doses". www.who.int (به انگلیسی). Retrieved 2021-09-19.
  77. ↑ Commissioner, Office of the (2021-08-16). "Coronavirus (COVID-19) Update: FDA Authorizes Additional Vaccine Dose for Certain Immunocompromised Individuals". FDA (به انگلیسی). Retrieved 2021-09-19.
  78. ↑ CDC؛ CDC (۲۰۲۱-۰۹-۰۲). «COVID-19 Vaccination». Centers for Disease Control and Prevention (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۹-۱۹.
  79. ↑ "Israel Approves Third Vaccine Dose for Those Over 50". Bloomberg. 13 August 2021. Retrieved 13 August 2021.
  80. ↑ ۸۰٫۰ ۸۰٫۱ ۸۰٫۲ ۸۰٫۳ ۸۰٫۴ Abu-Raddad LJ, Chemaitelly H, Butt AA (5 May 2021). "Effectiveness of the BNT162b2 Covid-19 Vaccine against the B.1.1.7 and B.1.351 Variants". New England Journal of Medicine. 385 (2). Table 1. doi:10.1056/NEJMc2104974. PMC 8117967. PMID 33951357.
  81. ↑ Lopez Bernal J, Andrews N, Gower C, Gallagher E, Simmons R, Thelwall S, et al. (August 2021). "Effectiveness of Covid-19 Vaccines against the B.1.617.2 (Delta) Variant". The New England Journal of Medicine. 385 (7): 585–594. doi:10.1056/NEJMoa2108891. PMC 8314739. PMID 34289274.
  82. ↑ Evans SJ, Jewell NP (August 2021). "Vaccine Effectiveness Studies in the Field". The New England Journal of Medicine. 385 (7): 650–651. doi:10.1056/NEJMe2110605. PMC 8314732. PMID 34289269.
  83. ↑ Fowlkes A, Gaglani M, Groover K, Thiese MS, Tyner H, Ellingson K (27 August 2021). "Effectiveness of COVID-19 Vaccines in Preventing SARS-CoV-2 Infection Among Frontline Workers Before and During B.1.617.2 (Delta) Variant Predominance — Eight U.S. Locations, December 2020–August 2021". MMWR Morbidity and Mortality Weekly Report. 70 (34): 1167–1169. doi:10.15585/mmwr.mm7034e4. ISSN 0149-2195. PMC 8389394. PMID 34437521.
  84. ↑ Krause P, Fleming TR, Longini I, Henao-Restrepo AM, Peto R, Dean NE, et al. (12 September 2020). "COVID-19 vaccine trials should seek worthwhile efficacy". The Lancet. 396 (10253): 741–743. doi:10.1016/S0140-6736(20)31821-3. ISSN 0140-6736. PMC 7832749. PMID 32861315. WHO recommends that successful vaccines should show an estimated risk reduction of at least one-half, with sufficient precision to conclude that the true vaccine efficacy is greater than 30%. This means that the 95% CI for the trial result should exclude efficacy less than 30%. Current US Food and Drug Administration guidance includes this lower limit of 30% as a criterion for vaccine licensure.
  85. ↑ Khoury, David S.; Cromer, Deborah; Reynaldi, Arnold; Schlub, Timothy E.; Wheatley, Adam K.; Juno, Jennifer A.; Subbarao, Kanta; Kent, Stephen J.; Triccas, James A. (2021-07). "Neutralizing antibody levels are highly predictive of immune protection from symptomatic SARS-CoV-2 infection". Nature Medicine (به انگلیسی). 27 (7): 1205–1211. doi:10.1038/s41591-021-01377-8. ISSN 1546-170X. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  86. ↑ Dagan N, Barda N, Kepten E, Miron O, Perchik S, Katz MA, et al. (April 2021). "BNT162b2 mRNA Covid-19 Vaccine in a Nationwide Mass Vaccination Setting". New England Journal of Medicine. 384 (15). Table 2. doi:10.1056/NEJMoa2101765. PMC 7944975. PMID 33626250.
  87. ↑ ۸۷٫۰ ۸۷٫۱ ۸۷٫۲ ۸۷٫۳ ۸۷٫۴ ۸۷٫۵ ۸۷٫۶ ۸۷٫۷ Sheikh A, McMenamin J, Taylor B, Robertson C (14 June 2021). "SARS-CoV-2 Delta VOC in Scotland: demographics, risk of hospital admission, and vaccine effectiveness". The Lancet. 397 (10293). Table S4. doi:10.1016/S0140-6736(21)01358-1. ISSN 0140-6736. PMC 8201647. PMID 34139198.
  88. ↑ ۸۸٫۰ ۸۸٫۱ ۸۸٫۲ ۸۸٫۳ Chung H, He S, Nasreen S, Sundaram ME, Buchan SA, Wilson SE, et al. (August 2021). "Effectiveness of BNT162b2 and mRNA-1273 covid-19 vaccines against symptomatic SARS-CoV-2 infection and severe covid-19 outcomes in Ontario, Canada: test negative design study". BMJ. eTables 6 and 7. 374: n1943. doi:10.1136/bmj.n1943. PMC 8377789. PMID 34417165.{{cite journal}}: نگهداری CS1: موقعیت (link)
  89. ↑ Stowe J, Andrews N, Gower C, Gallagher E, Utsi L, Simmons R, et al. (14 June 2021). Effectiveness of COVID-19 vaccines against hospital admission with the Delta (B.1.617.2) variant (نسخه پیش از انتشار). Public Health England. Table 1. Archived from the original on 23 June 2021. Retrieved 25 June 2021 – via Knowledge Hub.
  90. ↑ SARS-CoV-2 variants of concern and variants under investigation in England, technical briefing 17 (PDF) (Briefing). Public Health England. 25 June 2021. GOV-8576. Archived (PDF) from the original on 25 June 2021. Retrieved 26 June 2021.
  91. ↑ Smith K (24 April 2021). "New CDC guidance recommends pregnant people get the COVID-19 vaccine". CBS News. Archived from the original on 24 April 2021. Retrieved 24 April 2021.
  92. ↑ Shimabukuro TT, Kim SY, Myers TR, Moro PL, Oduyebo T, Panagiotakopoulos L, et al. (April 2021). "Preliminary Findings of mRNA Covid-19 Vaccine Safety in Pregnant Persons". N Engl J Med. 384 (24): 2273–2282. doi:10.1056/NEJMoa2104983. PMC 8117969. PMID 33882218.
  93. ↑ "UK regulator approves Pfizer Covid vaccine for 12- to 15-year-olds". گاردین. 4 June 2021. Archived from the original on 4 June 2021. Retrieved 4 June 2021.
  94. ↑ Reynolds J. "Pfizer vaccine approved for use in children aged 12 to 15 in the UK". تایمز. ISSN 0140-0460. Archived from the original on 4 June 2021. Retrieved 4 June 2021.
  95. ↑ Torjesen, Ingrid (2021-05-27). "Covid-19: Pfizer-BioNTech vaccine is "likely" responsible for deaths of some elderly patients, Norwegian review finds". BMJ (به انگلیسی). 373: n1372. doi:10.1136/bmj.n1372. ISSN 1756-1833. PMID 34045236.
  96. ↑ "Immunocompromised patients and COVID-19 vaccines" (PDF). NSW Health. 28 April 2021. Archived (PDF) from the original on 20 May 2021. Retrieved 2 June 2021.
  97. ↑ Klein, Nicola P.; Lewis, Ned; Goddard, Kristin; Fireman, Bruce; Zerbo, Ousseny; Hanson, Kayla E.; Donahue, James G.; Kharbanda, Elyse O.; Naleway, Allison; Nelson, Jennifer Clark; Xu, Stan; Yih, W. Katherine; Glanz, Jason M.; Williams, Joshua T. B.; Hambidge, Simon J.; Lewin, Bruno J.; Shimabukuro, Tom T.; DeStefano, Frank; Weintraub, Eric S. (3 September 2021). "Surveillance for Adverse Events After COVID-19 mRNA Vaccination". JAMA. doi:10.1001/jama.2021.15072. PMID 34477808.
  98. ↑ ۹۸٫۰ ۹۸٫۱ ۹۸٫۲ Comirnaty: Product Information (PDF) (Report). آژانس دارویی اروپا (EMA). Retrieved 23 December 2020.
  99. ↑ Rutkowski K, Mirakian R, Till S, Rutkowski R, Wagner A (June 2021). "Adverse reactions to COVID-19 vaccines: A practical approach". Clinical and Experimental Allergy. 51 (6): 770–777. doi:10.1111/cea.13880. PMC 8250847. PMID 33813758.
  100. ↑ ۱۰۰٫۰ ۱۰۰٫۱ CDC COVID-19 Response Team (January 2021). "Allergic Reactions Including Anaphylaxis After Receipt of the First Dose of Pfizer-BioNTech COVID-19 Vaccine - United States, December 14-23, 2020" (PDF). MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report. 70 (2): 46–51. doi:10.15585/mmwr.mm7002e1. PMC 7808711. PMID 33444297. Archived (PDF) from the original on 24 January 2021. Retrieved 2 February 2021.
  101. ↑ "COVID-19 vaccine safety update: Comirnaty" (PDF). آژانس دارویی اروپا (EMA). 28 January 2021. Archived (PDF) from the original on 2 June 2021. Retrieved 30 January 2021.
  102. ↑ Bostock N (9 December 2020). "MHRA warning after allergic reactions in NHS staff given COVID-19 vaccine". GP. Archived from the original on 9 December 2020. Retrieved 9 December 2020.
  103. ↑ Booth W, Cunningham E (9 December 2020). "Britain warns against Pfizer vaccine for people with history of 'significant' allergic reactions". واشنگتن پست. Archived from the original on 9 December 2020. Retrieved 9 December 2020.
  104. ↑ Cabanillas B, Akdis CA, Novak N (June 2021). "Allergic reactions to the first COVID-19 vaccine: A potential role of polyethylene glycol?". Allergy. 76 (6): 1617–1618. doi:10.1111/all.14711. PMID 33320974. S2CID 229284320.
  105. ↑ "COVID-19 vaccine safety update: COMIRNATY: BioNTech Manufacturing GmbH" (PDF). Europa. 14 April 2021. Archived (PDF) from the original on 2 June 2021. Retrieved 16 April 2021.
  106. ↑ Heller J (2 June 2021). "Israel sees probable link between Pfizer vaccine and myocarditis cases". Reuters. Archived from the original on 25 June 2021. Retrieved 3 June 2021.
  107. ↑ "Clinical Considerations: Myocarditis after mRNA COVID-19 Vaccines". مرکز کنترل و پیشگیری بیماری (CDC). Archived from the original on 27 June 2021. Retrieved 27 June 2021. Public Domain This article incorporates text from this source, which is in the public domain.
  108. ↑ National Center for Immunization and Respiratory Diseases (23 June 2021). "Myocarditis and Pericarditis Following mRNA COVID-19 Vaccination". CDC.gov. Centers for Disease Control and Prevention. Archived from the original on 3 July 2021. Retrieved 2 July 2021.
  109. ↑ Vogel AB, Kanevsky I, Che Y, Swanson KA, Muik A, Vormehr M, et al. (April 2021). "BNT162b vaccines protect rhesus macaques from SARS-CoV-2". Nature. 592 (7853): 283–289. Bibcode:2021Natur.592..283V. doi:10.1038/s41586-021-03275-y. PMID 33524990.
  110. ↑ Gaebler C, Nussenzweig MC (October 2020). "All eyes on a hurdle race for a SARS-CoV-2 vaccine". Nature. 586 (7830): 501–2. Bibcode:2020Natur.586..501G. doi:10.1038/d41586-020-02926-w. PMID 33077943. S2CID 224808629.
  111. ↑ World Health Organization (September 2020). "Messenger RNA encoding the full-length SARS-CoV-2 spike glycoprotein". WHO MedNet. Archived from the original (DOC) on 5 January 2021. Retrieved 16 December 2020.
  112. ↑ «شرکت فایزر و BioNTech، نزدیک‌تر از همیشه به واکسن کرونا! | شتابدهنده هنام». هنام | پایگاه خبری تحلیلی دارو و سلامت. ۲۰۲۰-۱۰-۱۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۹-۲۰.
  113. ↑ "BioNTech Covid-19" (به انگلیسی).
  114. ↑ «بریتانیا واکسن کرونای 'فایزر - بیوان تک' را برای استفاده از هفته آینده تأیید کرد». BBC News فارسی. ۲۰۲۰-۱۲-۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۹-۲۰.
  115. ↑ «کانادا واکسن کرونای فایزر را تأیید کرد| واکسیناسیون از هفته آینده شروع می‌شود». همشهری آنلاین. ۲۰۲۰-۱۲-۰۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۳۰.
  116. ↑ «ورود محموله‌های منجمد واکسن کووید۱۹ فایزر به کشورهای اتحادیه اروپا | صدای آمریکا فارسی». ir.voanews.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۳۰.
  117. ↑ Welle (www.dw.com)، Deutsche. «واکسن کرونای بیون‌تک - فایزر در آمریکا پروانه دریافت کرد | DW | 12.12.2020». DW.COM. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۳۰.
  118. ↑ "Pfizer–BioNTech COVID-19 vaccine: Health Canada recommendations for people with serious allergies". وزارت بهداشت کانادا. 12 December 2020. Archived from the original on 22 December 2020. Retrieved 21 December 2020.

پیوند به بیرون[ویرایش]

برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=واکسن_کووید-۱۹_فایزر–بیوان‌تک&oldid=39366221»