تغییر رنگ انحلالی
تغییر رنگ انحلالی یا حلال‌رنگی[۱](به انگلیسی: solvatochromism) پدیده ای است که در آن رنگ ایجاد شده توسط یک حل شونده یکسان هنگام انحلال در حلالهای مختلف متفاوت است.[۲]
اثر سلواتوکرومیک، پدیده ای است که طیف ساطع شده توسط ماده حل شونده بعد از انحلال در حلال‌های‌های متفاوت تغییر می‌کند. در این زمینه، ثابت دی الکتریک و ظرفیت پیوند هیدروژنی، مهمترین خواص ماده حلال هستند. حلالهای مختلف تاثیرهای متفاوتی روی حالت پایه و برانگیخته الکترون‌های ماده حل شونده دارند؛ بنابراین فاصله بین لایه‌های پایه برای حضور الکترون و لایه‌های برانگیخته متفاوت خواهند بود و این موضوع اساس تغییر طیف مسطح از محلول (به دلیل تفاوت در شدت، موقعیت و طول موج امواج) است. درضمن فقط هنگامی می‌توانیم رنگ‌ها را ببینیم که طول موج ساطع شده از حلال در ناحیه دید انسان (حدود ۴۰۰ تا ۷۵۰ نانومتر) بوده و فاصله بین لایه برانگیخته و پایه از حدی بیشتر یا کمتر نباشد.
سلواتوکرومیسم منفی مربوط به یک تغییر هیپسوکرومیک (یا گذر به آبی) با افزایش قطبیت حلال است. برای مثال می‌توان به انحلال 4-(4′-hydroxystyryl)-N-methylpyridinium iodide اشاره کرد که پس از انحلال در آب به رنگ زرد و در ۱-پرویانول به رنگ نارنجی در می‌آید.
سلواتوکرومیسم مثبت مربوط به یک تغییر باتوکرومیک (یا گذر به قرمز) با افزایش قطبیت حلال است. برای مثال می‌توان به انحلال 4,4'-bis(dimethylamino)fuchsone اشاره کرد که در تولوئن نارنجی و در استون قرمز است.
ارزش اصلی مفهوم سلواتوکرومیسم در پیش‌بینی رنگ محلول هاست. در اصل می‌توان از این پدیده در حسگرها و الکترونیک مولکولی استفاده کرد. همچنین می‌توان از این پدیده برای پیش‌بینی بسیاری از خواص و پارامترهای حلال‌ها و تعیین حلال مناسب برای اپلیکیشن‌ها و کاربردهای مختلف دیگر استفاده کرد.
سلواتوکرومیسم فلورسانس نانولوله‌های کربنی برای استفاده در حسگرهای نوری شناسایی و استفاده می‌شوند. در چنین کاربردی طول موج فلورسانس لوله‌های کربنی برای شناسایی آسان مواد منفجره مورد استفاده قرار می‌گیرند.[۳]
منابع[ویرایش]
- ↑ پورجوادی، علی (۱۳۹۳). واژه نامه علوم و فناوری شیمی. تهران: فرهنگ معاصر. ص. ۳۶۶. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۱۰۵-۰۷۱-۸.
- ↑ Marini, Alberto; Muñoz-Losa, Aurora; Biancardi, Alessandro; Mennucci, Benedetta (2010). "What is Solvatochromism?". J. Phys. Chem. B. 114 (51): 17128–17135. doi:10.1021/jp1097487. PMID 21128657.
- ↑ Heller, Daniel A.; Pratt, George W.; Zhang, Jingqing; Nair, Nitish; Hansborough, Adam J.; Boghossian, Ardemis A.; Reuel, Nigel F.; Barone, Paul W.; Strano, Michael S. (2011). "Peptide secondary structure modulates single-walled carbon nanotube fluorescence as a chaperone sensor for nitroaromatics". PNAS. 108 (21): 8544–8549. doi:10.1073/pnas.1005512108. PMC 3102399. PMID 21555544.