بازمانده‌های ژنتیکی

آپاندیس انسان یک ساختار کرم مانند ذره‌ای است که دیگر کارکرد اصلی خود را ندارد.

بازمانده‌های ژنتیکی یا وستیجیال اندام‌ها یا رفتارهایی هستند که در نیای مشترک دو یا چند گونه وجود داشته، اما در بعضی از گونه‌ها نقش کمرنگ‌تری پیدا کرده‌اند یا اینکه به کلی بدون استفاده شده‌اند. این اندام‌ها یا رفتارها بازمانده ز دوران‌هایی از تکامل جانوران هستند.

از جمله اندام برجای‌مانده تقریباً بی‌استفاده می‌توان به لگن مار، دنبالچه، آپاندیس و دندان عقل در انسان اشاره نمود. این زائدمانده‌ها اندام‌های در حال تحلیل رفتنی هستند که یا در دوران جنینی از بین می‌روند یا بعد از تولد به مرور از بین می‌روند یا با موجود باقی می‌مانند.

مثال‌ها

انسان

1. ارگان ومرونازال: یا ارگان جاکوبسون که حفره‌ای است در پل‌های بینی دو سمت با گیرنده‌های شیمیایی که در انسان عملکردی ندارند. در بعضی جانوران از جمله بقیهٔ نخستیها وظیفه درک ماده شیمیایی فرومون رو بر عهده دارند.

2. عضلات خارجی گوش: 3 عضله هستند که در بخش خارجی گوش واقع شده‌اند و در سایر حیوانات نظیر خرگوشها و سگها، وظیفه حرکت مستقلانه گوش از سر را بر عهده دارند. اما انسان‌ها هنوز دارای آن هستند و توسط این عضلات است که بعضی از افراد می‌توانند گوششان را تکان دهند

3. دندان عقل: در انسانهای اولیه که مقادیر زیادی از گیاهان رو جهت به دست آوردن انرژی مصرف می‌کردند داشتن یک جفت اضافه دندان آسیا در هر فک مفید به نظر می‌رسید اما در انسانهای امروزی که انواعی از غذاها را مصرف می‌کند، زیاد ضروری به نظر نمی‌آید.

4. دنده گردنی: حدود یک درصد از مردم یک جفت دنده اضافی در بالای دنده‌های خود (در بخش گردن) دارند که به نظر می‌رسد باقی‌مانده از اجداد خزنده ما باشد. این دنده می‌تواند در این افراد مشکلات عروقی یا عصبی ایجاد کند.

5. پلک سوم: در اکثر پرندگان و پستانداران یک لایه محافظ به عنوان پلک سوم بر روی چشمشان وجود دارد که وظیفه حفاظت از چشم و خروج شن ریزه و گرد و غبار را از چشم بر عهده دارد. باقی‌مانده این پلک در انسان به صورت یک چین نازک در گوشه داخلی چشم وجود دارد.

6. تکمه یا نقطه داروین: اگر لبه خارجی لاله گوش خود رو لمس کنید به یک برجستگی برمی‌خورید که به نام دکمه داروین مشهور است. در حیواناتی نظیر خرگوش این تکمه در انتهای گوشها قرار دارد و وظیفه فوکوس صداهای دور را روی گوش بر عهده دارد.

7. عضله زیر ترقوه: عضله کوچکی که در زیر شانه قرار دارد و از دنده اول به ترقوه کشیده شده‌است و در صورتی برای انسان مفید بود که هنوز بر روی 4 پا راه می‌رفت. البته بعضی از مردم این عضله را ندارند و بعضی نیز یک جفت از آن را دارند.

8. عضله سارتوریوس (خیاطه): عضله بلند و نازکی که از زانو به کمر کشیده شده و 89 درصد مردم دارای این عضله هستند. این عضله در جانوران پست تر در آویزان شدن و بالا رفتن از درخت بسیار مهم است. جراحان معمولاً این عضله رو در جراحی‌های ترمیمی عضلات برداشته و از آن استفاده می‌کنند.

9. نوک پستان در مردان: مجاری شیری قبل از اینکه هورمون جنسی مردانه تستوسترون در جنین باعث ایجاد صفات مربوط به جنس مذکر بشود به وجود می‌آیند. مردان دارای بافت پستانی هستند اما عملاً استفاده‌ای از آن‌ها نمی‌کنند.

10. عضلات سیخ‌کننده مو: در بسیاری از جانوران این عضلات که در قاعده موهای بدن واقع شده‌اند وظیفه سیخ کردن موهای جانور را در هنگام بروز خطر دارند تا جانور بتواند از آن به عنوان ترساندن مهاجم استفاده کند.

11. زائده آپاندیس: یک لوله عضلانی باریک در روده بزرگ که در به نظر می‌رسد باقی‌مانده بخش از روده جانوران باشد که وظیفه هضم سلولز غذا (گیاهان) را بر عهده داشته باشد. اما در انسان‌های امروزی بیشتر حاوی گلبول‌های سفید و غدد لنفاوی است.

12. موهای بدن: ابروها در جلوگیری از ورود عرق به چشم‌ها و موها در آقایان در انتخاب جنس‌ی نقش دارند. اما به نظر می‌رسد اکثر موها در بدن نقش مؤثری را ایفا نمی‌کنند.

13. دنده سیزدهم: در شامپانزه‌ها و گوریل‌ها 13 جفت دنده وجود دارد در حالی که در انسان‌ها 12 جفت. اما 8 درصد از مردم دارای جفت دنده سیزدهم هستند که به نظر نمی‌رسد عملکردی را در آن‌ها ایفا کند.

14.عضله کف پایی: به نظر می‌رسد در جانوران پست تر وظیفه چنگ شدن و قلاب شدن پاها به شاخه‌ها را بر عهده داشته‌است. اما در انسان به نظر می‌رسد فقط کمی کف پا را به پایین خم می‌کند. در 9 درصد مردم این عضله وجود ندارد

15. رحم مردانه: باقی‌مانده از ارگان تناسلی زنانه که از غده پروستات مرد آویزان است.

16. انگشت پنجم پا: در پریماتها و پستانداران پست تر انگشتان پا وظیفه چنگ زدن و آویزان شدن از شاخه‌ها را بر عهده داشته‌اند. اما انسان‌ها احتیاج به انگشتان بزرگ پا دارند تا بتوانند با آن‌ها ایستاده راه رفته و تعادل خود را حفظ کنند. لذا به نظر می‌رسد انگشت پنجم یا کوچکترین انگشت پا نقش اصلی در این مورد ایفا نکند.

17. وازودفران (لوله منی) زنان: ارگان تکامل نیافته مردانه که انتهای در کنار تخمدانها قرار دارد. فاقد عملکرد است.

18. عضله هرمی (پیرامیدال) : حدود 20 درصد افراد این عضله مثلثی، کوچک و شبیه کیسه را که در استخوان شرمگاهی (پوبیس) است ندارند. به نظر می‌رسد این عضله باقی مانده‌ای از کیسه در جانوران کیسه دار باشد.

19. استخوان دنبالچه (کوکسیس): مجموعه چند مهره به هم جوش خورده کوچک که در انتهای ستون مهره‌ها واقع شده و در پستانداران دیگر وظیفه حفظ تعادل و ارتباط را بر عهده دارد. اما در انسان نقشی را بر عهده ندارد.

20. سینوسهای اطراف بینی: به نظر می‌رسد در انسان‌ها نخستین این سینوسها سرشار از مخاط بویایی بوده تا به این ترتیب حس بویایی آن‌ها را تقویت کرده و آن‌ها را از خطرات حفظ کند. اما نقش آن‌ها در انسان امروزی به شکل‌دهی به صورت، گرم کردن هوای ورودی به ریه‌ها و سبک‌تر شدن سر کمک می‌کند. التهاب این سینوسها باعث سینوزیت می‌شود.