ایوان (ایلام)
ایوان | |
---|---|
کشور | ![]() |
استان | ایلام |
شهرستان | ایوان |
بخش | بخش مرکزی |
نام(های) پیشین | آریوهان، باغشاه، جویزر |
سال شهرشدن | ۱۳۴۳ |
مردم | |
جمعیت | ۳۱،۲۹۹ نفر |
جغرافیای طبیعی | |
ارتفاع | ۱۱۹۰ |
میانگین بارش سالانه | ۷۰۳/۷ |
اطلاعات شهری | |
شهردار | کامران حسنی |
پیششمارهٔ تلفن | ۰۸۴ |


ایوان شهری در بخش مرکزی شهرستان ایوان استان ایلام ایران است.[۱]
طبق آخرین سرشماری جمعیت این شهر سرد سیری حدود ۳۱۲۹۹ نفر تخمین زده شده است. این شهر در شمالیترین نقطه استان ایلام واقع شدهاست نژاد مردم این نواحی کرد و زبان مردم ایوان کردی کلهری است.[۲] در حال حاضر این شهر، پس از شهر ایلام مرکز استان ایلام و شهر دهلران، سومین شهر بزرگ استان ایلام است.[نیازمند منبع]
وجه تسمیه[ویرایش]
گ. ب. آکوپف کردشناس و ایرانشناس اهل ارمنستان شوروی در مقالۀ کردان گوران، نام ایوان را به دورۀ سومر مربوط دانسته و آن را نامی ریشهدار و کهن میداند.[۳]
از نظر لغوی ایوان دارای معانی گوناگونی است مانند:صفه و طاق -خانه پیش گشاده-درگاه-طاق بلند و نشستن گاه پادشاهان میباشد.
تاریخچه[ویرایش]
ایوان یکی از مناطق قدیمی ایران است. وجود غارهای بزرگ که به احتمال زیاد، زمانی جایگاه انسانهای غارنشین بودهاست محل سکونت انسانهای زیادی در طول تاریخ بودهاست و از زمانهای باستان تا به حال به اسامی مختلفی مشهور بودهاست. هنری راولینسون در سفرنامه خود در مورد ایوان چنین مینویسد:
«چنین به نظر میرسد که جلگه آریوخ (Arioch) قدیمیترین نام برای منطقه ایوان بوده ... تا قبل از قرن سیزدهم میلادی اینجا به نام آریوحان (Ariyúhán) شهرت داشتهاست. و … بنیامین تودلایی از این منطقه به عنوان آرین (Aarian) یاد میکند ... به نظر میرسد پیش از حمله اسکندر مقدونی نام آریوخ به سبد Sabad که جمع آن سبدان Sabadán است تغییر نمودهاست که با پیشوند ماه و به صورت ماهسبد یا ماسبدان درآمدهاست».[۴]
این منطقه در زمان تسلط اردشیر بابکان، اولین پادشاه ساسانی، یکی از مناطق ماه سبدان بوده که هنگام تسلط مسلمانان، اعراب دو کلمه ماه و سبدان را با هم ترکیب نموده و حرف «د» را به «ذ» تبدیل نموده و آن را ماسبذان نامیدند.
ابودلف در سفرنامه خود مینویسد:
«از طرز به سوی راست به ماسبذان و مهرجان قذق میروند که شامل شهرهای متعدد از جمله آریوحان است. این شهر، در دشتی میان کوههای پر از درخت واقع است و آب آن به «بندنیجین» که نام شهر امروزی مندلی در کشور عراق است، میریزد». تنها رودخانهای که آب آن به مندلی میریزد آب رودخانه گنگیر است که از ایوان سرچشمه میگیرد.
پس طبق نظر ابودلف این منطقه آریوحان نام داشتهاست.
قبل از ورود رضاخان به ایوان این شهر جوی دزد یا جودز نامیده میشد و هنگام ورود رضا خان به ایوان نام جوی زر را برای مرکز شهر انتخاب کرد و بعد به نام باغ شاه معروف گردید. آنگاه دوباره لفظ ایوان بر مرکز شهر اطلاق گردید که الآن به همین نام شناخته میشود.
زبان و فرهنگ[ویرایش]
شهر ایوان یکی از شهرهای کلهرنشین ایل کلهر است و زبان آنها کردی کلهری میباشد.[۲] از نظر زبانی مردم شهرستان ایوان که در مجاورت استان کرمانشاه واقع شده دارای گویش کلهری هستند که در استان کرمانشاه رایج میباشد. ضمن اینکه اکثریت مردم این شهرستان با زبان فارسی آشنایی کامل دارند و میتوانند به زبان فارسی صحبت کنند.
جمعیت[ویرایش]
از نظر جمعیت شهرستان ایوان دارای ۴۷۹۵۸نفرو ۱۰۰۶۵خانوار میباشد که از این تعداد ۳۰۸۰۹نفر ساکن شهر و ۱۷۱۴۹نفر ساکن روستا هستند. همچنین بعد خانوار شهرستان ۷۶/۴نفر میباشد و تراکم خالص جمعیتی آن ۶/۲۱۴نفر در هکتار میباشد نسبت جنسی برابر با ۱۰۲نفر به عبارتی در مقابل هر ۱۰۰زن ۱۰۲نفر مرد وجود داشتهاست؛ و نسبت سنی جمعیت از ۰تا ۶۵سال و بیشتر آن در نقاط شهری۳۰۸۰۹ و در نقاط روستایی ۱۸۵۹۱نفر میباشد و بیشترین گروه سنی بین ۶۴–۱۵سال قرار دارد.
آب و هوا[ویرایش]
این شهر دارای آب و هوایی معتدل است و در کنار جنگلهایی زاگرس مابین دو کوه بانکول و شیرازول قرار دارد. این شهرستان در ۱۳۵ کیلومتری کرمانشاه و ۳۵ کیلومتری ایلام قرار دارد.
دانشگاه ها[ویرایش]
کتابخانه[ویرایش]
مراکز زیارتی[ویرایش]
مراکز زیارتی این شهرستان مقبره امام زاده سید عبدالله، مقبره حاجی حاضر و مقبره حاجی بختیار میباشد.
جاذبههای گردشگری[ویرایش]
در این شهر تپههای باستانی مربوط به دوره ساسانی، قبرستان هلوچ، طاق شیرین و فرهاد، آتشکده سیاهگل و … در این شهر واقع است.
- آتشکده سیاهگل: این بنای تاریخی دارای ایوانی مربع شکل به اندازه ۵x۵ متر و ارتفاع حدوداً ۱۰ متر میباشد. قطر دیوارهایش یک متر، دارای آتشدان و در قسمت فوقانی، سوراخهایی وجود دارد که شاید برای خروج دود حاصل از سوخت باشد. اطراف این بنا به وسیله حیاطی محصور بوده ولی اکنون به علت عوامل طبیعی و غیرطبیعی تخریب شدهاست. این بنا از سنگ و ساروج و گچ ساخته شدهاست و نوع معماری آن مربوط به دوره ساسانی است.
آتشکده در ساحل جنوبی رودخانه «گه نگیر» و با فاصله تقریباً ۷۰۰ متر از آن قرار گرفتهاست و در داخل دشتی کوچک قرار دارد که به احتمال زیاد در اطراف این آتشکده، منازل مسکونی زیادی وجود داشتهاست. زمینهای حاصلخیز و آبرفتی اطراف آتشکده به احتمال زیاد وقف آن بودهاست.
این آتشکده دارای چهار دروازه به طرف چهار جهت اصلی میباشد و همانند آتشکده دوره ساسانی در شهرستان قصر شیرین است.
در مقابل آتشکده مذکور و در داخل رودخانه «گه نگیر»، سنگ بلندی وجود دارد که ارتفاع آن حدود ۱۲ متر و قطرش ۶ متر میباشد که بسیار دیدنی است. سنگ دیگری با ارتفاع کمتر در شرق آن واقع شده که در اثر عوامل فرسایش کج شدهاست. منبع: (ایلام از آغاز تا سقوط قاجاریه دکتر مرتضی اکبری)
سکونت در شهر ایوان از قدمت زیادی برخوردار است. بر اساس اسناد تاریخی، شهرستان ایوان قبل از اسلام تحت عنوان اریومان یا ماسبندان شهرت داشته و آثار تاریخی فراوانی داشتهاست که همگی گویای قدمت آن میباشد.
منطقه رنو، منطقهای است میان شهرستان ایلام و شهرستان ایوان که جاذبههای طبیعی و مکانهای تفریحی بسیاری دارد.
منابع[ویرایش]
- ↑ اطلس گیتاشناسی استانهای ایران، تهران: مؤسسهٔ جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی، ۱۳۸۳ خ.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ https://www.borna.news/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%85-70/468835-%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86-%DA%AF%D9%88%DB%8C%D8%B4-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%85
- ↑ آکوپف، گ. ب. ۱۳۸۶. کردان گوران، ترجمۀ سیروس ایزدی، در کردان گوران و مسئلۀ کرد در ترکیه: از آغاز جنبش کمالیان تا کنفرانس لوزان، تهران: زوّار، چاپ اول، صص ۱۰۱-۳۷؛ ص ۷۱.
- ↑ راولینسون، هنری. ۱۸۳۹. یادداشتهایی دربارۀ سفر از زهاب در دامنههای زاگرس در امتداد کوهها به خوزستان (شوش) و از آنجا از استان لرستان به کرمانشاه در سال ۱۸۳۶ (به انگلیسی)، در مجلۀ جامعۀ جغرافیایی پادشاهی، شمارۀ ۴، ۱۸۳۹، ص ۴۷؛ بازدید در ۲۳ بهمن ۱۳۹۸.