طایفههای بالاگریوه
مناطق با جمعیت چشمگیر | |
---|---|
لرستان، خوزستان، ایلام و همدان | |
زبانها | |
لری بالاگریوهای | |
دین | |
اسلام شیعه | |
ایل بالاگِریوِه یکی از ایلات لرستان و جزئی از مردم لر محسوب میشود.[۱][۲] بالاگریوه نزد مردم لرستان دو معنی متفاوت میدهد، معنای اول همان معنای جغرافیای است. معنای دیگر بالاگریوه مردمانی لر زبان هستند که به گویشی خاص از زبان لری سخن میگویند، این گویش لری بالاگریوهای نام دارد. ولادیمیر مینورسکی ایرانشناس و خاورشناس معروف روسی طایفههای بالاگریوه را به عنوان لرهای اصیل معرفی میکند.[۳]
طوایف[ویرایش]
این ایل اتحادی از نه طایفه دریکوند، بهاروند، میر، جودکی، رشنو، قلاوند ، رومیانی و پاپی است.[۱][۴]مسیو چریکف در سفرنامه خود طوایف بالاگریوه را ده طایفه معرفی میکند که عبارتند از پاپی، کردعلیوند،دریکوند ، بیرانوند، میرزاوند، جودکی، رشنو، ممصارم، مکان علی و مقیمه.[۵] [۶]و در ضمن مراد حسن پاپی در کتاب تبار هخامنش دیار بالاگریوه طایفه کوشکی را نیز یکی از ده طایفه اصلی بالاگریوه یاد کردهاست.[۷]
هنری فیلد تقسیم بندی معمول بالاگریوه را در زمان خود چنین ذکر میکند بالاگریوه بزرگ ترین ایل لرستان است که شامل هشت طایفه اصلی و چند طایفه کوچک تر می شود[۸]و جمعیت آن هارا به طور کلی ۷۰ هزار نفر تخمین میزند.
●ایلات اصلی
۱ پاپی
۲ دریکوند
۳ قلاوند
●طوایف و ایلات مستقل
۱_ هیکی
۲_ میرزاوند
۳- طولابی
۴- جودکی
۵- رشنو
۶- رومیانی
۷- رکرک
۸- گلنداس
جغرافیای سکونت[ویرایش]
بالاگریوه منطقهای سرسبز، استراتژیک و مهم در جنوب استان لرستان کنونی است که وسعت آن از شرق تا شهرستان دورود و بخش پاپی از شمال تا شهر خرم آباد از غرب تا کبیر کوه بخشهایی از استان ایلام و از جنوب تا شهرهای شوش، اندیمشک و بخشهای از شهر دزفول و بخش الوار گرمسیری در شهرستان اندیمشک است. این مناطق که جغرافیای اصلی سکونت ایل بالاگریوه است به دلیل قرارگرفتن در راه ارتباطی شمال-جنوب و شرق-غرب لرستان و ایران در طول تاریخ همواره منطقهای با اهمیت بالا تلقی شدهاست. بالاگریوه منطقه ای پر از نفت و گاز و آب و سنگ و مناطق تاریخی است و طبیعت زیبایی دارد
گویش[ویرایش]
گویش مردم بالاگریوه لری بالاگریوهای است.[۱۱][۱۲] زبان و گویش این مردم گویش اصیل لری و شبیه به گویش هخامنشیان است و بسیاری از کلمات و واژههایی که در این گویش به کار برده میشود، ریشه در زبان هخامنشی دارد.[۷][۱۳][۱۴]
جمعیت[ویرایش]
جمعیت کنونی ایل بالاگریوه مشخص نیست. آمارهای ذکر شده مربوط به گذشتهاست. هنری راولینسون در سفرنامه خود جمعیت ایل بالاگریوه را ۶٫۰۰۰ خانوار ذکر کردهاست.[۱۵]
جمعیت ایل دیرکوند یا دریک وند (یکی از ایلات بالاگریوه) در دههٔ ۱۹۲۰ میلادی حدود ۱۰٫۰۰۰ خانوار ذکر شدهاست.[۱۶] جمعیت طایفه پاپی در سال ۱۳۳۶ ه.ش ۵٫۰۰۰ خانوار ذکر شدهاست.[۱۷] طایفه جودکی در سال ۱۹۹۰ میلادی ۸۰۰ خانوار جمعیت داشتهاست.[۱۸] جمعیت طایفه رشنو به درستی مشخص نسیت، رزمآرا در سال ۱۳۲۰ جمعیت طایفه بهاروند را ۴٫۸۵۰ خانوار ذکر کردهاست که به دلیل وابسته بودن جزئی از ایل دریک وند میباشند،[۱۹]
پانویس[ویرایش]
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ پشتدار, علیمحمد (Winter 1376). "لرها و لرستان از دیدگاه ولادیمیر مینورسکی" (http://m-hosseini.ir/safavid/articles-3/286.pdf). ایران شناخت. 7 (2): 160–183.
{{cite journal}}
: External link in
(help)|format=
- ↑ «نگرشی بر اولین خاستگاه مردم بالا گریوه با تأکید بر قدمت و جغرافیای تاریخی». پایگاه خبری گفتار ما ۲۴. ۲۰۲۱-۱۱-۱۸. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۵-۲۴.
- ↑ مینورسکی، ولادیمیر (۱۳۹۳). لرها و لرستان. ترجمهٔ سکندر امانالهی بهاروند. تهران: آرون. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۲۳۱-۲۵۷-۳.
- ↑ «در نخستین کنگره منطقهای بالاگریوه در پلدختر تأکید شد؛ باید عظمت قوم لر را به مردم شناساند». ایسنا. ۲۰۱۲-۰۶-۱۶. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۵-۲۴.
- ↑ چریکف، مسیو (۱۳۷۹). سیاحتنامه مسیو چریکف. ترجمهٔ آبکار مسیحی. تهران: انتشارات امیرکبیر. شابک ۹۶۴-۰۰-۰۶۳۳-۵.
- ↑ مردم شناسی ایران،هنری فیلد(ص۲۱۱).
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ پاپی، مرادحسن (۱۳۸۷). تبارهخامنش دیار بالاگریوه. خرمآباد: افلاک دار النشر اسلام.
- ↑ مردم شناسی ایرانی،هنری فیلد،(۲۱۸).
- ↑ «معنی بیرانوند - لغتنامه دهخدا». پرسش و پاسخ تخصصی لام تا کام. دریافتشده در ۲۰۲۳-۰۴-۰۱.
- ↑ جغرافیای سیاسی کیهان(ص۶۶).
- ↑ «LORI LANGUAGE ii. Sociolinguistic Status of Lori». Iranica. دریافتشده در ۲۳ فوریه ۲۰۱۴.
- ↑ سلیمانی, آرزو; ملکیمقدم, اردشیر; کرد زعفرانلو کامبوزیا, عالیه (2013-04-10). "مقایسه فرایندهای واجی همخوانهای گویش لری بالاگریوه با فارسی معیار". جستارهای زبانی. 4 (1): 151–179.
- ↑ vista. «کتاب تبار هخامنش دیار بالاگریوه در یک نگاه». ویستا. دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۵-۲۴.
- ↑ «تبار هخامنش دیار بالاگریوه به روایت مرادحسین پاپی به چاپ سوم رسید | خبرگزاری فارس». دریافتشده در ۲۰۲۲-۰۵-۲۴.
- ↑ راولینسون، هنری (۱۳۶۳). سفرنامه راولینسون: گذر از ذهاب به خوزستان. ترجمهٔ سکندر اماناللهی بهاروند. تهران: ترجم.
- ↑ «DĪRAKVAND». دانشنامه ایرانیکا. ۱۵ دسامبر ۱۹۹۵. دریافتشده در ۱ سپتامبر ۲۰۱۷.
- ↑ سکندر امانالهی بهاروند. «پاپی». دانشنامه جهان اسلام.
- ↑ «JUDAKI». دانشنامه ایرانیکا. دریافتشده در ۱ سپتامبر ۲۰۱۷.
- ↑ «بهاروند». دانشنامه جهان اسلام.
منابع[ویرایش]
- چریکف، مسیو (۱۳۷۹). سیاحتنامه مسیو چریکف. تهران: امیر کبیر. شابک ۹۶۴-۰۰-۰۶۳۳-۵.
- پاپی، مرادحسن (۱۳۸۷). تبارهخامنش دیار بالاگریوه. خرمآباد: افلاک دار النشر اسلام.
- جواد صفینژاد - طایفه میر در گذر تاریخ - نامه انسانشناسی ۱۳۸۳ شماره ۵
- http://lrr.modares.ac.ir/article-14-3415-fa.pdf
- گزارش خبری؛ نخستین کنگره منطقه ای بالاگریوه در پلدختر - ۲۷ خرداد ۱۳۹۱