ایرج پزشکزاد
ایرج پزشکزاد | |
|---|---|
.jpg) ایرج پزشکزاد پس از سخنرانی در مؤسسه فناوری ماساچوست، ۳۰ آوریل ۲۰۰۸. | |
| زاده | ۸ بهمن ۱۳۰۵ بهبهان ، ایران |
| درگذشته | ۲۲ دی ۱۴۰۰ (۹۴ سال) لس آنجلس، ایالات متحده |
| تخلص | الف. پ. آشنا |
| پیشه | نویسنده |
| خویشاوندان | مؤیدالممالک فکری ارشاد (پدربزرگ) معزالدیوان فکری (دایی) |
جوایز
| |
ایرج پزشکزاد (۸ بهمن ۱۳۰۵[۱][۲] – ۲۲ دی ۱۴۰۰)[۳][۴] نویسنده و طنزپرداز ایرانی معاصر بود. او بیشتر به خاطر آفرینش رمان دایی‌جان ناپلئون و شخصیتی به همین نام شناخته می‌شود.[۵] در سال ۱۳۵۵ مجموعهٔ تلویزیونی دایی‌جان ناپلئون توسط ناصر تقوایی برگرفته از این رمان ساخته شد. کتاب دایی جان ناپلئون در سال ۱۹۹۶ میلادی توسط دیک دیویس به زبان انگلیسی ترجمه شده‌است.
زندگی
[ویرایش]پزشکزاد در سال ۱۳۰۵ در بهبهان زاده شد. پدرش حسن پزشکزاد یک پزشک و مادرش شاهزاده فکری ارشاد دختر مؤیدالممالک فکری ارشاد بود. معزدیوان فکری نیز دایی او بود. وی پس از تحصیل در ایران و فرانسه در رشتهٔ حقوق دانش‌آموخته شد و به مدت پنج سال در ایران به قضاوت در دادگستری مشغول بود. پس از آن به خدمت در وزارت امور خارجه ایران ادامه داد و آخرین سمتش مدیرکل روابط فرهنگی بود.[۶][۷]
وی کار نویسندگی را در اوایل دهه ۱۳۳۰ با نوشتن داستان‌های کوتاه برای مجله‌ها و برگردان نوشته‌های ولتر، مولیر و چند رمان تاریخی آغاز کرد.[۷] او هنگام کار در وزارت امور خارجه، نویسنده ستون طنز «آسمون ریسمون» در مجله فردوسی نیز بود.[۶]
پزشکزاد دربارهٔ خود می‌گوید:
از پدری پزشک و مادری معلم به دنیا اومدم. تحصیلات ابتدایی و متوسطه در تهران و تحصیلات عالیه رو در فرانسه در رشته حقوق گذراندم. بعد از فارغ‌التحصیلی به استخدام وزارت امور خارجه درآمدم و به عنوان دیپلمات تا انقلاب در اونجا کار کردم. بعد از انقلاب از کار اخراج شدم به طوری که حتی حقوق بازنشستگی هم شامل حالم نشد. بعد از اون به فرانسه برگشتم و به کار روزنامه‌نگاری و قلم زنی و نوشتن اراجیف مشغول شدم.
پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران به فرانسه رفت و عضو شورای نهضت مقاومت ملی ایران شد که با رهبری شاپور بختیار تشکیل شده بود و به مدت ده سال سردبیری نشریه قیام ایران را برعهده داشت. وی برای نهضت چند کتاب نوشته که نمونه آن «مروری بر واقعه ۱۵ خرداد ۱۳۴۲» است.[۸][۹][۱۰][۱۱][۱۲]
وی در ۲۲ دی ۱۴۰۰ در سن ۹۴ سالگی در لس آنجلس درگذشت.[۳]
جایزه‌ها
[ویرایش]- پزشکزاد برنده جایزه بیتا در سال ۲۰۱۴ بوده‌است.[۱۳]
تأثیرگذاری
[ویرایش] | لحن یا سبک این مقاله بازتابدهندهٔ لحن دانشنامهای مورد استفاده در ویکی‌پدیا نیست. |
برخی مجموعه تلویزیونی قهوه تلخ را کپی جذابی از کتاب ماشاءالله خان در بارگاه هارون‌الرشید نوشتهٔ ایرج پزشکزاد می‌دانند.[۱۴]
آثار
[ویرایش]طنز
[ویرایش]- حاج مم‌جعفر در پاریس (۱۳۳۳) (خاطرات)
- ماشاءالله خان در بارگاه هارون‌الرشید (۱۳۳۷) (رمان)
- بوبول (۱۳۳۸) (طنزیات اجتماعی)
- آسمون ریسمون[۱۵] (۱۳۴۲) (طنزیات ادبی)
- دایی‌جان ناپلئون (۱۳۴۹) (رمان)
- ادب مرد به ز دولت اوست تحریر شد (۱۳۵۲) (نمایشنامه)
- انترناسیونال بچه‌پرروها (۱۳۶۳) (طنزیات سیاسی)
- شهر فرنگ از همه رنگ (احتمالاً ۱۳۷۲)[۱۶] (طنزیات سیاسی و اجتماعی)
- خانوادهٔ نیک‌اختر (۱۳۸۰) (رمان)
- رستم‌صولتان (۱۳۸۴) (طنزیات اجتماعی)
- گلگشت خاطرات (۱۳۸۶) (طنزیات اجتماعی)
- پسر حاجی باباجان (۱۳۸۷) (نمایشنامه)
- به یاد یار و دیار (۱۳۹۱) (خاطرات)
- صندوق لعنت (۱۳۹۴) (نمایشنامه)
- بلیت خان‌عمو (نمایشنامه)[۱۷]
تاریخی
[ویرایش]- مروری در واقعهٔ ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ و قانون مصونیت نظامیان آمریکایی[۱۸] (تاریخ)
- مروری در تاریخ انقلاب روسیه (۱۳۷۰) (تاریخ)
- مصدق بازمصلوب: چند مقالهٔ سیاسی (۱۳۷۲) (مقالات سیاسی)
- مروری در تاریخ انقلاب فرانسه (۱۳۸۱) (تاریخ)
- طنز فاخر سعدی (۱۳۸۱) (نقد و تفسیر)
- حافظ ناشنیده‌پند (۱۳۸۳) (سرگذشت‌نامه و رمان تاریخی)
- مروری در انقلاب مشروطیت ایران (۱۳۸۴) (تاریخ)
- ریشه‌های اختلاف چین و شوروی (رساله)[۱۷]
ترجمه
[ویرایش]- روزولت / سارا دلانو روزولت (۱۳۲۶)
پرونده:Pezeshkzad la 2001.jpg ملک مقرب در جمع شیاطین / موریس دوکبرا (۱۳۳۱)همراه با عبدالرفیع حقیفت لس انجلس ۲۰۰۱ - دختر گرجی / موریس دوکبرا (۱۳۳۴)
- زندانی کازابلانکا / موریس دوکبرا (۱۳۳۵)
- دزیره / آن ماری سلینکو (۱۳۳۵)
- افسونگران دریا / آلفرد ماشار (۱۳۳۶)
- جمیله / هانری بوردو (۱۳۳۷)
- عدالت اجرا شده‌است / ژان مکر (۱۳۳۷)
- دو سرنوشت / ویلکی کالینز (۱۳۴۵)
- فردا گریه خواهم کرد / لیلیان راث (۱۳۴۵)
- ماروا / موریس دوکبرا (۱۳۶۲)
- شوایک سرباز پاکدل / یاروسلاو هاشک (۱۳۶۴)
مقاله‌ها
[ویرایش]- سوم اسفند ۱۳۵۷، یازده روز پس از پیروزی انقلاب ۵۷، ایرج پزشکزاد در کیهان مقاله‌ای به نام «آن‌ها که می‌خواهند غنائم خونین انقلاب را تقسیم کنند» نوشت. در این مقاله او به بازگویی روایت انقلاب فرانسه می‌پردازد و هشدار می‌دهد.
پانویس
[ویرایش]- ↑ https://www.nytimes.com/2022/02/23/world/middleeast/iraj-pezeshkzad-dead.html
- ↑ ایرج پزشکزاد، خانواده نیک‌اختر، پشت جلد تاریخ تولد ۱۹۲۸ ذکر شده‌است.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ «ایرج پزشکزاد نویسنده رمان دایی جان ناپلئون درگذشت». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۳ دی ۱۴۰۰. دریافت‌شده در ۲۳ دی ۱۴۰۰.
- ↑ «ایرج پزشکزاد؛ خالق دایی جان ناپلئون درگذشت». ایران وایر. دریافت‌شده در ۲۲ دی ۱۴۰۰.
- ↑ مسعود بهنود (۲۷ آبان ۱۳۸۶). «سخنرانی پزشکزاد: آیا مشروطیت کار انگلیسی‌ها بود». بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۱-۱۲.
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ «گفت‌وگو با ایرج پزشکزاد، خالق دایی‌جان ناپلئون». بی‌بی‌سی فارسی. ۷ خرداد ۱۳۹۳.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ گفت و گو با ایرج پزشک زاد، خالق دایی جان ناپلئون در یوتیوب، بی‌بی‌سی فارسی، ۱ دی ۱۳۹۲
- ↑ محمد رهبر (۸ اردیبهشت ۱۳۹۸). «کتاب‌های صد سال اخیر ایران؛ دایی جان ناپلئون زنده است». بی‌بی‌سی فارسی.
- ↑ ایرج پزشکزاد (۲۰ مرداد ۱۳۸۵). «بختیار و شعر و ادبیات ایران». سایت میلیون. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ سپتامبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۸ آوریل ۲۰۱۹.
- ↑ «پیام نهضت مقاومت ملی ایران بمناسبت برگزاری صدمین سالگرد انقلاب مشروطیت». Mashroutiat.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ ژانویه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۷ اکتبر ۲۰۱۱.
- ↑ ایرج پزشکزاد (۱۸ مرداد ۱۳۹۰). «بختیار؛ شیفته و شیدای حافظ». بی‌بی‌سی فارسی.
- ↑ ایرج پزشکزاد (۱۹ اردیبهشت ۱۳۸۷). «چرا بختیار در فهرست سیاه قربانیان رژیم جای گرفت؟ ایرج پزشکزاد». Hasanagha.org. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ دسامبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۷ اکتبر ۲۰۱۱.
- ↑ «Seventh Annual Bita Prize for Persian Arts: Iraj Pezeshkzad». Stanford University (به انگلیسی). ۷ نوامبر ۲۰۱۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ آوریل ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۸ آوریل ۲۰۱۹.
- ↑ «کپی برداری «قهوه تلخ» از رمان قبل از انقلاب». تابناک. ۱۷ مهر ۱۳۸۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۱-۱۳.
- ↑ عنوان کتاب روی جلد «آسمون ریسمون» و داخل جلد «آسمون و ریسمون» است.
- ↑ تاریخ نشر ندارد. اولین نوشته‌اش در آذر ۱۳۶۹ و آخرینش در اسفند ۱۳۷۱ نوشته شده و در ابتدای کتاب گفته شده این مجموعه قبلاً در مجلهٔ علم و جامعهٔ آمریکا چاپ شده.
- ↑ ۱۷٫۰ ۱۷٫۱ ««ایرج پزشکزاد» درگذشت». ایسنا. ۲۳ دی ۱۴۰۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۱-۱۳.
- ↑ پزشکزاد (آشنا)، ایرج. «مروری در واقعه‌ی ۱۵ خرداد ۴۲ و قانون مصونیت نظامیان آمریکایی». آمریکا/لس‌آنجلس، شرکت کتاب، بهار ۱۳۸۷. شابک: 1-59584-168-7
منابع
[ویرایش]- «The Lois Roth Prize for Literary Translation from Persian to English». Association for Iranian Studies (AIS) (به انگلیسی). ۲۰۰۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ مارس ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۸ آوریل ۲۰۱۹.
پیوند به بیرون
[ویرایش]- مراسمِ جایزهٔ بیتا برای ایرج پزشکزاد، ۷ نوامبر ۲۰۱۴، دانشگاه استنفورد در یوتیوب
- IRAJ PEZESHKZAD: نخستین مصاحبه تلویزیونی ایرج پزشکزاد پس از انقلاب: دایی جان ناپلئون در یوتیوب، بخش فارسی صدای آمریکا
- پزشکزاد، ایرج، آسمون ریسمون، بتسدا، مریلند: کتابفروشی ایران، ۱۹۹۷. شابک: ۹۷۸۰۹۳۶۳۴۷۷۹۰
- شبی با ایرج پزشکزاد در لندن (پیوند مرده)
- آثار ایرج پزشکزاد در کتابخانهٔ باز
| عمومی | |
|---|---|
| کتابخانه‌های ملی | |
| پایگاه‌های دادهٔ علمی | |
| سایر | |
- ایرج پزشکزاد
- اهالی تهران
- ایرانیتبارهای مهاجرتکرده به فرانسه
- برندگان جایزه بیتا
- تبعیدشدگان مربوط به انقلاب ۱۳۵۷ ایران در فرانسه
- درگذشتگان ۱۴۰۰
- درگذشتگان ۲۰۲۲ (میلادی)
- دور از وطنهای اهل ایران در فرانسه
- دیپلماتهای اهل ایران
- رماننویسان مرد اهل ایران
- روزنامهنگاران مرد اهل ایران
- زادگان ۱۳۰۵
- زادگان ۱۹۲۷ (میلادی)
- سعدیپژوهان اهل ایران
- طنزپردازان اهل ایران
- قاضیهای اهل ایران
- قاضیهای سده ۲۰ (میلادی) اهل ایران
- مترجمان اهل ایران
- نمایشنامهنویسان سده ۱۴ اهل ایران
- نمایشنامهنویسان سده ۲۰ (میلادی) اهل ایران
- نمایشنامهنویسان سده ۲۱ (میلادی) اهل ایران
- نمایشنامهنویسان فارسیزبان سده ۱۴
- نمایشنامهنویسان مرد اهل ایران
- نویسندگان داستان کوتاه مرد اهل ایران
- نویسندگان فارسیزبان اهل ایران
- نویسندگان مرد اهل ایران
- اهالی بهبهان
- نویسندگان اهل تهران