الحمد لله
ٱلْحَمْدُ لِلَّٰه عبارتی عربی به معنای «سپاس ویژهٔ خداست» می‌باشد.[۱] این عبارت به تَحْمِید ' ستایش '[۲] یا حَمْدَلَة نیز معروف است.[۳] نوع طولانی‌تر این عبارت ٱلْحَمْدُ لله رَبِّ ٱلْعَالَمِینَ، به معنی «همهٔ ستایش‌ها از آنِ خدا، پروردگار جهان‌هاست» می‌باشد (برگرفته از آیهٔ دوم سورهٔ فاتحه).
به‌کارگیری آن میان مسلمانان و همچنین عرب‌زبانان مسیحی و یهودی مرسوم است هرچند غالباً مسلمانان به دلیل مرکزیت این عبارت خاص درون متون قرآن و احادیث محمّد پیامبر اسلام معمول است. روایتی از پیامبر است با این مضمون که هر امر مهمی که با الحمدلله آغاز نشود، به سرانجام نمی‌رسد و نامبارک است.[۴]از همین رو، کتاب‌ها و نامه‌ها و خطبه‌ها و خطابه‌ها را با الحمدلله آغاز می‌کرده‌اند.[۵] این امر به حدّی رواج داشت که خطبه معروف ابن زیاد را در بصره به سبب نداشتن الحمدلله در آغاز، «خطبة بَتراء» (به معنای خطبه ناقص) خوانده‌اند.[۶]
این عبارت سه بخش دارد:
- «الـ»: الف و لام جنس برای شناس‌سازی (معرفه کردن) آن دسته از اسم‌ها به کار می‌رود که بر افراد بی‌شماری دلالت می‌کنند.
- «حمدُ»: به معنای «احساس سپاسگزاری» در برابر شکر، «واژگان سپاسگزاری».
- «لـِلله»: حرف اضافه + اسم الله. لـِ حرف اضافه‌ای به معنای «برای» است.
یشتر نحویان و مفسران، کلمه «الحمد» را در جمله «الحمدللّه» مبتدا، و «ال» را در الحمد به (ال جنس) می‌دانند. بر این اساس، این عبارت اینگونه معنا می‌شود: هر ستایشی از آنِ خداست.[۷]
کاربرد
[ویرایش]اولین عبارت اولین سوره قرآن الحمد لله است که خدا در این سوره ادب عبودیت را می‌آموزد، و تعلیم می‌دهد که بنده او لایق آن نبود که او را حمد گوید، و فعلاً که می‌گوید، به تعلیم و اجازه خود او است، او دستور داده که بنده‌اش بگوید.[۸]
این عبارت شبیه واژهٔ عبری هله‌لویا است. (سپاس خدا را) הַלְלוּיָהּ.
جستارهای وابسته
[ویرایش]
منابع
[ویرایش]- ↑
{{cite book}}: Empty citation (help) - ↑ "taḥmīd". Encyclopaedia of Islam, Glossary and Index of Terms (2nd ed.). Brill. 2012. doi:10.1163/1573-3912_ei2glos_SIM_gi_04657.
- ↑ "Ḥamdala". Encyclopaedia of Islam (2nd ed.). Brill. 2012. doi:10.1163/1573-3912_islam_SIM_2663.
- ↑ نووی، یحیی بن شرف، الاذکار المنتخبه من کلام سید الابرار صلی اللّه علیه وآله وسلّم، ص 1-3.
- ↑ ستوده، غلامرضا و نجف زاده بارفروش، محمدباقر، تحمیدیه در ادب فارسی، ج۱.
- ↑ جاحظ، البیان و التبیین، ج۲، ص۴۷.
- ↑ سیبویه، ج۱، ص۳۲۹.
- ↑ «تفسیرالمیزان». دریافت‌شده در ۱۵ مهر ۱۳۹۲.
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Alhamdulillah». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۵ مهر ۱۳۹۲.
