اقلیم روم باستان
آب و هوای روم باستان در طول حیات آن تمدن متغیر بود. در نیمه اول هزاره اول پیش از میلاد، آب و هوای ایتالیا مرطوبتر و خنکتر از اکنون بود و جنوب این شبه جزیره که اکنون خشک است، شاهد بارندگی بیشتری بود. مناطق شمالی در منطقه آب و هوایی معتدل قرار داشتند، در حالی که بقیه نواحی ایتالیای امروزی در مناطق نیمه گرمسیری قرار داشت و آب و هوای گرم و ملایمی داشت.[۱] در طول ذوب سالانه برف کوهستان، حتی رودخانههای کوچک نیز سرریز میشدند و زمین را غرقاب میکردند (توسکانی و باتلاقهای پونتین در دوران باستان غیرقابل عبور تلقی میشدند).[۱] سرتاسر تمدن روم (از جمله امپراتوری روم شرقی) سه دوره اقلیمی را در بر میگیرد: اوایل زیر اطلسی (۹۰۰ پیش از میلاد - ۱۷۵ میلادی)، اواسط زیر اطلسی (۱۷۵–۷۵۰) و اواخر زیر اطلسی (از ۷۵۰).
شواهد مکتوب، باستانشناسی و علوم طبیعی بهطور مستقل اما پیوسته نشان میدهند که در دوران اوج شکوفایی امپراتوری روم و بحران نهایی آن، آب و هوا دستخوش تغییراتی شده بود.[۲] بیشترین وسعت سرزمینی امپراتوری روم، در زمان تراژان، با شرایط آب و هوایی مطلوب روم همزمان بود.[۳] تغییرات اقلیمی با سرعتهای متفاوتی رخ داد، از تقریباً سکون آشکار در اوایل امپراتوری تا نوسانات سریع در اواخر امپراتوری.[۲] با این حال، در مورد وقوع یک دوران عموماً مرطوبتر در مدیترانه شرقی در ح. 1 میلادی تا ۶۰۰ میلادی اختلاف نظر وجود دارد.[۴]
اقلیم پایدار
[ویرایش]
در سراسر دوران پادشاهی روم و جمهوری روم دورهای به نام «دوره زیر اطلسی» وجود داشت که در آن دولتشهرهای یونانی و اتروسک نیز توسعه یافتند.[۶] تابستانهای خنک و زمستانهای معتدل و بارانی از ویژگیهای آن عصر بود.[۶]
در همان زمانه، زمستانهایی شدید، از جمله یخزدگی کامل رودخانه تیبر در سالهای ۳۹۸ قبل از میلاد، ۳۹۶ قبل از میلاد، ۲۷۱ قبل از میلاد و ۱۷۷ قبل از میلاد، رخ دادند. در قرنهای بعدی، گزارشهایی مربوط به زمستانهای سخت گاهبهگاه، به جای یخزدگی در تیبر، با سیل مرتبط دانسته شدند.[۷] شواهد مربوط به آب و هوای خنکتر مدیترانهای در ۶۰۰ تا ۱۰۰ پیش از میلاد مسیح، از بقایای بندرگاههای باستانی در ناپل و دریای آدریاتیک به دست میآید که حدود یک متر پایینتر از سطح آب فعلی قرار دارند. ادوارد گیبون، با استناد به منابع باستانی، معتقد بود که راین و دانوب اغلب یخ میزدند و این امر حمله ارتشهای بربری به امپراتوری را «از طریق یک پل یخی عظیم و محکم» تسهیل میکرد. گیبون با اشاره به آب و هوای سردتر، استدلال کرد که در زمان سزار، گوزنهای شمالی معمولاً در جنگلهای لهستان و آلمان امروزی یافت میشدند، در حالی که در زمان او گوزنهای شمالی در جنوب بالتیک مشاهده نمیشدند.[۸]
در دوران سلطنت آگوستوس، آب و هوا گرمتر شد و خشکی در شمال آفریقا همچنان ادامه یافت.[۹] وجود نوعی از زیستگاههای گیاهی، که در دوران روم در مناطق شمالیتری نسبت به دهه ۱۹۵۰ وجود داشتند، نشان میدهد که در اوایل دوران امپراتوری، میانگین دمای ماه جولای حداقل ۱. درجه سانتیگراد بالاتر از دمای اواسط قرن بیستم بوده است.[۲] پلینی جوان نوشته است که شراب و زیتون در قرنهای گذشته در بخشهای شمالیتر ایتالیا کشت میشدند،[۳] همانطور که ساسِرنا در قرن آخر پیش از میلاد (هم پدر و هم پسر) نیز چنین میکردند.
بادها
[ویرایش]مقایسهٔ بادخیزیهای امروزی با وضعیت قرن اول میلادی، تفاوتهایی را نشان میدهند: در آن زمان، جریانهای شمالی در زمستان بسیار نادر بودند.[۱۰] بادهای شمال غربی که معمولاً در ماه جولای میوزیدند، در حال حاضر وجود ندارند.[۱۰] نسیم دریا یک ماه پیشتر، در ماه آوریل، شروع میشد.[۱۰] ویتروویوس به بادهای حامل رطوبت که از جنوب یا غرب میوزیدند و میتوانستند به کتابها آسیب برسانند، اشاره کرده است.[۱۰] همچنین شواهدی وجود دارد که نشان میدهد در دوره روم، آب و هوای مدیترانه تحت تأثیر نوسانات کم فرکانس در فشار سطح دریا بر فراز اقیانوس اطلس شمالی، به نام نوسان صد ساله اقیانوس اطلس شمالی (CNAO) قرار داشته است.[۱۱]
بارش
[ویرایش]در طول جنگ اول پونیک، سواحل مدیترانه شاهد چنان طوفانهای قدرتمندی بود که ناوگان رومی را دو بار (در سالهای ۲۵۵ و ۲۴۹ پیش از میلاد) نابود کرد. به دنبال آن، در سال ۲۲۶ پیش از میلاد، در ایتالیا خشکسالی رخ داد که شش ماه به طول انجامید.[۱۲] در دسامبر سال ۱۷۰ پیش از میلاد در روم باران خون بارید.[۱۲] منابع مکتوب از حدود ۷۵ پیش از میلاد تا ح. 175 میلادی نیز بر بارش، عمدتاً به شکل سیلهای تیبر در روم، تأکید دارند.[۲] سیلهای بزرگ تیبر در سالهای ۵ (هفت روز طول کشید)، ۱۵، ۳۶، ۵۱، ۶۹، ۷۹ و ۹۷ میلادی رخ دادند.[۱۲] از زمان الحاق مصر به روم در سال ۳۰ پیش از میلاد تا سال ۱۵۵ میلادی، سیلهای مطلوب بیشتر در نیل رخ میدادند.[۲]
زمستان سال ۶۹/۷۰ میلادی خشکترین زمستانی بود که تاسیتوس، زمانی که حدود سال ۱۰۰ میلادی کتاب «تواریخ» خود را مینوشت، از آن آگاه بود؛ دقیقاً در همان زمان، فصل خشک در قاره آمریکا ادامه داشت.[۱۳] در دوران سلطنت هادریان، خشکسالی دوباره بازگشت.[۱۳] در تیمگاد - در بازدید هادریان از آن شهر در سال ۱۳۳ میلادی - برای اولین بار پس از پنج سال باران بارید.[۵] با این حال، برخی از بخشهای امپراتوری شاهد بارندگی بهتری بودند. یک دفتر خاطرات آب و هوایی که توسط بطلمیوس در اسکندریه در حدود سال ۱۲۰ میلادی گردآوری شده بود، به باران در تمام ماهها به جز آگوست و رعد و برق در طول تابستان اشاره کرده است. این به توضیح رونق کشاورزی آفریقای رومی (انبار غله روم) و رونق زراعت جنوب اسپانیا در دوران رومیان کمک میکند. به گفته رودز مورفی، کل عرضه سالانه غلات از شمال آفریقا به رم، «که برای تغذیه حدود ۳۵۰٬۰۰۰ نفر کافی تخمین زده میشد، به هیچ وجه با صادرات این نواحی در شرایط فعلی ممکن نیست».[۵] تقویم آب و هوایی کولوملا نشان میدهد که بارندگیهای تابستانی در جنوب ایتالیا، به ویژه در رم و کامپانیا، بیشتر از حال حاضر رخ میداد. در اسپانیای روم در طول دورهای که به دوره مرطوب ایبری-رومی معروف است، میزان بارندگی بهطور غیرمعمولی بالاتر از امروزه بود.
اسپانیای رومی سه مرحله اصلی را تجربه کرد: مرطوبترین بازه زمانی در سالهای ۵۵۰ تا ۱۹۰ پیش از میلاد، یک بازه زمانی خشک در سالهای ۱۹۰ پیش از میلاد تا ۱۵۰ میلادی و یک دوره مرطوب دیگر در سالهای ۱۵۰ تا ۳۵۰ میلادی.[۱۴] در سال ۱۳۴ پیش از میلاد، ارتش اسکیپیو آیمیلیانوس در اسپانیا به دلیل گرمای شدید مجبور شدند راهپیمایی شبانه کنند، چرا که برخی از اسبها و قاطرهایشان از تشنگی تلف میشدند (اگرچه پیش از آن، در سال ۱۸۱ پیش از میلاد، بارانهای شدید بهاری مانع از آن شد که سلتیبریاییها محاصره کونتربیا توسط رومیان را بشکنند).[۱۵] در طول قرن دوم میلادی، دمای هوا به ویژه در کوههای آلپ اتریش بالا بود، که با دورههای خنکتری از ح. 155 تا ۱۸۰ تغییر یافت.[۲] بعد از حدود سال ۲۰۰، دما نوسان داشت و به سمت خنک شدن گرایش پیدا کرد.[۲]
یادداشتها
[ویرایش]- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب
<ref> غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نامgumerوارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.). - ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ ۲٫۴ ۲٫۵ ۲٫۶ Michael McCormick (Autumn 2012). "Climate Change during and after the Roman Empire: Reconstructing the Past from Scientific and Historical Evidence". Journal of Interdisciplinary History. 43 (2): 169–220. doi:10.1162/JINH_a_00379. Retrieved 24 Aug 2014.
{{cite journal}}: Unknown parameter|displayauthors=ignored (|display-authors=suggested) (help) خطای یادکرد: برچسب<ref>نامعتبر؛ نام «McCormick» چندین بار با محتوای متفاوت تعریف شده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.). - ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ (Behringer 2010)
- ↑ (Harris 2013)
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ Rhoads Murphey. "The Decline of North Africa Since the Roman Occupation: Climatic or Human?" (PDF). Hunter College of the City University of New York. Retrieved 26 Aug 2014. خطای یادکرد: برچسب
<ref>نامعتبر؛ نام «Murphey» چندین بار با محتوای متفاوت تعریف شده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.). - ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ (Behringer 2010)
- ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب
<ref> غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نامLambوارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.). - ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب
<ref> غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نامGibbonوارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.). - ↑ (Behringer 2010)
- ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ ۱۰٫۲ ۱۰٫۳ Dario Camuffo (1993). "Reconstructing the climate and the air pollution of Rome during the life of the Trajan Column". The Science of the Total Environment. 128 (2–3): 205–226. Bibcode:1993ScTEn.128..205C. doi:10.1016/0048-9697(93)90220-Z. Retrieved 27 Aug 2014.
- ↑ B. J. Dermody (2011). "Revisiting the humid Roman hypothesis: novel analyses depict oscillating patterns". Climate of the Past Discussions. 7 (4): 2355–2389. Bibcode:2012CliPa...8..637D. doi:10.5194/cpd-7-2355-2011.
{{cite journal}}:|hdl-access=requires|hdl=(help); Unknown parameter|displayauthors=ignored (|display-authors=suggested) (help) - ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ ۱۲٫۲ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب
<ref> غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نامBarashوارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.). - ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ Samuel K. Eddy (1979). "Climate in Greco-Roman History". surface.syr.edu. دانشگاه سیراکیوس. Retrieved 2 May 2016.
- ↑ Celia Martín-Puertas (March 2009). "The Iberian–Roman Humid Period (2600–1600 cal yr BP) in the Zoñar Lake varve record (Andalucía, southern Spain)". Quaternary Research. 71 (2): 108–120. Bibcode:2009QuRes..71..108M. doi:10.1016/j.yqres.2008.10.004.
{{cite journal}}: Unknown parameter|displayauthors=ignored (|display-authors=suggested) (help) - ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب
<ref> غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نامCurchinوارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
منابع
[ویرایش]- Behringer, Wolfgang (2010). A Cultural History of Climate. Polity. ISBN 978-0-7456-4529-2.
- Harris, William, ed. (2013). The Ancient Mediterranean Environment between Science and History. Brill. ISBN 978-90-04-25405-3.