پرش به محتوا

اسطوره‌شناسی هیتی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

اسطوره‌شناسی هیتی یا اسطوره‌ها یا افسانه‌ها و مذهبِ هیتی (انگلیسی: Hittite mythology) باورها و اعمال مذهبی هیتی‌ها بود که از سال ۱۶۰۰ تا ۱۸۰۰ پیش از میلاد مسیح یک امپراتوری را در ترکیه کنونی ایجاد کردند.

بسیاری از روایت‌ها و پدیده‌های اسطوره‌ای هیتی گم شده‌اند، و عناصری که می‌توانند اطلاعاتی از مذهب هیتی ارائه دهند در میان الواح کشف‌شده در پایتخت هیتی‌ها خاتوشا و دیگر مکان‌های هیتی وجود ندارند؛ بنابراین «هیچ کتاب مقدس متعارف، هیچ بحث یا گفتمان الهیاتی، و هیچ اثری برای نشان دادن رسوم آن‌ها وجود ندارد».[۴] برخی از اسناد مذهبی شامل مجموعه‌ای مختصر است که کاتبان دیوانی با آن‌ها آموزش می‌دیدند، و باقی مانده‌اند، که بیشتر مربوط به چند دهه گذشته و پیش از آتش‌سوزی‌های مکان‌ها است. کاتبان اداره سلطنتی، که برخی از آرشیوهای آن‌ها برجای مانده است، یک بوروکراسی را شامل می‌شدند، که سازماندهی و حفظ مسئولیت‌های سلطنتی مانند سازمان معبد، اداره فرقه و گزارش‌های پیش‌گویان را در مناطقی که امروزه بخشی از جغرافیای این دین می‌شوند به عهده داشتند.[۵]

درک اساطیر هیتی به خوانش سنگ‌تراشی‌های به‌جامانده، رمزگشایی از نمادشناسی نشان‌داده‌شده در سنگ‌های مهر، تفسیر نقشه‌های زمین معبدها بستگی دارد: علاوه بر این، تصاویری از خدایان وجود دارد، زیرا هیتی‌ها اغلب خدایان خود را از طریق سنگ‌های هوواسی می‌پرستیدند. این سنگ‌ها معرف خدایان بودند و به‌عنوان اشیاء مقدس با آن‌ها رفتار می‌شد. خدایان اغلب در حالت ایستاده بر پشت جانوران به تصویر کشیده می‌شدند، یا ممکن است در شکل جانوری قابل شناسایی باشند.[۶]

خدایان هیتی

[ویرایش]

هیتی‌ها به «هزار خدا» ی خود اشاره می‌کردند که تعداد زیادی از آن‌ها در کتیبه‌ها دیده می‌شد، اما امروزه چیزی جز نام آن‌ها نمانده است.[۷][۸] این تعدد به مقاومت هیتی‌ها در برابر تلفیق‌گرایی نسبت داده شده است: بکمن (۱۹۸۹)[۱] مشاهده می‌کند که «بسیاری از شهرهای هیتی خدایان فردی نگهداری می‌کردند و از داشتن خدایان محلی به‌عنوان مظاهر یک شخصیت ملی اجتناب می‌کردند.»[۱] کثرت بدون شک ساخته سطحی از محلی‌سازی سیاسی-اجتماعی در درون «امپراتوری» هیتی است که به راحتی قابل بازسازی نیست.

در سدهٔ سیزده پیش از میلاد برخی تلاش‌ها در جهت تلفیق در کتیبه‌ها دیده می‌شود. ملکه و کاهن پودوهپا روی سازماندهی و منطقی کردن دین مردم خود کار می‌کردند.[۹] او در کتیبه‌ای چنین استناد می‌کند:

الهه خورشید آرینا، بانوی من، تو ملکه همه سرزمینی! در سرزمین هیتی شما نام الهه خورشید آرینا را برگزیده‌اید، اما در مورد سرزمینی که از سرو ساخته‌اید، [الف] نام هپات را برگزیده‌اید.[۱۰]

اسطوره‌های هیتی شامل تعداد زیادی از شخصیت‌ها می‌شود.

نام خدایان هیتی

[ویرایش]
  • عاص؛ خدای خرد، برگرفته از خدای انکی بین‌النهرین
  • آدونتاری؛ پیشگو، خدای اولیه
  • آلالو؛ خدای اولیه
  • آمونکی؛ خدای اولیه
  • آنو؛ خدای اولیه آسمان
  • انزیلی؛ همسر خدای آب و هوا
  • آپالیوناس؛ خداوند قیم شهر ویلوسا
  • آپی
  • آرانزاه/آرانزاهاس؛ خدای رودخانه دجله
  • آرینا؛ الهه خورشید و همسر تارهانت
  • آرینیتی؛ الهه خورشید، احتمالاً نام دیگری برای الهه خورشید آرینا است.
  • آرما؛ خدای ماه
  • آرونا؛ خدای دریا و پسر کامروسپا
  • آسردوس؛ همسر الکونیرسا
  • الکونیرسا؛ خدای خالق و شوهر آسردوس
  • الل؛ خدای آسمان
  • حوتنال؛ الهه‌های سرنوشت
  • حاهیما؛ دشمن خدایان، دیو یخ‌بندان که آب، باغ‌ها، مراتع و دام‌ها را منجمد می‌کند. او حتی خدایان ایشتانو، زابابا، اینار، تلیپینو و تارحونا را نیز منجمد کرد.
  • هالکی؛ خدای غلات
  • هاناهانا؛ الهه مادر
  • هانواسویت؛ الهه حاکمیت
  • اپانتالی؛ الهه شبانی
  • حساملی؛ خدای فلزکاران و صنعتگران
  • حاتپونال؛ دختر دریا
  • هزی؛ خدای کوه و هوا
  • حوتنا و حوتلورا؛ مجموعه‌ای از الهه‌های سرنوشت، تولد و مامایی
  • اینارا؛ الهه حیوانات وحشی استپ
  • ایرپیتیگا؛ ارباب زمین
  • ایریسیرا؛ مجموعه‌ای از الهه‌های مامایی
  • ایشهارا؛ الهه سوگند و عشق
  • ایشتار؛ الهه مشابه شائوشکا در بین‌النهرین
  • ایستارنو؛ خدای خورشید و داوری
  • ایستوستایا و پاپایا؛ الهه‌های سرنوشت، نخ زندگی را می‌چرخانند
  • ایاری؛ خدای طاعون
  • کامروسپا؛ الهه شفا، دارو و جادو
  • کاشکو؛ خدای ماه
  • کولیویشنا؛ خدای طوفان
  • کوماربی؛ پدر ترهانت
  • کورونتا؛ خدای حیوانات وحشی و شکار، که نماد آن گوزن است.
  • للوانی؛ خدای عالم اموات. در اصل مرد بود، بعد زن شد.
  • مزولا؛ دختر الهه خورشید آرینا
  • مینکی
  • میاتانزیپا؛ یکی از خدایان که زیر درخت زالزالک نشسته و منتظر بازگشت تلیپینو است.
  • نامشارا
  • نارا
  • نریک؛ خدای هوا
  • پیهاساسا؛ خدای آب و هوا و رعد و برق
  • پیروا / پرووا؛ خدای طبیعت بکر، با اسب مرتبط است.
  • سانداس؛ خدای جنگجو
  • شاریشا؛ خدای هوا
  • ساروما؛ خدای کوه‌ها، پسر تشوب و هبت، با پلنگ شناخته می‌شود.
  • شاوشکا؛ الهه عشق، جنگ و شفا
  • الهه خورشید بهشت
  • الهه خورشید زمین؛ الهه عالم اموات. منبع همه بدی‌ها، ناپاکی‌ها و بیماری‌های روی زمین است
  • سوتخ؛ خدای آب و هوا، احتمالاً نام دیگری برای تشوب
  • سوالیات
  • تاراوا؛ مجموعه‌ای از الهه‌های کودک‌داری
  • تارحونا؛ خدای آب و هوا
  • تارحونت؛ خدای رعد و برق
  • تارو؛ خدای آب و هوا
  • تاشنیشو؛ خدای جنگجو، برادر تشوب
  • تلیپینو؛ خدای کشاورزی
  • تشیمی / تاسیمت؛ «بانوی قصر»، همسر یک خدای آب و هوا
  • تشوب؛ خدای آسمان، آب و هوا و طوفان
  • تیلا؛ خدای گاو نر، خدمتکار و وسیله‌ای از خدای آب و هوا تشوب
  • اولیلیاسیس؛ خدای کوچکی که ناتوانی را از بین می‌برد
  • اوپلوری؛ خدای کوهستان، که لبه غربی آسمان را بر روی شانه‌های خود حمل می‌کند.
  • ووروکاته؛ خدای جنگ
  • زابابا / زاماما؛ خدای جنگ، احتمالاً نام دیگری برای ووروکاته
  • زالیانو؛ تجسم خداشده کوه زالیانو
  • زاشهاپونا؛ خدای سرپرست شهر کاشتاما
  • زینتوحی؛ دختر مزولا
  • زیپاروال؛ خدای آب و هوا و پوشش گیاهی

جستارهای وابسته

[ویرایش]

منابع

[ویرایش]
  1. ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ Beckman, Gary (June–September 1989). "The religion of the Hittites". The Biblical Archaeologist. 52 (2–3): 98–108. doi:10.2307/3210202. JSTOR 3210202.
  2. Laroche, E. (1971) Catalogue des textes hittites
  3. Bittel, K. (1970) Hattusa, the Capital of the Hittites.
  4. Beckman (1989),[۱] who cites Laroche (1971),[۲] and Bittel (1970).[۳]
  5. Macqueen, J.G. (1959) "Hattian Mythology and Hittite Monarchy", Anatolian Studies.
  6. Lebrun, R. (1985) "Le zoomorphisme dans la religion hittite," L'Animal, l'homme, le dieu dans le Proche-Orient ancien, pp 95–103, Leuven; cited in Beckman (1989).[۱]
  7. Laroche, E. (1947) Recherches sur les noms des dieux hittites.
  8. Gurney, O.R. (1976) "Some aspects of Hittite religion", Schweich Lectures, publ. 1977, pp 4–23.
  9. Bryce, Trevor (2005) The Kingdom of the Hittites. Oxford, GB: Oxford University Press, شابک ‎۰۱۹۹۲۸۱۳۲۷ شابک ‎۹۷۸۰۱۹۹۲۸۱۳۲۹, pp 286–289
  10. Beckman, Gary (June–September 1989). "The religion of the Hittites". The Biblical Archaeologist. 52 (2–3): 98–108. doi:10.2307/3210202. JSTOR 3210202.


خطای یادکرد: خطای یادکرد: برچسب <ref> برای گروهی به نام «persian-alpha» وجود دارد، اما برچسب <references group="persian-alpha"/> متناظر پیدا نشد. ().