ایالت بلوچستان

ایالت بلوچستان پاکستان بلوچستان
ایالت
جزیره آستولا
پرچم نشان
ایالت بلوچستان در نقشهٔ پاکستان
مختصات: ۳۰.۱۲°شمالی ۶۷.۰۱°شرقی / 30.12; 67.01
کشور	پاکستان
نواحی	۳۰
شهرها	-
بزرگترین شهر	کویته
بنیانگذاری	۱ ژوئیه ۱۹۷۰
مرکز	کویته
حکومت
• فرماندار	نواب ذوالفقار علی مگسی
مساحت
• کل	۳۴۷٬۱۹۰ کیلومتر مربع (۱۳۰٬۰۰۰ مایل مربع)
جمعیت (۲۰۱۴)
• جمعیت	۳۳٬۱۶۲٬۲۲۲
• تراکم	۹۶/کیلومتر مربع (۲۵۰/پا)
منطقهٔ زمانی	PST (یوتی‌سی ۵+)
زبان‌های رسمی	بلوچی، پشتو، اردو، هزارگی
وبگاه	Government of Balochistan

ایالت بَلوچستان بزرگ‌ترین ایالت کشور پاکستان است و حدود ۴۴ درصد از خاک پاکستان را دربرمی‌گیرد. این ایالت با وجود گستردگی، کم‌جمعیت‌ترین ایالت پاکستان است و تنها درحدود ۸ میلیون نفر جمعیت دارد.

این ایالت تا سال ۱۸۷۱میلادی بخشی از ایران بود که در آن بر اساس قرارداد گلدسمید در دوره ناصرالدین‌شاه قاجار از ایران جدا گردیده و تا پیش از استقلال پاکستان به بلوچستان انگلیس نامور بود.

مرکز ایالت بلوچستان پاکستان شهر کویته است که ۸۹۶ هزار نفر جمعیت دارد. بلوچستان پاکستان منطقه‌ای خشک و بیابانی است که از سوی جنوب به دریای عرب محدود می‌شود و بندر مهم این ایالت در کنار این دریا بندر گوادر است.

اقوام اصلی ساکن بلوچستان پاکستان عبارتند از بلوچ‌ها و در رده دوم پشتون‌ها که هر دو از اقوام ایرانی‌تبار هستند. براهویی‌های دراویدی‌تبار و هزاره‌ها که فارسی‌زبان هستند از اقلیت‌های این منطقه هستند.

منطقه ساحلی بلوچستان مکران نامیده می‌شود و مناطق مرکزی بلوچستان پاکستان را سنتاً کلات می‌نامند.

با وجود برخورداری از منابع طبیعی زیاد، بلوچستان فقیرترین منطقه پاکستان است.

جغرافیا

این ایالت از سوی غرب با ایران، از سوی شمال با افغانستان و مناطق ایلی پاکستان، از سوی شرق با پنجاب و سند و از سوی جنوب با دریای عرب هم‌مرز است. مرکز این ایالت شهر کویته است.

بلوچستان پاکستان در جنوب شرق فلات ایران قرار گرفته‌است و جزئی از این فلات است. این ایالت با چند منطقه مهم ژئوپلیتیکی یعنی خاورمیانه، جنوب غرب آسیا، آسیای میانه، و جنوب آسیا هم‌مرز است.

بلوچستان در جنوب غرب پاکستان واقع شده و مساحت آن ۳۴۷ هزار و ۱۹۰ مترمربع است. بلوچستان بزرگترین ایالت پاکستان است و ۴۴ درصد از خاک این کشور را در بر می‌گیرد. منطقه بلوچستان پاکستان به همراه بلوچستان ایران از تنگه هرمز تا شبه قاره هند ادامه دارد و بدین طریق کوتاه‌ترین مسیر برای آسیای مرکزی به دریاهای آزاد است.

با وجود دورافتادگی و خشکی بلوچستان این موقعیت جغرافیایی باعث رقابت‌های جهانی برای عبور دادن مسیرهای مهم راه‌گذر شمال-جنوب از طریق این منطقه شده‌است.

مرکز ایالت بلوچستان پاکستان یعنی شهر کویته در پرجمعیت‌ترین بخش کوه‌های سلیمان در شمال شرقی ایالت قرار گرفته‌است. کویته در دره رودخانه‌ای نزدیک به تنگه بولان جای گرفته است. این مسیر یکی از مسیرهای آسیای میانه به ساحل دریاست که از قندهار در افغانستان به اینجا می‌رسد. امپراتوری‌های قدیم و جدیدتر مانند امپراتوری بریتانیا از این مسیر برای تهاجم به افغانستان استفاده می‌کردند. بلوچستان منابع زیرزمینی و تجدیدپذیر مختلفی دارد و دومین تأمین‌کننده مهم گاز طبیعی در پاکستان است. به خاطر مسائل سیاسی و فعالیت گروه‌های جدایی‌طلب در منطقه، منابع طبیعی آن هنوز به طور کافی شناسایی و بهره‌برداری نشده‌است.

تاریخ

در سده شانزدهم میلادی، براهویی‌ها، حکومتی را در کلات تشکیل داده و میر احمد خان را حکمفرمای آزاد آن سامان تلقی کردند. او با گشودن نواحی مستونگ، سبی، کچی، شلکوت (کویته کنونی) و کرخ، حکمرانی خود را گسترش داده بود. جانشین وی میر عبداللّه خان هانات کلات را گسترش بیشتری داد. او حکام کلهاری سند را شکست داده و مکران و شوروک را تحت سلطهٔ خود آورد. در نتیجه حمله نادرشاه افشار پادشاه ایران (م: ۱۷۴۸ م) به شبه‌قاره این ناحیه نیز به ایران ملحق ماند و سپس بدست احمد شاه بابا ابدالی افتاد. حکمران محلی میرناصرخان با بیست هزار سپاه جنگجو احمد شاه ابدالی را علیه تیموریان کمک کرده بود و ابدالی در جنگ پانی پت موفق گردیده است.

پیش از تأسیس کشور پاکستان، بلوچستان کنونی این کشور دو قسمت داشت. واحدی را ریاست‌های کلات (قلات)، خاران، لسبیله و مکران شامل بود و قسمت کویته و نواحی آن بلوچستان انگلیسی نامیده می‌شد. بلوچستان انگلیسی تحت نظارت انگلیس‌ها بود و ریاست‌های مزبور بوسیله رؤسای محلی اداره می‌شد. از سال ۱۹۵۴ میلادی هردو قسمت یادشده به صورت یک واحد تقسیمات کشوری درآمده است.

یکی از دلایل تلاش مضاعف اسلام‌آباد برای برقراری امنیت در بلوچستان در سال‌های ۲۰۱۶ میلادی به بعد، هشدار چین به این کشور به دلیل سرمایه‌گذاری گسترده‌ای است که پکن در زمینه جاده‌سازی و راه‌آهن مابین دو کشور کرده که از منطقه بلوچستان می‌گذرد. از رهگذر این تلاش‌ها، در آذرماه ۱۳۹۶ خورشیدی ۳۱۳ شبه‌نظامی از سه گروه جدایی‌طلب مختلف، در مراسمی در فرمانداری ایالت بلوچستان در شهر کویته، سلاح‌های خود را به نواب ثناءالله زهری، سروزیر این ایالت تحویل دادند.

زبان‌های گفتاری

زبانهای رایج در این ایالت زبان بلوچی، پشتو، اردو و فارسی هزارگی است.

زبان فارسی زبان مادری قوم دهوار است که بیشتر ساکن قلعه لادگشت هستند.

همچنین صدها هزار هزاره از افغانستان که امروزه ساکن کویته و دیگر شهرها هستند فارسی هزارگی زبانند.

جمعیت

جمعیت‌ها طی سال‌ها
سال سرشماری	جمعیت	درصد شهرنشین
۱۹۵۱	۱٬۱۶۷٬۱۶۷	۱۲٫۳۸٪
۱۹۶۱	۱٬۳۵۳٬۴۸۴	۱۶٫۸۷٪
۱۹۷۲	۲٬۴۲۸٬۶۷۸	۱۶٫۴۵٪
۱۹۸۱	۴٬۳۳۲٬۳۷۶	۱۵٫۶۲٪
۱۹۹۸	۶٬۵۶۵٬۸۸۵	۲۳٫۸۹٪
۲۰۰۵	۹٬۸۳۹٬۴۱۷	۲۳٫۸۹٪

شهرستان‌های ایالت بلوچستان پاکستان

دو شهرستان تازه بنیاد واشک و شیرانی را نیز باید به این نقشه افزود. ur:پرونده:Balochistan-zilai-small.jpg

شهرهای بلوچستان پاکستان

پنجگور خضدار گوادر کلات جوانی تربت پسنی هوشاب قلعه لادگشت دالبندین دیز

تومپ نوک کوندی خاران پروان بلا سوراب نوشکی مهری‌آباد علی‌آبات هزاره تاون

فرهنگ

بلوچستان از دو منطقه وسیع تشکیل شده است. این دو منطقه با وجود داشتن مشترکات زیاد در برخی موارد تفاوت‌هایی در فرهنگ عامه، زبان و گویش محلی، آداب و رسوم، موسیقی و حتی مسکن عشایری، آب و هوا و پوشش گیاهی دارند.

این دو منطقه یعنی سرحد و مکران در بلوچستان ایران و پاکستان متناسب با محیط طبیعی و جغرافیایی از تنوع فراوان آب و هوا برخوردارند.

منطقه سرحد در بلوچستان ایران شامل خاش و میرجاوه و منطقه مکران شامل شهرستان‌های سراوان، سیب و سوران، مهرستان، ایرانشهر، دلگان، نیکشهر، سرباز، چابهار و کنارک می‌باشند. وجود آثار تاریخی و باستانی همچون کوه مهرگان در سراوان، قلعه سب در سب و سوران و نیز آثار بجا مانده از تمدن‌های باستانی دامن و اسپیدژ ایرانشهر و سایر کاوشها و تحقیقات باستان‌شناسی و نظریه بسیاری از مورخین حکایت از آن دارد که قوم بلوچ یکی از اقوام اصیل آریایی و ایرانی است هر چند در بین طوایف بلوچ بعضی از آنها در ادوار مختلف از مناطقی به بلوچستان مهاجرت کرده‌اند و شاید آریایی نباشند اما پس از سکونت در بلوچستان و خویشاوندی و آمیختگی با قوم بلوچ آنچنان در فرهنگ اصیل آریایی و فرهنگ بلوچ تنیده شده‌اند که جدا نمودن آنها امکان‌پذیر نمی‌باشد و امروز نیز همچون بلوچ‌های اصیل در آداب و رسوم، پوشش، زبان، و سایر اجزای فرهنگی مشترک هستند. یکی از آئین‌ها و مراسم بجا مانده از ایران باستان مراسم جشن بهارگاه و عید نوروز است که در بین همه اقوام ایرانی به عنوان آئین کهن ملی و باستانی با اندک تفاوت‌هایی رواج دارد. بلوچ‌ها نیز همچون سایر اقوام ایرانی بهار طبیعت و شکوفایی غنچه‌های بهاری را گرامی می‌دارند و دراین ایام علاوه بر جشن و سرور و شادی و برپایی مراسم عید نوروز و عید طبیعت، آداب و رسوم ویژه و خاصی را در این ایام خجسته برگزار می‌کنند مهری آباد+هزاره تاون+علی‌آباد اسم محله‌های شهر کویته می‌باشد.

کتاب‌خانه‌های مهم

کتابخانه‌های مهم بلوچستان:

۱. کتابخانه عمومی ایالتی - خیابان جناح کویته ۲. کتابخانه عمومی پادگان منطقه نظامی کویته ۳. کتابخانه مرکز ملی پاکستان - خیابان جناح کویته ۴. کتابخانه دانشگاه بلوچستان - کویته ۵. کتابخانه خانه فرهنگ ج.ا. ایران - خیابان اقبال کویته ۶. کتابخانه مجلس ایالتی بلوچستان ۷. کتابخانه دانشکده علوم کویته ۸. کتابخانه مؤسسه فناوری کشاورزی شهرک ستیلایت کویته ۹. کتابخانه دانشکده دولتی فدرال منطقه نظامی کویته ۱۰. کتابخانه کمیسیون خدمات عمومی کویته بلوچستان ۱۱. کتابخانه مؤسسه پلی‌تکنیک کویته

۱۲. کتابخانه رئیس اداره کشاورزی کویته ۱۳. کتابخانه اداره تدوین کتب درسی و مرکز گسترش آموزش بلوچستان کویته ۱۴. کتابخانه دانشکده مقدماتی دولتی کویته ۱۵. کتابخانه دانشکده پزشکی بولان - کویته ۱۶. کتابخانه دانشکده افسری کویته ۱۷. کتابخانه مدرسه پیاده‌نظام کویته ۱۸. کتابخانه عمومی دانشکده تعمیر نو کویته ۱۹. کتابخانه بخش فناوری برنامه‌ریزی و توسعه دبیرخانه مردمی ایالت بلوچستان کویته ۲۰. کتابخانه دبیرخانه مردمی اداره دادگستری بلوچستان - کویته ۲۱. کتابخانه اداره حفظ منافع و بهبود وضعیت امور کارمندان دولت بلوچستان ۲۲. کتابخانه دانشکده کشاورزی بلوچستان - کویته

۲۳. کتابخانه دانشکده مهندسی - خضدار ۲۴. کتابخانه اداره زمین‌شناسی پاکستان - کویته ۲۵. کتابخانه دانشکده دولتی دخترانه - کویته ۲۶. کتابخانه فرهنگستان توسعه مناطق روستائی - خیابان سریاب کویته ۲۷. کتابخانه بیمارستان مردمی کویته ۲۸. کتابخانه دادگاه عالی بلوچستان - کویته ۲۹. کتابخانه دانشکده حقوق - کویته ۳۰. کتابخانه سندیمن - شهرداری کویته ۳۱. کتابخانه اقامتگاه استاندار بلوچستان - کویته ۳۲. کتابخانه مؤسسه شهرداری مستونگ ۳۳. کتابخانه شهید محمد منتظری - هزاره تاون

افزون بر این در دانشکده‌های شهرهای مستونگ، ژوب، بهاگ، چمن، قلات، لورالایی، پشین، سبّی، هرنایی، تربت، پنجگور، دیره‌بگتی، کوهلو، گوادر، نوشکی، خضدار و لسبیله و بیشتر مدارس بلوچستان نیز کتابخانه‌هایی وجود دارند.