ارداویرافنامه
| از سلسله مباحث |
| مَزدَیَسنا |
|---|
 |
 درگاه مزدیسنا |
اَرداویراف‌نامه (به گفتار برخی اَرداویرازنامه یا ارداویراف‌نامک) نام یکی از کتاب‌های نوشته‌شده توسط ویراف به زبان پارسی میانه است که از پیش از اسلام به‌جا مانده است. مضمون کتاب، اعتقادات عامهٔ ایرانیان پیش از اسلام دربارهٔ آخرت است.[۱] ویراف نام یکی از موبدان عهد ساسانی است. کتاب او دربارهٔ سفرش به دنیای پس از مرگ است.[۲][۳]
ویراف مقدس، نام یکی از موبدان که به باور پارسیان، صاحب معراج بوده و ارداویرافنامه معراج‌نامهٔ اوست. بارتلمی این نام را ارتاویراوُ می‌داند.
داستان دینی ارداویراف همانندی زیادی با کمدی الهی دانته دارد[۴]و پژوهشگران بر این باورند که دانته در آفریدن اثر خود از منابع عربی یاری گرفته و آن منابع به نوبهٔ خود از ارداویرافنامه اقتباس کرده‌اند. اَرداویراف‌نامه، بر رساله الغفران ابوالعلاء معری نیز تأثیر داشته است. موضوع اصلی این‌گونه معراج‌نامه‌ها، سفر عرفانی است و مسافران در واقع شارحان روح و روان خویش‌اند. اَرداویراف موبد زرتشتی و «ابن قارح» شاعر عرب که از طرف ابوالعلاء معری راهی این سفر می‌شود هم، از این قاعده مستثنی نیستند.
گفته شده عناصر ساختاری و خیالی منظومهٔ «سیرالعباد الی المعاد» سنایی هم متأثر از اَرداویراف‌نامه است، اما کتاب سنایی بیشتر متأثر از سنگ‌نوشته‌های کرتیر و کشف و شهود گشتاسپ است پس از آن‌که به آیین زرتشت درآمد.
کتاب ارداویرافنامه تصویر جامعی از دوزخ در زرتشتی‌گری در عهد ساسانی به دست می‌دهد. این کتاب که ظاهراً در قرن سوم هجری به رشتهٔ تحریر درآمده است،[۵] یکی از منابع مهم تاریخ شفاهی آیین باستانی زرتشتی است. از محتوای کتاب چنین برمی‌آید که متن اصلی پهلوی آن به اواخر دورهٔ ساسانی تعلق داشته است.
داستان[ویرایش]
این کتاب، داستان موبدی است که برای بی‌گمان شدنِ مردمان دربارهٔ دین و رستاخیز و بهشت و دوزخ، خویش را به یاری موبدان دیگر به خواب هفت‌روزه می‌برد و روان او در بهشت، نیکی‌های نیکوکاران و در دوزخ پاداَفرَه (: مجازات) بدکاران را می‌بیند و پس از به هوش آمدن آن داستان‌ها را بازمی‌گوید.[۶] این مرد ویراف نام دارد که او را اردا به معنای قدیس لقب داده‌اند. ارداویراف را موبدان آیین مزدیسنا شربتی مخدر و مقدس می‌خورانند که تحت تأثیر آن وی به مدت هفت شبانه‌روز به خواب می‌رود و پس از بیداری داستان سیروسلوک روحی خود را برای دیگران بازگو می‌کند. گرچه قصهٔ سیروسلوک روحی ارداویراف جنبهٔ موهومی دارد، باز منبعی بی‌نظیر از برداشت زرتشتیان عهد ساسانی از بهشت و جهنم ارائه می‌دهد.
در ادبیات معاصر[ویرایش]
گزارش ارداویراف نمایشنامه‌ای از بهرام بیضایی است که براساس ارداویرافنامه نوشته شده و در ژانویهٔ ۲۰۱۵ در دانشگاه استنفورد دو شب پیاپی با کارگردانی نویسنده بر صحنه برای تماشاگران خوانده شده.[۷]
مشخصات نشر[ویرایش]
- ژینیو، فیلیپ، ارداویرافنامه (ارداوی‍رازن‍ام‍ه)/ ح‍رف‌ن‍وی‍س‍ی، آوان‍وی‍س‍ی، ترجمه متن پهلوی؛ ترجمه و تحقیق ژاله آموزگار، انتشارات م‍ع‍ی‍ن و ان‍ج‍م‍ن ای‍ران‌ش‍ن‍اس‍ی ف‍ران‍س‍ه، ت‍ه‍ران، چاپ اول: ۱۳۷۲، چاپ دوم، ۱۳۸۲.
- ارداویرافنامه (بهشت و دوزخ در آیین مزدیسنی)، ترجمه دکتر رحیم عفیفی، انتشارات توس، ۱۳۹۱[۸]
- ارداویرافنامه یا بهشت و دوزخ در آیین مزدیستی، ترجمه از رشید یاسمی، ۱۳۱۴[۹]
پیوند به بیرون[ویرایش]
- Ardā Virāz Nāmag - Titus، متن کامل کتاب
- ترجمه انگلیسی ارداویرافنامه
پانویس[ویرایش]
- ↑ «ارداویرافنامه»، نوشته رشید یاسمی، مجله مهر، خرداد ۱۳۱۴
- ↑ «"The Vision of Ardai Viraf" by Eloise Hart (Zoroastrianism pt.5)». www.theosophy-nw.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۴-۰۶.
- ↑ «The Book of Arda Viraf». www.avesta.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۴-۰۶.
- ↑ Ph. Gignoux. "ARDĀ WĪRĀZ". Encyclopædia Iranica (به انگلیسی). online edition. Retrieved August 11, 2011.
- ↑ از آنجا که نام کتاب دینکرد در فصل اول ارداویرافنامه آمده، تاریخ تألیف آن را زودتر از سده سوم هجری نمی‌دانند اما برخی دینکرد را «انجام اعمال دینی» دانسته‌اند نه کتاب دینکرد. از محتوای کتاب اَرداویراف‌نامه چنین برمی‌آید که متن اصلی پهلوی آن به اواخر دورهٔ ساسانی تعلق داشته است. با این حال برخی معتقدند تدوین نهایی اَرداویراف‌نامه به صورت مکتوب، در زمان خسرو انوشیروان (۵۷۹_۵۳۱ میلادی) انجام گرفته است، زیرا در تفسیری در کتاب آمده که ویراف همان نوه شاپور، موبد مشهور زمان این شاه بوده است.
- ↑ زمان سفر اَردای‌ویراف در روایت پهلوی به روزگار پس از حمله اسکندر مقدونی به ایران و در روایت‌های گوناگون فارسی زرتشتی به روزگار اردشیر بابکان و در روایت‌های پازند و سانسکریت و گجراتِ ی کهن به زمان گشتاسپ بازمیِ‌گردد.
- ↑ http://www.bbc.co.uk/persian/arts/2015/01/150127_l51_beizaee_ardaviraf_play
- ↑ «کتاب ارداویرافنامه (بهشت و دوزخ در آیین مزدیسنی) اثر رحیم عفیفی - توس | با تخفیف | 30بوک». www.30book.com. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۱۶.
- ↑ ««ارداویرافنامه»؛ روایت سفر به دنیای پس از مرگ». ایسنا. ۲۰۱۸-۱۱-۲۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۱۶.
منابع[ویرایش]
- لغتنامهٔ دهخدا
- ارداویرافنامه در یادنامهٔ پورداود، ج ۱
- همنشین بهار: اَرداویراف‌نامه Ardā Wīrāz nāmag
 |
متن مربوطه در ویکینبشته: ارداویرافنامه |
