اخترشناس
اَخترشناس، ستارهشناس (یا در متون قدیمیتر مُنَجّمْ)، دانشمندی است که روی اجرام آسمانی مانند ستارگان، سیارات و کهکشانها مطالعه میکند. ستارهشناسی یا اخترشناسی، در گروه علومی قرار دارد که با تحقیق، توضیح و مشاهدهٔ وقایعی که خارج از زمین و جو آن رخ میدهد درگیر است. این علم منشأ پیدایش و خواص فیزیکی و شیمیایی اشیایی که قابل در آسمان بوده (و خارج از زمین قرار دارد) و همینطور فرایندهای منتجه از آنها را مطالعه میکند. اخترشناسان کنونی معمولاً تا مقطع پسادکترا در رشتهٔ فیزیک یا اخترشناسی ادامه تحصیل میدهند و سپس در مراکز تحقیقاتی یا دانشگاهها استخدام میشوند.[۱] اخترشناس دانشمندی در حوزهٔ اخترشناسی است که بر پرسشی ویژه یا شاخهای بیرون از قلمرو زمین تمرکز میکند. اخترشناسان اجرام آسمانی مانند ستارهها، سیارهها، ماهها، دنبالهدارها و کهکشانها را مطالعه میکنند، چه در چارچوب اخترشناسی رصدی (با تحلیل دادهها) و چه در چارچوب اخترشناسی نظری. نمونههایی از موضوعاتی که اخترشناسان بررسی میکنند شامل سیارهشناسی، اخترشناسی خورشیدی، خاستگاه یا تحول ستارهها و شکلگیری و تکامل کهکشانها است. موضوعی مرتبط اما متمایز از این رشته، کیهانشناسی فیزیکی است که جهان را بهطور کلی مطالعه میکند.
از اخترشناسان مشهور ایرانی در دوران طلایی اسلام میتوان به ابوریحان بیرونی و حاسب طبری (آملی) و خواجه نصیرالدین توسی (سازندهٔ زیج توسی) اشاره کرد.
انواع
[ویرایش]اخترشناسان معمولاً در یکی از دو گروه اصلی جای میگیرند: اخترشناسی رصدی و اخترشناسی نظری. اخترشناسان رصدی مستقیماً رصد اجرام آسمانی را انجام داده و دادهها را تحلیل میکنند، در حالی که اخترشناسان نظری مدلهایی از پدیدههایی میسازند و بررسی میکنند که قابل مشاهدهٔ مستقیم نیستند. چون چرخهٔ زندگی یک سامانهٔ ستارهای یا یک کهکشان میلیونها تا میلیاردها سال به طول میانجامد، اخترشناسان باید از سامانههای گوناگون در مراحل متفاوت تکاملشان «عکس لحظهای» بگیرند تا بفهمند چگونه شکل میگیرند، تحول مییابند و از میان میروند. آنها از این دادهها برای ساختن مدلها یا شبیهسازیها بهره میبرند تا کارکرد اجرام آسمانی را نظریهپردازی کنند.
زیرشاخههای بیشتری در دل این دو شاخهٔ اصلی اخترشناسی وجود دارد، از جمله اخترشناسی سیارهای، اخترزیستشناسی، اخترشناسی ستارهای، اخترسنجی، اخترشناسی کهکشانی، اخترشناسی فراکهکشانی و کیهانشناسی فیزیکی. همچنین اخترشناسان میتوانند در شاخههای ویژهای از اخترشناسی رصدی مانند اخترشناسی فروسرخ، اخترشناسی نوترینو، اخترشناسی پرتو ایکس و اخترشناسی امواج گرانشی تخصص بگیرند.
دانشگاهی
[ویرایش]تاریخچه
[ویرایش].jpg)
در گذشته، اخترشناسی بیشتر به ردهبندی و توصیف پدیدههای آسمانی میپرداخت، در حالی که اخترفیزیک میکوشید این پدیدهها و تفاوتهایشان را با بهرهگیری از قوانین فیزیکی توضیح دهد. امروزه این تمایز تا حد زیادی از میان رفته و اصطلاحات «اخترشناس» و «اخترفیزیکدان» تقریباً بهجای هم بهکار میروند. اخترشناسان حرفهای معمولاً تحصیلات عالی دارند و اغلب دارای دکترا در فیزیک یا اخترشناسی هستند و در مؤسسات پژوهشی یا دانشگاهها کار میکنند.[۲] بیشتر وقت آنها صرف پژوهش میشود، گرچه اغلب وظایف دیگری مانند تدریس، ساخت ابزار یا همکاری در ادارهٔ یک رصدخانه هم بر عهده دارند.
انجمن اخترشناسی آمریکا که بزرگترین سازمان اخترشناسان حرفهای در آمریکای شمالی است، حدود ۸۲۰۰ عضو دارد (تا سال ۲۰۲۴). این رقم شامل دانشمندانی از رشتههای دیگر مانند فیزیک، زمینشناسی و مهندسی نیز میشود که پژوهشهایشان با اخترشناسی پیوند نزدیک دارد.[۳] اتحادیه بینالمللی اخترشناسی نیز حدود ۱۲٬۷۰۰ عضو از ۹۲ کشور دارد که در پژوهشهای اخترشناسی در سطح دکترا و بالاتر فعالاند (تا سال ۲۰۲۴).[۴]
برخلاف تصویر کلاسیک اخترشناسی بهعنوان کاری که پیرمردی با تلسکوپ در تاریکی شب انجام میدهد، امروزه بسیار معمولتر است که از دوربین CCD برای ثبت نوردهی طولانی و عمیق استفاده شود. این روش تصویر حساستری پدید میآورد چون نور در طول زمان جمع میشود. پیش از CCD، صفحات عکاسی روش رایج رصد بودند. اخترشناسان امروزی زمان اندکی را در کنار تلسکوپها سپری میکنند، معمولاً فقط چند هفته در سال. عمدهٔ وقتشان صرف تحلیل دادهها و پیشبینی دربارهٔ علت پدیدههایی میشود که مشاهده کردهاند.
فعالیتها و آموزش تحصیلات تکمیلی
[ویرایش]اخترشناسانی که بهعنوان اعضای هیئت علمی دانشگاهها کار میکنند، بخش زیادی از وقتشان را صرف تدریس در دورههای کارشناسی و تحصیلات تکمیلی میکنند. بیشتر دانشگاهها همچنین برنامههای ترویج علمی دارند، از جمله اختصاص زمان رصد عمومی یا راهاندازی سیارهنماها بهعنوان خدمتی عمومی برای ایجاد علاقه به این رشته.[۵]
کسانی که اخترشناس میشوند معمولاً پیشزمینهای گسترده در فیزیک، ریاضیات، علوم و رایانش از دوران دبیرستان دارند. گذراندن درسهایی که مهارت پژوهش، نگارش و ارائه را میآموزند بخشی از آموزش عالی یک اخترشناس است و بیشتر آنها هم مدرک کارشناسی ارشد و سپس دکترا در اخترشناسی، فیزیک یا اخترفیزیک میگیرند.[۶] آموزش دکترا معمولاً ۵ تا ۶ سال طول میکشد و شامل گذراندن درسهای پیشرفته در علوم اصلی، آزمون شایستگی، تجربهٔ تدریس کارشناسی و مشارکت در ترویج علمی، کار روی پروژههای پژوهشی با راهنمایی استاد، نگارش پایاننامه دکترا و گذراندن امتحان شفاهی نهایی است.[۶] در طول این دورهٔ دکترا، دانشجوی موفق معمولاً از نظر مالی با کمکهزینه پشتیبانی میشود.[۶]
اخترشناسان آماتور
[ویرایش]با وجود شمار نسبتاً کم اخترشناسان حرفهای، این رشته در میان آماتورها محبوب است. بیشتر شهرها انجمنهای اخترشناسی آماتوری دارند که بهطور منظم گرد هم میآیند و اغلب شبنشینی ستارهای برگزار میکنند. انجمن اخترشناسی اقیانوس آرام بزرگترین انجمن اخترشناسی عمومی در جهان است و هم اخترشناسان حرفهای و هم آماتور و نیز آموزگاران از ۷۰ کشور را در بر میگیرد.[۷]
مانند هر سرگرمی دیگری، بیشتر کسانی که به اخترشناسی آماتوری میپردازند تنها چند ساعت در ماه را به ستارهبینی و دنبال کردن تازهترین پژوهشها اختصاص میدهند. با این حال، دامنهٔ علاقهٔ آماتورها از «اخترشناسان صندلینشین» تا کسانی که تلسکوپها و ابزارهای پژوهشی در اختیار دارند گسترده است. این گروه میتوانند کشفیات تازه انجام دهند، عکسهای نجومی ثبت کنند و حتی به اخترشناسان حرفهای در پژوهش کمک کنند.[۸][۹]
جستارهای وابسته
[ویرایش]منابع
[ویرایش]- ↑ "Frequently Asked Questions About Becoming an Astronomer". NOAO. Retrieved 29 March 2009.
- ↑ «Frequently Asked Questions About Becoming an Astronomer». NOAO. ۳ آوریل ۲۰۰۹. بایگانیشده از اصلی در ۲۹ مارس ۲۰۰۹.
- ↑ «About the AAS». AAS. ۲ اکتبر ۲۰۲۴. دریافتشده در ۱۸ نوامبر ۲۰۲۴. از پارامتر ناشناخته
|کپی=صرفنظر شد (کمک) - ↑ «IAU Member Statistics». IAU. دریافتشده در ۱۸ نوامبر ۲۰۲۴.
- ↑ «Public outreach project». Department of Astronomy, Harvard University. ۲۰۲۴. دریافتشده در ۱۵ سپتامبر ۲۰۲۴.
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ «Graduate program requirements». Department of Astronomy, Harvard University. ۲۰۲۴. دریافتشده در ۱۵ سپتامبر ۲۰۲۴.
- ↑ «About Us». Astronomical Society of the Pacific. ۲۵ فوریه ۲۰۰۹. بایگانیشده از اصلی در ۲۹ مارس ۲۰۰۹.
- ↑ «Explore Alliance Astrophotography Ambassadors - Jack Newton». Explore Scientific. ۲۰۲۴. دریافتشده در ۱۵ سپتامبر ۲۰۲۴.
- ↑ «A starry-eyed weekend». Tejassvi T. GoGeomatics Canada. ۱۰ ژوئن ۲۰۲۲. دریافتشده در ۱۵ سپتامبر ۲۰۲۴.
