ابوعلی قالی

ابوعلی قالی اسماعیل بن قاسم
زادهٔ	؟ منازجرد، دیاربکر
درگذشت	۲۶ دسامبر ۹۶۲/ ربیع‌الاول ۳۵۱ حلب
نژاد	عرب
پیشه	لغوی
آثار	«کتاب الأمالی»

ابوعلی قالی (نسب: ابوعلی اسماعیل بن قاسم بن عَیذون بن هارون قالی بغدادی) (؟ -۹۶۲) لغوی عراقی بود که در اندلس ساکن شد.

زندگی

در روستای منازجرد، دیاربکر در شمال عراق بدنیا آمد. سال میلادش نامعلوم است. خود او گفته که به سال ۳۰۳ به بغداد وارد شده است:

آنگاه که همراه جمعی از اهالی قالی قلا به بغداد درآمدم که روستایی از روستاهای منازجرد و دژی از دژهای مسلمانان است و اهلش مُرابطی‌اند [در برابر روم از سرزمین‌های اسلامی دفاع می‌کنند]؛ اهل آن روستا را بدین امر بسیار بزرگ می‌دارند...

سپس ابوعلی بدین روستا منتسب شد و به سبب نزدیکی به آن، قالی نسب گرفت. کم‌کم این نسب برایش ماندگار شد. ابوعلی در بغداد نزد استادان بسیاری درس خواند. به موصل نیز رفت و در ۳۰۵ به بغداد بازگشت. او ۲۵ سال در بغداد بماند، در ۳۲۵ به مغرب رفت و در ۳۳۰ به قرطبه رسید؛ به روزگار خلیفه عبدالرحمن الناصر. نزد خلیفه و ولی‌عهدش ابوالعاص الحکم بسیار گرامی داشته شد. گفته می‌شود که خود ابوالعاص او را به قرطبه فراخوانده بود، با نامه و سفیری ویژه. قالی شش سال از خلافت الحکم المستنصر را درک کرد و در ربیع‌الاول سال ۳۵۶ در قرطبه درگذشت.

آثار

بیشتر آثارش از راه املانوشتن شاگردانش در اندلس، نوشته شد:

• کتاب الأمالی: بیشتر دربارهٔ شعر و زبان است.
• البارع: با نام کامل «البارع فی اللغة علی حروف المعجم» که در همه کتاب‌های لغت را در آن در سه هزار برگ گردآورد.
• المقصور و الممدود
• فعلت و أفعلت
• الإبل و نتاجها
• حلی الإنسان و الخیل و شیاتها
• تفسیر السبع الطوال: که شرح معلقات است.
• مقاتل الفرسان