شهاب‌الدین بن عربشاه

شهاب‌الدین بن عربشاه شهاب‌الدین بن عربشاه
زادهٔ	۲ ژانویه ۱۳۸۹/ ۲۵ ذی الحجه ۷۹۰ دمشق
درگذشت	۲۳ اوت ۱۴۵۰/ ۵ رجب ۸۵۴ قاهره
محل زندگی	شام و مصر
پیشه	ادیب، شاعر، عالِم مسلمان
آثار	العقد الفرید، ترجمان المترجم بمنتهی الأرب فی لُغات الترک والعجم والعرب، جَلوة الأمداح الجمالیة فی حُلّتی العروض العربیة…

شهاب‌الدین بن عربشاه (۱۳۸۹-۱۴۵۰) (نسب کامل: شهاب‌الدین ابوالعباس احمد بن محمد بن عبدالله بن ابراهیم ابن نصر بن محمد بن عربشاه) ادیب، شاعر و عالِم مسلمان شامی بود.
وی به سبب دانش و چیرگی در زبان‌های گوناگون در دیوان انشاء (دیوان همایون) سمت منشی‌گری را برعهده گرفت و مکاتبات دربار عثمانی با فرمانروایان سایر کشورها را به زبانهای عربی، فارسی و ترکی انجام می‌داد و در این مدت آثار بسیاری را برای پادشاه عثمانی از زبان‌های فارسی و عربی به زبان ترکی ترجمه کرد.

پیشینه

ابن عربشاه در سال ۷۹۱ ه‍.ق از پدر و مادری ایرانی در دمشق به دنیا آمد. هنگام هجوم تیمور به شام ابن عربشاه به سمرقند رفت (۸۰۳) و نزد جرجانی و جزری به تحصیل علوم ادبی پرداخت و زبان ترکی و مغولی را نیز آموخت.

ابن عرب‌شاه در سال ۸۱۱ به ناحیه خطا رفته و از شرامی حدیث شنود و از آن‌جا به خوارزم و حاجی طرخان و شبه جزیره کریمه و از آنجا به ادرنه به خدمت سلطان محمد اول شد و سلطان او را کاتب خویش کرد. در سال ۸۲۴ به حلب و در ۸۲۵ به دمشق سفر کرد و از ابوعبداللّه محمد بخاری حدیث فراگرفت و در ۸۳۲ به زیارت مکه رفت و در ۸۴۰ در قاهره به صحبت تغری بردی نائل گشت، و در آن‌جا ماند تا در ۸۵۴ درگذشت.

او دو فرزند به نام‌های حسن و تاج‌الدین عبدالوهاب داشته‌است.

آثار

• کتاب عجائب المقدور فی نوائب تیمور.
• کتاب فاکهةالخلفا و مفاکهةالظرفا در ده باب مانند کلیله و دمنه و آن اقتباسی است از مرزبان‌نامه.
• ترجمان المترجم بمنتهی الارب فی لغة الترک و العجم و العرب.

و ترجمه‌های چندی از فارسی و عربی به ترکی که به نام سلطان محمد و سلطان مراد از جمله:

• جامع‌الحکایات و لامع‌الروایات عوفی.
• تفسیر ابولیث.
• تعبیر دینوری و غیره.

منابع

• لغت‌نامهٔ دهخدا، سرواژهٔ ابن عربشاه. (نسخهٔ در مالکیت عمومی).