آل ارتق
 |
برای تأییدپذیری کامل این مقاله به منابع بیشتری نیاز است. لطفاً با توجه به شیوهٔ ویکی‌پدیا برای ارجاع به منابع با ارایهٔ منابع معتبر این مقاله را بهبود بخشید. مطالب بیمنبع را میتوان به چالش کشید و حذف کرد. |
آل اَرتُق[۱] یا ارتقیه[۲] (ترکی: آرتوقلولار) سلسله‌ای از امرای ترک اوغوز که بین سال‌های ۱۱۰۴ تا ۱۴۰۸ میلادی در شرق آناتولی و شمال سوریه و عراق حکمرانی کرده‌اند؛ که شامل دو شاخه ماردین و هارپوت (خرپوت) بودند.
تعدای از آنها بر ایالاتی از ایران حکومت کردند از قبیل:
- خانات ارتقیه (ترکی: آرتوقلو بی‌لیغ) (۱۱۰۱–۱۳۱۲ م) که اولین حکمران آنها ارتق است؛ که بر دیاربکر و مدتی بر حلب و ماردین حکومت می‌کردند.
- نوادگان سبکتکین (۱۱۴۴–۱۲۳۲ م) در اطراف اربیل که اولین آنها زین الدین علی پسر کوچک سبکتکین است.
پیدایش[ویرایش]
اولین حاکم این سلسله نجم الدین غازی ارتق نام داشت که به عنوان پایه‌گذار هر دو شاخه نیز شناخته می‌شود. پدر وی که اکسوک نام داشت، ابتدا یکی از ژنرال‌های آلپ ارسلان بوده و سپس به عنوان ژنرال امیر سلجوقی دمشق به نام تتش درآمد. معروفترین حاکم سلسله آل ارتق، قرا ارسلان بن غازی نام داشت که حوزه حکومتی وی از شرق آناتولی تا غرب شامات و نیز فلسطین را شامل می‌شد. پسر وی نورالدین ارتق با قلج ارسلان دوم سلطان سلجوقیان روم جنگید که بعدها منجر به قرارداد صلح مابینشان شد.[۳] این سلسله در قرن ۱۴ میلادی جای خودش را به سلسه‌های آق قویونلو و قرا قویونلو داد.
امرای ماردین[ویرایش]
امرای ماردین
| # | حاکم | حیات | دوره حکومت |
|---|---|---|---|
| ۱ | نجم الدین إلغازی السعید بن أرتق | .... -.... | ۱۱۰۴–۱۱۲۲ |
| ۲ | حسام الدین تیمور شاه بن إلغازی | .... -.... | ۱۱۲۲–۱۱۵۲ |
| ۳ | نجم الدین ألبی بن تیمور شاه | .... -.... | ۱۱۵۲–۱۱۷۶ |
| ۴ | قطب الدین إلغازی الثانی بن ألبی | .... -.... | ۱۱۷۶–۱۱۸۴ |
| ۵ | حسام الدین یلق أرسلان بن إلغازی | .... -.... | ۱۱۸۴–۱۱۸۵ |
| ۶ | نصیر الدین أرتق أرسلان بن إلغازی | .... -.... | ۱۲۰۰–۱۲۳۹ |
| ۷ | نجم الدین غازی السعید بن أرتق أرسلان | .... -.... | ۱۲۳۹–۱۲۵۹ |
| ۸ | قرا أرسلان بن غازی | .... -.... | ۱۲۵۹–۱۲۹۱ |
| ۹ | شمس الدین داود بن قرا أرسلان | .... -.... | ۱۲۹۱–۱۲۹۳ |
| ۱۰ | نجم الدین غازی الثانی بن قرا أرسلان | .... -.... | ۱۲۹۳–۱۳۱۲ |
| ۱۱ | عماد الدین علی ألبی بن غازی | .... -.... | ۱۳۱۲–۱۳۱۲ |
| ۱۲ | شمس الدین صالح الأول بن غازی | .... -.... | ۱۳۱۲–۱۳۶۳ |
| ۱۳ | أحمد المنصور بن صالح | .... -.... | ۱۳۶۳–۱۳۶۷ |
| ۱۴ | محمود الصالح بن أحمد | .... -.... | ۱۳۶۷–۱۳۶۷ |
| ۱۵ | المظفر داود بن صالح | .... -.... | ۱۳۶۷–۱۳۷۶ |
| ۱۶ | الظاهر عیسی بن داود | .... -.... | ۱۳۷۶–۱۴۰۶ |
| ۱۷ | الصالح الثانی بن داود | .... -.... | ۱۴۰۶–۱۴۰۸ |
امرای هارپوت[ویرایش]
امرای هارپوت:
| # | حاکم | حیات | دوره حکومت |
|---|---|---|---|
| ۱ | أبو بکر بن قرا أرسلان | .... -.... | ۱۱۸۵–۱۲۰۳ |
| ۲ | نظام الدین إبراهیم بن أبی بکر | .... -.... | ۱۲۰۳–۱۲۲۳ |
| ۳ | أحمد الخذر بن إبراهیم | .... -.... | ۱۲۲۳–۱۲۳۴ |
| ۴ | نور الدین أرتق شاه بن الخذر | .... -.... | ۱۲۳۴–۱۲۳۴ |
سکه شناسی سلسه آل ارتق[ویرایش]
-
حسام‌الدین یلق أرسلان بن إلغازی
-
قرا أرسلان بن غازی
-
نصیرالدین أرتق أرسلان بن إلغازی
منابع[ویرایش]
|
