آلپتگین
آلپ تگین | |
---|---|
امیر غزنی | |
سلطنت | ۳۵۱–۳۵۲ قمری/۹۶۲–۹۶۳ میلادی |
پیشین | دودمان لویک |
جانشین | سبکتگین |
درگذشته | ۲۰ شعبان ۳۵۲ قمری/۹۶۳ میلادی |
او یکی از سپهسالاران تُرکتبار در امپراتوری سامانیان بود و در سالهای پایان عمر خود در سالهای ۹۶۲ الی ۹۶۳ میلادی به دلیل حمایت او از پسر عبدالملک بن نوح سامانی ، مورد غضب منصور بن نوح قرارگرفت و به بخارا خوانده شد. او که از ماجرای امر آگاه بود از خراسان گریخت و به غزنه رفت و فرمانروای شبه-مستقل در شهر غزنی شد. وی پیش از فرمانروایی در غزنی، به سمت سپهسالار ارتش سامانیان در خراسان رسیده بود. پس از مرگ عبدالملک بن نوح، آلپتگین برای تاختوتاز به سوی هند رفت و در مسیر خود، ناگزیر شد از غزنه بگذرد. هنگامی که ابوعلی لویک حاکم غزنه اجازهٔ عبور به او نداد، پس از چهار ماه محاصره، شهر را تصرف کرد. سپس بنا به گفتهٔ جوزجانی، با دریافت منشوری از منصور بن نوح، موقعیت خود را تثبیت کرد.[۱]
آلپتکین بر خلاف تصور بسیاری بنیانگذار سلسله غزنویان نیست بلکه مقدمات شکل گیری این سلسله در غزنه را آماده کرده است.
آلپتگین در ۲۰ شعبان ۳۵۲ قمری درگذشت[۲] و پیش از مرگ، فرزندش ابو اسحاق ابراهیم را نامزد جانشینی خود کرد.[۳] او فردی خردمند بود و به دانشمندان اهمیت زیادی قایل میشد.
اصالت[ویرایش]
وی اصالتاً از اهالی کوچنشین ترک آسیای میانه بود که بعدها دستگیر شد و به عنوان برده به پایتخت سامانیان یعنی بخارا آورده شد. جایی که که در آن به نیروی نظامی سامانیان وارد شد.[۴][۵][۶]اصل و نسب آلپ تگین در اصل بخشی از ترکهای عشایری بود که در استپهای آسیای مرکزی پرسه میزدند، اما بعداً دستگیر شد و به عنوان برده به پایتخت سامانیان بخارا آورده شد، جایی که در دربار سامانیان بزرگ شد. علیرغم اینکه آلپ تگین از نژاد ترک بوده است، گفته میشود به فارسی هم سخنرانی میکرد و به زبان فارسی تسلط داشت. خدمت در نوح اول و عبدالملک در زمان سلطنت نوح اول (حک 943-954)، آلپ تگین به عنوان رئیس گارد سلطنتی (حاجب الحجاب) منصوب شد. آلپ تگین در زمان سلطنت پسر نوح و جانشین عبدالملک اول (954–961) به عنوان والی بلخ منصوب شد و تا سال 961 فرمانده کل (سپهسالار) سپاه سامانیان شد. در خراسان و به این ترتیب جانشین ابومنصور محمد شد. در 10 فوریه 961، آلپ تگین به همراه وزیر خود ابوعبدالله محمد بن الشبلی به نیشاپور رسید. آلپ تگین همچنین نقش مهمی در انتصاب محمد بلعمی به عنوان وزیر،، ایفا کرد که با او متحد نزدیک شد.[۶]
پانویس[ویرایش]
- ↑ باسورث، ۳۵–۳۶.
- ↑ خلیلی، خلیلالله (۱۳۸۷). سلطنت غزنویان. انتشارات امیری. ص. ۳. شابک ۹۷۸-۹۹۳۶-۲۰-۰۰۹-۸.
- ↑ باسورث، ۳۶.
- ↑ Bosworth 1989, p. 898.
- ↑ Davaran 2010, p. 158.
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ David Christian: A History of Russia, Central Asia and Mongolia; Blackwell Publishing, 1998; pg. 370: "Though Turkic in origin […] Alp Tegin, Sebuk Tegin and Mahmud were all thoroughly Persianized".
منابع[ویرایش]
- سیدعلی آل داود. «آلپ تکین». دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. بایگانیشده از اصلی در ۱۴ دسامبر ۲۰۰۷. دریافتشده در ۱۳ ژوئن ۲۰۰۸.
- باسورث، کلیفورد ادموند (۱۳۷۸). تاریخ غزنویان. ترجمهٔ حسن انوشه. انتشارات امیرکبیر.