حسینقلی فراهانی

آقا حسینقلی
آقاحسینقلی
اطلاعات پس‌زمینه
زاده	۱۲۳۰ خورشیدی ۱۸۵۱ میلادی تهران
درگذشته	۱۲۹۴ خورشیدی ۱۹۱۵ میلادی تهران
ژانر	موسیقی سنتی ایرانی
ساز(ها)	تار
شاگرد(ان)	درویش‌خان، علی‌اکبر شهنازی، علینقی وزیری، مرتضی نی‌داوود، یوسف فروتن

میرزا حسین‌قلی فراهانی معروف به آقا حسینقلی (۱۲۳۰، تهران – ۱۲۹۴، تهران)، از نوازندگان سرشناس تار اواخر دوران قاجار بود. او فرزند کوچک‌تر علی‌اکبر فراهانی نوازنده معروف تار اوایل حکومت ناصرالدین‌شاه بود. آقا حسینقلی شاگرد برادر بزرگ خود میرزا عبدالله فراهانی و سپس شاگرد پسرعمو یا پدرخوانده خود آقا غلامحسین فراهانی شد.

آقا حسینقلی، برای پر کردن صفحهٔ گرامافون به همراه گروهی نوازنده به پاریس سفر کرد و صفحاتی را ضبط کرد که بعدها جریان این سفر دستمایه داستانی تاریخی-تخیلی برای علی حاتمی در فیلم دلشدگان گشت.

دو فرزند او یعنی علی‌اکبر شهنازی و عبدالحسین شهنازی نیز بعدها از نوازندگان سرشناس تار شدند. ردیف آقا حسینقلی که فرزند بزرگش علی‌اکبر شهنازی، روایت و ضبط کرده، یکی از ردیف‌های معروف موسیقی ایرانی است.

آقا حسینقلی در سال ۱۲۹۴ خورشیدی (برابر با ۱۳۳۴ (قمری)) درگذشت.

شاگردان

از جمله شاگردان آقا حسینقلی می‌توان به ارفع الملک، غلامحسین درویش، علی‌اکبر شهنازی، باصرالدولهٔ راد، علینقی وزیری، علی‌محمد فخام بهزادی، یحیی‌خان قوام‌الدوله‌ای، آقا رضاخان (داماد آقاحسینقلی و پسر آقا غلامحسین فراهانی)، اسمعیل فرزند داود شیرازی، خلیل فهیمی (فهیم الملک)، یوسف فروتن، جهانشاه میرزا بیابانی، محسن میرزا ظلی، سلطان مجید میرزا رخشانی، که در اواخر عمر دیوانه شد و با وجود این در حال جنون نیز ساز می‌زد، اسماعیل قهرمانی، شهاب دفتری، سراج، محمدرضا سالارمعظم، مرتضی نی‌داوود، معزالدین غفاری و حسینقلی غفاری (فرزند کمال‌الملک)و محمود وقار اشاره کرد.

آثار ضبط‌شده

آقا حسینقلی در سه دوره آثار خود را کرد: در سال ۱۲۸۴ خورشیدی (۱۹۰۵ میلادی)، او برای اولین بار قطعاتی را روی صفحه گرامافون ضبط کرد؛ در دو دورهٔ دیگر هم (در ۱۹۰۷ میلادی معادل ۱۲۸۶ خورشیدی در پاریس، و در ۱۲۹۱ خورشیدی در تهران) ضبط صفحه‌های موسیقی ضبط کرد.

گالری تصاویر

تصویری از موسیقی‌دانان دورهٔ قاجار. این تصویر در خلال مراسم روز طبخ آش در شهرستانک گرفته شده‌است.
نفرات نشسته از راست عبارتند از: حسین کریم کور و قلی خان (نوازندگان کمانچه)، سماع حضور که دستش را روی پاهایش گذاشته‌است، محمدصادق‌خان (سرور الملک) که رئیس گروه نوازندگان دربار بود و عصایی در دست دارد، آقا حسینقلی و میرزا عبدالله (نوازندگان تار)، آقا مطلب پسر محمدصادق‌خان نوازنده سنتور، و آقا غلامحسین (نوازنده کمانچه و پدر سماع حضور، که سازی ابداعی شبیه کمانچه در دست دارد).
نفرات ایستاده از راست عبارتند از: ابراهیم کربلایی سعید، میرزا ابوالقاسم ضرب گیر (خواننده)، یوسف خان معیری (خواننده) و عبدالله پسر کوچک محمدصادق‌خان (پسر نوجوان)

منبع عکس: کتاب موسیقی ایران در سده گذشته

جستارهای وابسته

• علی‌اکبر فراهانی
• میرزا عبدالله فراهانی
• آقا غلامحسین فراهانی
• احمد عبادی
• علی اکبر شهنازی
• عبدالحسین شهنازی

منابع

• مبصری، بهروز (۱۳۹۵). «نگاهی به آثار ضبط شده میرزا حسینقلی» (PDF) (۲۲). فصلنامه داخلی خانه موسیقی ایرانی: ۸–۹. دریافت‌شده در ۲۲ مه ۲۰۱۷.