آستن هنری لایارد

بسیار محترم آستن هنری لایارد GCB
Under-Secretary of State for Foreign Affairs
دوره مسئولیت ۱۲ فوریه ۱۸۵۲ – ۲۱ فوریه ۱۸۵۲
پادشاه	ملکه ویکتوریا
نخست‌وزیر	Lord John Russell
پس از	The Lord Stanley of Alderley
پیش از	Lord Stanley
دوره مسئولیت ۱۵ اوت ۱۸۶۱ – ۲۶ ژوئن ۱۸۶۶
پادشاه	ملکه ویکتوریا
نخست‌وزیر	The Viscount Palmerston The Earl Russell
پس از	The Lord Wodehouse
پیش از	Edward Egerton
First Commissioner of Works
دوره مسئولیت ۹ دسامبر ۱۸۶۸ – ۲۶ اکتبر ۱۸۶۹
پادشاه	ملکه ویکتوریا
نخست‌وزیر	ویلیام اوارت گلدستون
پس از	Lord John Manners
پیش از	Acton Smee Ayrton
سفیر بریتانیا در امپراتور عثمانی
دوره مسئولیت ۱۸۷۷ – ۱۸۸۰
پادشاه	ملکه ویکتوریا
پس از	رابرت گاسکوین-سسیل
پیش از	The Earl of Dufferin
اطلاعات شخصی
زاده	۵ مارس ۱۸۱۷ پاریس
درگذشته	۵ ژوئیهٔ ۱۸۹۴ (۷۷ سال)
ملیت	بریتانیا
حزب سیاسی	حزب لیبرال بریتانیا
همسر(ان)	Mary Enid Evelyn Guest

آستن هنری لایارد (به انگلیسی: Austen Henry Layard) (۵ مارس ۱۸۱۷ پاریس−۵ ژوئیه ۱۸۹۴ لندن)، جهانگرد، باستان‌شناس و دیپلمات بریتانیایی بود. شهرت او بیشتر به خاطر کشف کتابخانه آشوربانی‌پال در نینوا است. او در پاریس به دنیا آمد و تحصیلات خود را در ایتالیا انجام داد. پس از سفرهایی که در ایران کرد به استانبول رفت و به تشویق سفیر بریتانیا به مناطق باستانی آشور در نزدیک موصل رفت و به کاوش باستان‌شناسی و شناسایی آثار باستانی پرداخت.

در سال ۱۸۴۰ میلادی، قصر آشور ناصیرپال که به قصر شمال غربی نیز مشهور است، اولین بار توسط لایارد حفاری شد. در همین حفاری‌ها مجسمه‌های گاوهای نر بالدار کشف شدند که اکنون در موزه بریتانیا نگهداری می‌شوند. آستین هنری لایارد تعداد زیادی از تخته‌سنگ‌های دیواره سالن‌ها و حیاط درونی کاخ‌ها را نیز کشف کرد. این تخته‌سنگ‌های منقش همه از سنگ آهک موجود در منطقه ساخته شده و تصاویری از پادشاه در ضیافت‌های رسمی، شکار شیر یا صحنه‌هایی از جنگ و مناسک مذهبی روی آن‌ها کنده شده‌است.

پرتره‌ی سِر آستن هنری لیارد در لباس بختیاری (آوریل ۱۸۴۳). آبرنگ با تزیینات طلایی

لیارد در جوانی به ایران کشیده شد(۱۸۴۰)، زیرا مشتاق بود نظریه‌ی هنری راولینسون (۱۸۹۵–۱۸۱۰) را بررسی کند که بر اساس آن در دوران باستان دو شهر با نام شوش وجود داشته است: یکی «شوشِ یونانی» در نزدیکی شوش کنونی بر رودخانه‌ی کرخه، و دیگری «شوشِ کتاب مقدس» که دانیال در آن رؤیای خود را دیده بود، در محلی به نام سوزان در بالادست رود کارون. راولینسون — که بعدها به‌عنوان آشورشناس و دیپلمات معروف شد — در آن زمان سرتیپی در خدمت کمپانی هند شرقی بود و نمی‌توانست شخصاً به سوزان برود. اما لیارد توانست و در سوزان، حدود پنجاه کیلومتری شرق مسجدسلیمان و بیش از ۱۵۰ کیلومتر دور از شوش، ویرانه‌هایی و قبری یافت که گفته می‌شد آرامگاه دانیال نبی است. با این حال، چون هیچ نشانه‌ای از آثار عظیم شهری در آنجا نبود، لیارد استدلال کرد که سوزان نمی‌تواند همان شوش باستانی باشد. لیارد تا مه ۱۸۴۲ در ایران ماند و بیشتر این مدت را در خوزستان و لرستان گذراند، در میان اعضای ایل بختیاری اقامت داشت و با محمدتقی خان بختیاری، رئیس شاخه‌ی چهارلنگ ایل، رابطه‌ای بسیار خوب برقرار کرد. او سفرهایش در خوزستان را در مقاله‌ای بلند (۱۸۴۶) توصیف کرد؛ مقاله‌ای که برای آن مدال طلای انجمن جغرافیایی سلطنتی بریتانیا را دریافت کرد. همچنین بعدها در خاطراتش با عنوان Early Experiences (۱۸۸۷) به آن دوره بازگشت. نسخه‌هایی از چند کتیبه‌ی میخی را نیز در کتاب Inscriptions in the Cuneiform Character (۱۸۵۱) منتشر ساخت. آثار او افزون بر داده‌های ارزشمند باستان‌شناسی و تاریخی، یکی از مهم‌ترین منابع درباره‌ی وضعیت ایل بختیاری در اوایل دهه‌ی ۱۸۴۰ و روابط آنان با منوچهرخان، حاکم اصفهان، به‌شمار می‌آیند.

لیارد در خوزستان با روسا و خوانین و شیوخ محلی ملاقات کرد و اوضاع سیاسی و اجتماعی و اقتصادی و نظامی منطقه را بررسی و تعداد خانوار هر طایفه و عشیره و منبع مالیات و مال دیوانی و اقامتگاه تابستانه و زمستانه و ییلاق و قشلاق و محل تعلیف احشام طوایف کوچرو را با دقتی خاص مشخص کرد.

الیزابت راس او را عامل دوستی آغازین میان انگلیسی‌ها و بختیاری‌ها می داند.

ترجمه آثار به فارسی

• لایارد، هنری، سفرنامه لایارد، ترجمه مهراب امیری، انتشارات انزان، تهران ۱۳۷۶
• کتاب سیری در قلمرو بختیاری و عشایر خوزستان