عبدالرحمان خان

عبدالرحمان خان
امیر افغانستان
سلطنت	۱۸۸۰–۱۹۰۱
پیشین	محمد یعقوب خان
جانشین	حبیب‌الله خان
زاده	مابین ۱۸۴۴–۱۸۴۰ افغانستان
درگذشته	۱ اکتبر ۱۹۰۱ باغ بالای کابل، افغانستان
آرامگاه	باغ بالا، کابل
فرزند(ان)	حبیب‌الله خان
دودمان	بارکزی

امیر عبدالرحمان خان سومین پسر محمدافضل خان نوهٔ دوست‌محمد خان امیر افغانستان (حکومت:۱۳۱۸–۱۲۹۷ق) (۱۲۵۹–۱۲۸۰ش) (۱۸۸۰–۱۹۰۱م) از دودمان بارکزی که در سال ۱۲۵۵ق/۱۸۴۰م زاده شد. او در زمان زمامداری پدرش به‌عنوان فرماندار قطغن و بدخشان ایفای وظیفه می‌کرد. او نقش مهمی در تمدن گرایی و پیشرفت در افغانستان داشت.

عبدالرحمان در ۱۲۸۲ق/۱۸۶۶م به افغانستان بازگشت و شیرعلی خان را شکست داده، پدرش محمدافضل خان را بر تخت سلطنت نشاند. پس از سه سال شیرعلی خان بار دوم قدرت را به‌دست گرفت و عبدالرحمان پا به فرار گذاشت. پس از مرگ شیرعلی در سال ۱۲۵۸ش/۱۸۸۰م، اداره کابل را در دست گرفت. او ابتدا قندهار و هرات را از محمدیعقوب خان، فرزند و جانشین شیرعلی گرفت و سال بعد ناحیه ترکستان، شامل ولایت‌های بلخ، فاریاب، جوزجان و تخار را تصرف کرد. سپس عبدالرحمان متوجه هزاره‌ها شد و از آنان درخواست پذیرش حاکمیتش و دادن مالیات کرد. با اذیت و آزار مأموران عبدالرحمان در هزاره‌جات و خودداری هزاره‌ها از مالیات و پس از بازداشت، تبعید و اعدام تعدادی از افراد بانفوذ هزاره، آنان علیه عبدالرحمان اعلام جنگ کردند. عبدالرحمان در سالهای ۱۳۰۸ تا ۱۳۱۰ق با کمک از برخی اقوام غیر هزاره، اعلام تکفیر و جهاد علیه آنان، قدرت هزاره‌ها را در هم شکست و ساختار اجتماعی و اقتصادی آنان را ویران ساخت. او سپس در قرارداد با بریتانیا، خط دیورند را به‌عنوان مرز بین افغانستان و هند بریتانیا در سال ۱۲۷۱ش/۱۳۱۰ق/۱۸۹۳م به رسمیت شناخت. پس از چندی بر ضد کافرستان (نورستان امروزی که در آنزمان مسلمان نبودند) لشکرکشی نمود و آنها را جبراً به پذیرفتن دین اسلام وادشت.

پیشرفت افغانستان

در دوران او افغانستان گام بلندی رو به تمدن گرایی و پیشرفت زد.

عبدالرحمن نظام اداری کشور را سازماندهی کرد و هم اصلاحات داخلی را آغاز کرد. او کارشناسان خارجی را وارد کرد، ماشین آلات ساخت مهمات را وارد کرد، تولید کالاهای مصرفی و ابزار جدید کشاورزی را معرفی کرد و اولین شفاخانه یا بیمارستان مدرن افغانستان را تأسیس کرد.

نسل‌کشی

قتل‌عام و نسل‌کشی هزاره‌ها یا اقدام به نابودی کامل یک طایفه بزرگ از ساکنان بومی افغانستان که منجر به نابودی بیش از شصت درصد این مردم شد. پیش از قتل‌عام، ۶۰۰٬۰۰۰ خانوار مردم هزاره در افغانستان زندگی می‌کردند. عبدالرحمن بیش از ۴۰۲٬۰۰۰ (۶۷٪) خانواده مردمان هزاره را بین سال‌های ۱۸۹۳ تا ۱۹۰۰ قتل‌عام و از سرهای شان کله‌منار درست کرد که بزرگ‌ترین نسل‌کشی قرن نوزدهم به‌شمار می‌رود.

مرگ

عبدالرحمان در سال ۱۹۰۱ در باغ بالای کابل درگذشت و جسد او نیز در آنجا دفن گردید.

منابع

• افغانستان در پنج قرن اخیر نوشته میر محمد صدیق فرهنگ
• افغانستان در مسیر تاریخ نوشته میر غلام محمد غبار