شکار

برای شکار انجام‌شده توسط غیر انسان، شکارگری را ببینید.

«صید» و «صیاد» به اینجا تغییر مسیر دارند. برای دیگر کاربردها، صید (ابهام‌زدایی) و صیاد (ابهام‌زدایی) را ببینید.

صحنه شکار گراز در سنگ‌نگارهٔ طاق بستان در شمال شرقی شهر کرمانشاه، غرب ایران.این اثر متعلق به دوران ساسانیان است و شکارچی نیز از سوارکاران زبده ساسانی می‌باشد.

یک مرد در حال هدف‌گیری تمرینی برای فصل شکار که معمولاً در اواخر بهار و تابستان انجام می‌شود.

شِکار، نَخجیر یا صِید، کُشتن یا به چَنگ آوردن جانوری زنده توسط موجود زندهٔ یا معمولاً انسان دیگر است مانند ذبح گوسفند در ایران برای تهیه کله پاچه، چلوگوشت و...) به انسانی که شکار می‌کند نیز شکارچی(مانند شکار پرندگان با تفنگ شکاری)، به کسی که از جانوران شکار مراقبت می‌کند، نخجیربان(مانند محیط بانان جنگل در ایران) و به جانداری که از جاندار دیگر شکار می‌کند، شکارگر(مانند شکار خرگوش توسط عقاب) گویند. شکار جانوران توسط انسان برای تجارت شاملِ فروش پوست و مو، استخوان و عاج، گوشت(که عموماً به صورت رسمی و قانونی ابتداء در کشتارگاه ذبح و چند تکه می شود سپس قصابی ها مثلا دو دست کله‌ پاچه که معمولاً شامل دل و قلوه، مغز و جگر، پاچه و سیرابی و... می‌شود را به مردم یا به طور عمده به طباخی ها و کله‌ پزی‌ ها جهت پختن و سرو نهایی ارائه می دهند. گاهی شکار توسط صیادان غیرقانونی که عموماً شکار پرندگان و در جنگل به دور از مردم هستند، انجام می شود که می تواند صرفاً یا برای تفریح و تفنن انجام شود؛ یا برای فروختن به کشتارگاه های بدون مجوز رسمی! در جمهوری اسلامی ایران، سازمان حفاظت از محیط زیست مسئول اصلی شناسایی شکارچیان و جلوگیری از شکار به خصوص گونه های جانوری بومی و نادر است. سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور دومین نهاد بسیار مهم در این حوزه است. سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور یکی از سازمان‌ های زیرمجموعه وزارت جهاد کشاورزی به‌شمار می‌رود که وظیفه دفاع و حفظ منابع طبیعی ایران را بر عهده دارد. این سازمان از سال ۱۳۸۴ (خورشیدی) و در پی حملات متعدد به محیط‌بانان و جنگل‌بانان اقدام به تأسیس یگان حفاظت منابع طبیعی کرده‌است.

شکار جرگه، که گاه در گذشته شکار قمرغه نامیده می‌شد، نوعی شکار است که در آن مردم بسیاری نخجیر(شکار) را احاطه نمایند تا جانور به سمت شکارچی رانده شود. در هند به این نوع شکار هتهجوری گویند.

ریشه‌شناسی

این‌واژه هم‌ریشه با فعل کهن ایرانی شکردن(شکار کردن)است. واژهٔ «صِید» وام‌واژه‌ای از زبان عربی در فارسی است که به معنای شکار است. در فارسی «صید» بیشتر برای شکار آبزیان به کار می‌رود. بنابراین الصیادین، الصیادون و الصیاد به معنای شکارچی(ها) می‌باشند.

شکارچی غیرمجاز

شکار جانوران خارج از فصل عمومی شکار و بدون دریافت مجوزهای لازم دولتی و آگاهی محلی، شکار غیرمجاز به‌شمار می‌رود. شکارچی غیرمجاز کسی است که بدون توجه به وضعیت زیستی جانوران و مقررات وضع شده برای حفاظت از گونه‌های در معرض نابودی، به شکار آن‌ها می‌پردازد. شکارچی‌گری غیرمجاز از معضلات جوامع امروزی در سراسر جهان است و موجب قانون‌شکنی، آسیب به محیط زیست و نهایتاً آسیب به جوامع انسانی می‌شود.

تا مهرماه ۱۳۹۶ خورشیدی، ۱۱۹ محیط‌بان به‌هنگام انجام مسئولیت محیط‌بانی و در رویاروییِ مستقیم با شکارچیان وحوش غیرمجاز، جان خود را از دست داده‌اند. همچنین شکارچیان غیرِ مجاز موجبِ آسیب و آزار جانوران می‌شوند. یکشنبه ۱۸ تیر ۱۳۹۶ خورشیدی و در پناهگاه حیات وحش میاندشت، یک شکارچی متخلف که یک آهو را زنده‌گیری و داخل کیسه گذاشته بود، به علت ترس از محیط‌بانان، آن را به درون جوی آب پرتاب کرد و باعث خفگی آهو شد. در دیوان عدالت کیفری جمهوری اسلامی ایران، یک شکارچی غیرمجاز با تعداد شکارهای فراوان و سال های فعالیت زیاد، معمولاً با حکم بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ ضربه شلاق، پرداخت جریمه بالا، زندان از ۶ ماه تا ۱۰ سال! و حتی اعدام به خصوص شکارچیان سابقه دار رده بالا همراه است.

فصل شکار

شکار شیر، نام اثری از رادن صالح، نقاش اندونزیایی است که درآن صحنه‌ای حماسی از نبرد شیرها و شکارچیان را در سده ۱۹ میلادی به‌تصویر کشیده‌است.
این نگاره اکنون در مالکیت موزه هنرهای خارجی لتونی قرار دارد.

فصل شکار دوره‌ای زمانی در هر سال است که شکارچیان قانونی می‌توانند با پرداخت هزینه و دریافت مجوزهای لازم و در محیط‌های تعریف شده از سوی دولت و سازمان محیط زیست به شکار قانونی و کنترل شده بپردازند.

پایان فصل شکار هنگامه‌ای است که به منظور حفاظت گونه‌ها از شکار و محافظت از جمعیت آن‌ها در زمان جفت‌گیری، کم بودن جمعیت و شرایط بدِ زیستی برقرار می‌گردد. شکار در زمانی که فصل شکار پایان یافته‌است، تخطی از قانون بوده و پیگرد دارد. عمدهٔ تلفات محیط بانان در هنگام انجام وظیفه، در رویارویی با شکارچیان غیرمجاز و در زمانی است که فصل شکار، پایان یافته‌است.

جریمهٔ شکار غیرمجاز در ایران

پس از مسائلی که در مورد شکار جانوران وحشی و انقراض برخی از گونه‌های جانوری و نیز کشته‌شدن محیط‌بانان و جنگل‌بانان به‌دست شکارچیان غیرِ مجاز در ایران به‌وجود آمد، دولت و سازمان محیط زیست تلاش بسیاری را برای مقابله با این پدیده بکار بستند. سرانجام قانونی تصویب شد که بر اساس آن جریمهٔ شکار جانوران وحشی با توجه به مادهٔ سوّمِ قانون شکار و صید، به‌طور متوسط حدود پنج برابر و برخی از گونه‌ها تا بیش از ۱۰ برابر افزایش یافت.

تعرفه‌های جریمهٔ شکار غیرمجاز در ایران

در تعرفه‌های جدید برخی از جریمه‌ها تا ۱۶ برابر نیز افزایش یافته‌است که نشان از اهمیّت حفظ گونه‌های جانوری دارد. در تعرفهٔ جدید جریمه پلنگ از ۵ میلیون تومان به ۸۰ میلیون تومان و یوزپلنگ از ۲۰ میلیون تومان به ۱۰۰ میلیون تومان افزایش یافته‌است. جریمه گوزن زرد ایرانی از ۵ میلیون تومان به ۶۰ میلیون تومان، مرال و شوکا از ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان به ۳۵ میلیون تومان و قوچ و میش و کل و بز و جبیر به ۱۰ میلیون تومان افزایش یافت. همچنین انواع نهنگ‌ها از ۱۵ میلیون تومان به ۵۰ میلیون تومان افزایش یافت و فک خزری در دوره قبل جریمه‌ای نداشت اما در جدول جدید جریمه ۱۵ میلیون تومانی برای آن در نظر گرفته شده‌است.

نگارخانه

• 
  بیست ریالی - پشت اسکناس عنوان: شکارگاه قرن سیزدهم هجری
• 
  شکار پلنگ توسط ناصرالدین‌شاه قاجار (اثر ابوتراب غفاری در صفر ۱۳۰۱ قمری)

جستارهای وابسته

• فهرست اصطلاحات شکار
• روش شکار
• گوشت شکار