هوتوخوشی

هوتوخوشی
دست‌ورزی ابا سرکش با هدیهٔ خویش تخت جمشید
اطلاعات کلی
شناخته شده	چهارمین طبقه اجتماعی ایران در دوران جمشید
رده	آخرین طبقه اجتماعی
پس از	نظامیان، روحانیان و نسودیان

هوتوخوشی یا اهتوخوشی یا هوتوخوشی اهنوخوشی بنا به گفتهٔ شاهنامه یکی از طبقات چهارگانهٔ ایران بوده که کاتوزیان، نیساریان، نسودی و اهنوخوشی باشند. گویند جمشید طوایف را بر چهار قسم کرد اول را کاتوزی نامید و گفت که در کوه‌ها و غارها مکان کنند و به عبادت خدا و کسب علوم مشغول باشند. دوم را نیساری خواند و گفت سپاهیگری بیاموزند و سوم را نسودی نام کرد و حکم کرد که کشت و زرع کنند و چهارم را اهنوخوشی لقب داد و گفت به انواع حرفه‌ها بپردازند.

اهتوخوشی در شاهنامه

اما کلمهٔ اهنوخوشی در شاهنامه درست نیست و تصحیف است. این کلمه محرف هوتوخش زبان پهلوی است و آن مرکب است از دو جزء: جزء اول هو به معنی خوب و جزء دوم از مصدر توخشیش یا (تخشیدن) به معنی کوشیدن و ورزیدن. هوتخش یعنی خوب و زنده و نیکو کوشنده و مراد از آن طبقهٔ صنعتگر است. شاهنامه چهارمین طبقه اجتماعی ایران دوران جمشید را طبقه صنعت‌گر برمی‌شمارد و اینگونه از ایشان یاد می‌گردد:

چهارم که خوانند اهتوخوشی		همان دست‌ورزان ابا سرکشی
کجا کارشان همگنان پیشه بود		روانشان همیشه پر اندیشه بود

مصرع دوّم از صنعت‌گران عبا سرکش نام می‌برد که شاید منظور از این اصطلاح آهنگران، سفالگران و سایر پیشه‌های حرفه‌ای باشد، ولی از طبقه معماران و مهندسین ساختمان در دوران جمشید ذکری نرفته احتمالاً طبقه مزبور نیز وجود داشته امّا از آن گروه دیوان بوده که نزد مزدیسناییان وجاهت و مقبولیتی نداشتند.

منابع

• حسین، الهی قمشه‌ای (۱۳۸۶). شاهنامه فردوسی. ترجمهٔ ناهید فرشادمهر. تهران: نشر محمد. شابک ۹۶۴-۵۵۶۶-۳۵-۵.
• اوشیدری، جهانگیر. دانشنامهٔ مزدیسنا، واژه نامهٔ توضیحی آیین زرتشت. تهران: نشر مرکز، ۱۳۷۱، شابک ‎۹۶۴−۳۰۵−۳۰۷−۵