کاروانسرای سنگی آهوان
| کاروانسرای سنگی آهوان | |
|---|---|
 | |
 | |
| نام | کاروانسرای سنگی آهوان |
| کشور | ایران |
| اطلاعات اثر | |
| نام‌های دیگر | رباط انوشیروانی آهوان |
| کاربری | کاروانسرا، سرای |
| دیرینگی | دوره زیاریان |
| دورهٔ ساخت اثر | دوره زیاریان |
| میراث جهانی یونسکو | |
|---|---|
 سردر کاروانسرای سنگی آهوان | |
| مکان | آسیا و اقیانوسیه، ایران |
| معیار ثبت | فرهنگی: (ii), (iii) |
| شمارهٔ ثبت | ۱۶۶۸ |
| تاریخ ثبت | ۲۰۲۳ (طی نشست ۴۵) |
کاروانسرای سنگی آهوان یا کاروانسرای انوشیروانی آهوان در منطقهٔ سردسیر آهوان در ۴۲ کیلومتری خاور شهر سمنان قرار گرفته‌است. ساختمان این کاروانسرا از سنگ و ملات ساروج است. این کاروانسرا در قرن پنجم هجری ساخته شده‌است.[۱] در نزدیکی این بنا، کاروانسرای شاه‌عباسی آهوان نیز قرار دارد که در دوره صفویه در کنار کاروانسرای قدیمی ساخته شده‌است.
ویژگی‌ها[ویرایش]
کاروانسرای انوشیروانی آهوان در طول تاریخ و از اوایل اسلام تا دوره ایلخانی مورد توجه بوده و همواره تعمیراتی برروی آن برای حفظ بنا انجام می‌شد که گاه تغییراتی را نیز به دنبال داشته و اکنون از ساختمان این رباط فقط دیواره‌های اطراف و قسمتی از دالان‌های ورودی بزرگ باقی مانده و از بقیه بنا تنها، تلی از سنگ‌های کوچک و بزرگ به چشم می‌خورد.
یکی از ویژگی‌های معماری ساسانی ساخت کاروانسراهای چهار ایوانی است و چهار ایوانی بودن رباط انوشیروانی این نظریه را به حقیقت نزدیکتر می‌کند که این بنای کهن برای تأمین امنیت مسافران در راه خراسان بنا شده و جزو بزرگ‌ترین کاروانسراهای دوره ساسانی محسوب می‌شود.[۲]
گمان می‌رود که این کاروانسرا از ساختمان‌های دارای اهمیت بوده و گونهٔ ساختمان و آثار موجود، دیرینگی آن را تأیید می‌کند. اکنون از ساختمان این کاروانسرا فقط دیوارهای اطراف و قسمتی از دالان ورودی بزرگ جلو آن بجا مانده و بقیه به صورت تلی از سنگ‌های کوچک و بزرگ درآمده است. حیاط مرکزی کاروانسرا مستطیل شکل است و ۲۶ اتاق دارد.[نیازمند منبع]
آبراهام والنتاین ویلیامز جکسون از خاورشناسان نام‌آشنا دربارهٔ این رباط کهن در سفرنامه خود ضمن ارایه طرحی از رباط انوشیروان آهوان آن را از بناهای دوره ساسانی خسرو اول انوشیروان و متعلق به شرف‌الدین معالی انوشیروان پسر ملک‌المعالی منوچهر فرمانروای قومس، طبرستان و گرگان می‌داند که در سال‌های ۴۲۰–۴۲۱ هجری قمری حکومت می‌کرده‌است.[۳]
نویسنده مطلع الشمس دربارهٔ این کاروانسرا چنین می‌گوید:
رباط انوشیروانی که بسیار قدیم و به قدمت آن رباطی در ذهاب و ایاب سفر خراسان دیده نشده و بر نهج غریبی آن را ساخته‌اند تمام این بنا از سنگ و گچ و آجر است چهار ایوان بلند در چهار سمت دارد…
با گذشت زمان و با توجه به راهبردی بودن منطقه آهوان، در دوره صفوی کاروانسرای دیگری در کنار رباط سنگی انوشیروانی ساخته شد. با ساخت کاروانسرای شاه‌عباسی آهوان، رباط انوشیروانی به‌تدریج رونق خود را از دست داد.[۴]
ثبت در فهرست میراث جهانی[ویرایش]
در ۲۶ شهریور ۱۴۰۲ در جریان چهل و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در ریاض، دو کاروانسرای سنگی و آجری (شاه‌عباسی) آهوان[۵] به‌همراه ۵۳ کاروانسرای تاریخی دیگر (جمعاً ۵۴ کاروانسرا در ۲۴ استان ایران) تحت عنوان کاروانسراهای ایرانی در فهرست میراث جهانی قرار گرفتند. این مجموعه جهانی به عنوان بیستمین و هفتمین اثر جهانی کشور ایران شناخته می‌شود.[۶][۷]
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- ↑ دفتر فنی معاونت حفظ و احیاء سازمان میراث فرهنگی بایگانی‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine(اکسل)
- ↑ «ردی از کهن‌ترین رباط در ۳۶ کیلومتری سمنان». ایرنا. ۲۴ تیر ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۲ مهر ۱۴۰۲.
- ↑ «ردی از کهن‌ترین رباط در ۳۶ کیلومتری سمنان». ایرنا. ۲۴ تیر ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۲ مهر ۱۴۰۲.
- ↑ «ردی از کهن‌ترین رباط در ۳۶ کیلومتری سمنان». ایرنا. ۲۴ تیر ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۲ مهر ۱۴۰۲.
- ↑ «ثبت ۶ کاروانسرای استان سمنان در فهرست میراث جهانی یونسکو». ایسنا. ۲۷ شهریور ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۲۷ شهریور ۱۴۰۲.
- ↑ «یونسکو کاروانسراهای ایران را به فهرست میراث جهانی اضافه کرد». رادیو فردا. ۲۷ شهریور ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۱۸ سپتامبر ۲۰۲۳.
- ↑ «ویدیو/ «کاروانسراهای ایرانی» رای آوردند، «دیزمار» رد شد». ایسنا. ۲۶ شهریور ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۱۸ سپتامبر ۲۰۲۳.
- حقیقت (رفیع)، عبدالرّفیع (۱۳۷۰)، تاریخ قومس، تهران: کومش
- خبرگزاری ایرنا[پیوند مرده]
 |
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ کاروانسرای سنگی آهوان موجود است. |
|  | |